Л.Цандэлэг: Улаанбуудайн үнэ өсөөгүй, Ц.Баатарсайхан, Х.Баттулга нарын гурилын бизнесийг шалга

Урьдач мэдээлэл нэг:

“Алтан тариа”-н дээд гурил кг нь 2256 төгрөгийн үнэтэй байна.

Харин наймдугаар сард 1721, тавдугаар сард 1579 төгрөг байжээ. Улаан буудайн үнэ өссөн нь үүний шалтгаан гэж гурил үйлдвэрлэгчид тайлбарлаж буй.

Есдүгээр сарын 28-нд “Монголын гурилын үйлдвэрлэлийн бодлого төлөвлөлтийн нэгдсэн холбоо”-ноос хэвлэлийн бага хурал хийхдээ ийн мэдэгдэж, зах зээлийн зарчмаар гурилын үнийг нэмэхээс өөр аргагүй байгаа талаар ярьсан байдаг.

Мөн ХХААХҮ-ийн сайд Х.Болорчулуун хэвлэлд байр сууриа илэрхийлэхдээ “Улаанбуудайн үнэ өссөн учраас гурилын үнэ яах ч аргагүй өснө. Барих боломжгүй” хэмээсэн юм.

Урьдач мэдээлэл хоёр:

Харин энэ оны дөрөвдүгээр сард олон улсын хямралт нөхцөл байдал үүссэнтэй холбогдуулан:

• Мах
• Гурил
• Газрын тосны бүтээгдэхүүний үнийг тогтвортой барих хуулийг Засгийн газраас санаачлан, УИХ баталсан юм. Энэ хуулийн үйлчлэх хугацаа 2022.12.31-нээр дуусна.

Тэгвэл “Гол нэр төрлийн зарим бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт, хомстлоос сэргийлэх, сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай” нэртэй тус хуульд зааснаар:

• Гурилын нөөц, нийлүүлэлтийг тогтвортой байлгахын тулд гурил үйлдвэрлэгч ААН-үүдэд хөнгөлөлттэй зээлийг банкны эх үүсвэрээр олгох
• Үүнд шаардлагатай татаасыг улсын төсөвт суулган шийдвэрлэх болсон.

Гэсэн ч гурил үйлдвэрлэгчид үнээ нэмэв.

Харин тариалан эрхлэгч Л.Цандэлэг улаан буудайн үнэ нэмэгдээгүй, гурил үйлдвэрлэгчид зохиомол үнийн хөөрөгдөл үүсгэж, өндөр ашиг хийж буй хэмээх байр суурь илэрхийлж байна.

Түүнтэй цөөн хором ярилцлаа.

-Уг нь үнэ тогтворжуулах агуулгатай хууль УИХ баталж, гурил үйлдвэрлэгчид зээл авсан. Ингэсэн ч гурилын үнэ өссөн шалтгааныг улаан буудайтай холбон тайлбарлаад байна?

-3 хувийн хүүтэй, 200 орчим тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээлийг гурил үйлдвэрлэгчид авсан. Үнэ өсгөхгүй гэж ярьсаар байгаад авсан.

Цар тахлын үед ОХУ-аас импортолсон их хэмжээний улаан буудай дотоодын тариаланчдын 2021 оны борлуулалтыг хаасан. Одоо 2022 оны ч борлуулалтыг хааж байна. Улаан буудайг экспортолдоггүй. Тийм учраас нэг бол гурилын үйлдвэр авна. Эсвэл гахай, тахианд л өгнө. Ийм учраас эрэлт буурсан тул тариаланчдад улаан буудайн үнийг өсгөх ямар ч боломж байхгүй.

Гурил үйлдвэрлэгчид сүүлийн хоёр жилд улаан буудайг 500 төгрөгөөс илүү үнээр худалдаж аваагүй шүү, дотоодын зах зээлээс. Гэтэл 500 төгрөгөөр авчхаад, гурилаