Х.БАТТУЛГА ЭРГЭН ИРЛЭЭ: Тэр одоо МАН-тай муудахгүй ч 2024 оны сонгуулиар “хаанчлал”-ыг нь ганхуулна

“Би АН-ын даргын сунгаанаас нэрээ татлаа. Энэ бол хувь хүний шийдвэр. Нам маань даргаас бусад асуудлаар ямар ч маргаангүй болсон. Одоо даргаа сонгоно, ингээд бүх юм жигдэрнэ”. Энэ бол УИХ-ын гишүүн О.Цогтгэрэлийн өчигдөр өдөр хэлсэн үг. Харин орой нь Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга АН-ын даргад өрсөлдөхөөр нэрээ өгөв.

Ерөнхийлөгчөөс бууснаас нь хойш түүний дараагийн улс төрийн нүүдэл юу байх нь анхаарал татсаар өдийг хүрлээ. Эхлээд нөхөн сонгуулиар СХД-т нэр дэвшиж, УИХ-ын гишүүн болно, тэгээд АН-ын бүлгээ атгана, цаашлан өгсөнө гэж таамаглаж байсан ч тэгээгүй. Эсрэгээрээ Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн орон тооны бус зөвлөхөөр томилогдсон.

Дараа нь, түүнийг Монголын Ардчилсан холбоонд түшиглээд, шинэ нам байгуулна гэж бичицгээсэн, ярьцгаасан. Гэвч даваан дээр нь МоАХ руу Д.Монголхүү шургалж, хөл толгой нь олдохгүй үйл явц өрнөв. Х.Баттулга мэдсээр байж Д.Монголхүүгээр нам байгуулах түшиц газраа тоглуулж суухгүй нь тодорхой. Гэтэл аг жиг л байв.

Харин одоо АН-ын даргын сунгаанд өөрийн нэрээ дэвшүүлчихнэ гэдэг айхавтар том эргэлт болов. Юун түрүүнд, хуулиараа боломжтой юу гэсэн асуулт тавигдана. Боломж байна. Дараа нь, сонгогдож чадах уу гэж асууна. Чадах нь мэдээж. Тэгвэл, бусад АН-ын гишүүд хүлээн зөвшөөрч чадах уу гэсэн эргэлзээ үүснэ. Логикоор бол, тэр мэдээж хүлээн зөвшөөрүүлнэ.

За, АН-ын дарга боллоо гээд Х.Баттулгад ямар хэрэгтэй юм бэ гэсэн өнцөг гарч ирнэ. Ардчилсан намыг нэгтгэж, хүчирхэг сөрөг хүчин болгох гэгээн агуулга байх уу. Улс төр дэх өөрийн хүч, нөлөөллөө л базаах уу. Х.Баттулга хүчирхэг улс төрч. Эргээд зууны ялалт байгуулчихсан мэт дэвж яваа МАН-ынханд энэ том сэрүүлэг болно, эсвэл үгүй...

Тоймд анхаарлаа хандуулна уу.

ПРОЦЕСС 1: МАН-ыг Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт дээрээ дүлэгнэх зуур

Х.Баттулгыг Ерөнхийлөгчөөс буухын өмнөхөн ХЗДХЯ-наас Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг өргөн барьсан байдаг. Үүнд нь, Ерөнхийлөгчөөс буугаад ойрын таван жилдээ нам байгуулж, намын гишүүнчлэлээ сэргээж болохгүй заалт оруулсан байв. Гэхдээ тус хуулийг хэлэлцээгүй. Өдгөө хэрэгжиж буй Ерөнхийлөгчийн тухай хууль хийгээд Улс төрийн намын тухай хуулийг сөхөж харахад, Х.Баттулга АН-ын дарга болоход ямар нэг саад тээг алга.

МАН-ын энэ цагийн бодлого боловсруулагчид Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах асуудлаа одоо хүртэл царцаасаар байгаа. Уг нь мөнхүү Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлттэй уялдан, хамт хэлэлцэгдэх байв. “Давхар дээл”-ийн асуудлаар малгайлах Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөө УИХ-д оруулж чадахгүй, сөрөг хүчнээр ҮХЦ-д маргаан үүсгүүлчхээд дүлэгнэж явах хооронд нь Х.Баттулга ингээд шарвачихлаа.

ПРОЦЕСС 2: Ц.Элбэгдорж нарыг эвлэлдэн нэгдэх зуур

Өнгөрсөн бямба гарагт АН Их хурлаа ээлжит бусаар хуралдуулсан. Хуралдаанд Ц.Элбэгдорж, М.Энхсайхан, С.Эрдэнэ нарын ардчилагчид оролцсон. Үүгээр тэд намын алдаа, оноогоо  хэлэлцэж, нэг талдаа гаръя, нэгдье гэсэн агуулгаа дахиад л ярьсан. С.Эрдэнэ энэ үеэр өөрийгөө АН-ын хууль ёсны дарга хэвээр гэдгийг дахин онцлоод “Х.Баттулгад итгэж, түүнийг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд намаасаа нэр дэвшүүлсэн нь миний буруу” хэмээгээд уучлал хүртэл хүссэн.

Үүнээс нь олон нийтэд “АН одоо учраа олох нь уу” гэсэн бодол төрсөн байж мэднэ. Бас тус хурлаар АН-ын Үндсэн дүрэмд өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцсэн бөгөөд үүнийгээ УДШ-д өргөн бариад буй. Өргөн барихад нь УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат хамт байлцсан нь түүнийг сүүлийн үед С.Эрдэнийн талд “урвачхаад” байгаагийн хамгийн тод баталгаа болсон.

Гэтэл үүнээс бүр өмнө, хоёрдугаар сарын 23-нд АН-ын Дотоод сонгуулийн хорооны дарга И.Мөнхжаргал маш “сенсацны биш” байдлаар мэдэгдэл хийж, дөрөвдүгээр сарын 3-нд намын даргын сунгаа зохион байгуулахаар болсноо зарлаж байв. Тэгэхээр энэ үед л Х.Баттулгын шийдвэр гарчихсан байсан болов уу. Учир нь О.Цогтгэрэлийг лав энэ удаад дахин зүтгүүлэхгүй нь тодорхой. Түүнийг И.Мөнхжаргалын Дотоод сонгуулийн хороо намын даргаар нэгэнтээ тодруулсан. Гэвч хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй, нөгөө талд нь М.Тулгат сонгогдчихоод тэмцэж гарсан. УДШ ч бүртгээгүй.

Тэгэхээр, эхэлж өрнөсөн энэ процессыг “үнэрлэсэн” ардчилагчид дараа нь Их хурлаа ээлжит бусаар зарлаж, С.Эрдэнэ индэр дээрээс Х.Баттулгыг тийн “хараасан” байж ч болох юм.

Нэгэнтээ "үнэрлэсэн" учраас Их хурлаа зарласан бол, энэ үеэр баталсан Үндсэн дүрмийн өөрчлөлт юу байх нь, УДШ хүлээж авах эсэх нь анхаарал татах юм. Үүнд Х.Баттулгын эсрэг тавьсан хаалтууд багтсан байхыг үгүйсгэхгүй.

ПРОЦЕСС 3: Д.Монголхүүг “Би МоАХ-ны дарга” гэж сагсуурах зуур

За, И.Мөнхжаргалыг сунгааны тов зарлахаас таван өдрийн өмнө, 2022.02.18-нд Д.Монголхүү Монголын Ардчилсан холбоон дээр танц эргэсэн байдаг. Ингэхдээ туж Х.Баттулгын савраас МоАХ-г салгах гэж буй мэт агуулгатай зүйл ярьсан. Ингээд холбооны зарим гишүүдийн “Чи МоАХ-ны гишүүн биш биз дээ” гэсэн эсэргүүцэлтэй тулгараад буцаж байв.

Нэг ёсондоо, Х.Баттулгын овоо хараанд хагарал, бутралгүй, цэвэрхэн түшиц болж харагдаж байсан МоАХ Д.Монголхүүгийн үйлдлээр дахиад л будилаанд хутгалдсан. Үүнээс тав хоногийн дараа И.Мөнхжаргал АН-ын даргын сунгааг зарлаж, харин Д.Монголхүү ямар ч асуудалгүй МоАХ-ны дарга болчихсон. Заалнаас Ц.Элбэгдорж нарын таван хүний нэрээ дэвшүүлсэн гэж байгаа. Гэтэл санал хураах болоход Д.Монголхүүгээс бусад нь нэрээ татчихсан гэсэн, ингээд ганц хүн дээр л санал хураасан. Энэ үүднээс төлөвлөгөөтэй процесс мэт логик уншигдана.

Мөн ташрамд дурдахад, Д.Монголхүү нь МоАХ-г төлөөлөх эрхгүй мөртлөө улс төрийн намаас санхүүжиж, хууль зөрчсөн гэдэг үндэслэлээр ЦЕГ-т шалгуулж эхлээд байгаа.

Тэгэхээр, процессуудыг дарааллуулаад харахад Х.Баттулгыг МоАХ-ноос холдуулах гэсэн оролдлого С.Эрдэнэ талын АН-аас санхүүжин хийгдсэн байх магадлалтай байна. Д.Монголхүүг МоАХ-ы дарга боллоо хэмээн сагсуурах зуур харин Х.Баттулга хэдий нь нүүдлээ өөрчилж, АН-ын даргын сунгааг зарлуулчхаад сууж байжээ. Тэгээгүй бол мэдсээр байж тэр Д.Монголхүүг МоАХ-ы дарга болгохгүй л дээ.

ЛОГИК 1: Х.Баттулга АН-ын дарга болно, хүлээн зөвшөөрүүлнэ

Дөрөвдүгээр сарын 3-нд болох сунгаагаар Х.Баттулга УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурьтай өрсөлдөнө. Шударгаар санал хураалаа ч, үгүй ч Х.Баттулга ялах нь тодорхой. Өмнө нь О.Цогтгэрэлийг энэ сонгуулийн хороо автоматаар шахуу тодруулчхаад, мөнгө тараасан, саналын хайрцаг авч зугтсан гэх мэт асуудлаа нуухын тулд чардайж байв. Мөн О.Цогтгэрэл өчигдөр “Би хувь хүний шийдвэр гаргаж нэрээ татлаа” хэмээсэн нь ч “Х.Баттулга нэр дэвших тул би зайгаа тавьж өглөө” гэсэнтэй агаар нэг сонсогдсон.

Харин С.Эрдэнийн талд одоохондоо АН-ын даргын сунгаа зарлаагүй байгаа. Зарлахгүй явсаар энэ сунгаа өнгөрчихвөл, өмнөх шиг хоёр талд М.Тулгат, О.Цогтгэрэл гэсэн хоёр дарга лаглайхгүй. Х.Баттулга л үлдэнэ. За, Х.Баттулгыг тэгвэл нийт АН-ынхан яагаад хүлээн зөвшөөрөх юм бэ.

Х.Баттулгын өөдөөс асах ёстой эхний хүн С.Эрдэнэ, араас нь Ц.Элбэгдоржийг нэрлэвэл нэрлэж болно. Харамсалтай нь, С.Эрдэнэ өөрт холбогдох хэргээр МАН-д барьцаалагдсан нэгэн гэгддэг. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнө тэр МАН-тай нэгдэж, АН-ын хагарлыг Х.Баттулгын эсрэг чиглүүлэн улам гүнзгийрүүлсэн. Одоо бол тэр Х.Баттулгын өөдөөс сөрж чадахгүй.

Харин Ц.Элбэгдорж, Х.Баттулга хоёр угаас эв түнжинтэй, чимээ имээгүй харилцахаар хөшигний ард тохирсон улс. Эс тэгвээс хэн хэн нь аавын хаалга татаж мэдэх нюанстай. За, Д.Сосорбарам нарын улс бол мянга чарлаад нэмэргүй билээ. Х.Баттулга өдгөө МАН-тай ойлголцон ажиллах өндөр нюанстай байгаа энэ үед хуучин, аминч ардчилагчид зүгээр л амаа жимийнэ.

Дээрээс нь УИХ дахь АН-ын гишүүдийн олонх нь Х.Баттулгыг нална. Д.Ганбат ч удахгүй буцаад ирэх биз.

ЛОГИК 2: Х.Баттулга МАН-ынхны эсрэг зэвсэглэхгүй, дипломат байдлаар хүчээ зузаатгана

Хамгийн энгийн логик нь, Х.Баттулга үүгээрээ МАН-ын эсрэг босох хүчээ дахин зузаатгана. Тэр байж болох хуулийн бүх аргаар МАН-д “хоолойгоо хэрчүүлж”, Ерөнхийлөгчийн суудлаас буусан. Хэрэв өс санавал, Монголын төрөөс эргэлт буцалтгүй зууралдана гэвэл тэр ингэж шийднэ.

Гэхдээ тэгэхгүй л болов уу. Өнгөрсөн долоо хоногт тэр 59 насны төрсөн өдрөө тэмдэглэсэн. МАН-ыг дэглэмийг тэмцэж нураана гэвэл лав 65 хүртлээ улс төрөөс зүүгдэх нь. Х.Баттулга хүссэндээ хүрдэг нэгэн ч бас татгалзаж чаддаг бодгаль гэдгээ Ерөнхийлөгч байх үедээ хэд хэдэн удаа харуулсан.

Одоо түүнд хоёр л эрх ашиг байж мэдэх юм. Нэг нь, түүнд холбогдох, шалгагдах ёстой хэргүүд. Төмөр замаас эхлээд хэдэн хэдэн хэрэг сөхөгдөнө. Үүнийгээ тэр У.Хүрэлсүхтэй тохирч, наймаалцаж авсан гэх мэдээлэл нэгэнтээ хөвөрч байв. Эвгүй учраас л тэр Л.Оюун-Эрдэнийн дэргэд зөвлөхөөр очсон болов уу. Тэгэхээр, намаа авлаа ч тэр МАН-ын эсрэг тэгтлээ зэвсэглэн дайрахгүй. Ерөнхийдөө МАН-тай хэлцэлд орох хэлбэрээр, харин эвгүйдвэл АН-аа агсаад босчихоор хэмжээнд л тэр хүчээ зузаатгах болов уу.

Хоёрт нь, сайн сайхан нэртэйгээр улс төрийн карьераа дуусгах. Одоо хэний ч нүдэнд үл үзэгдэх МАН-ын даргын орон тооны бус зөвлөх явж тэр ханасан биз ээ. Ядах нь аа, өөрөө хагалсан намаа өөрөө дахин цавуудаж, УИХ-ын сонгуульд, цаашлаад Ерөнхийлөгчийн сонгуульд амжилттай оролцуулах, жинхэнэ ардчилагч нэр зүүх нь түүнд заавал чухалд тооцогдох учиртай.

Ингээд бодохоор, Х.Баттулгын эргэн ирэлт АН-д ашигтай ч байж болохоор. Гэхдээ хэрэв Х.Баттулгын хүчээр АН дахин хүчирхэгжвэл, зуу зуун жил засаглах мэт хөөрцөглөж яваа МАН-ын залуусыг 2024 оны УИХ-ын сонгууль л хатуухан угтаж мэднэ.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй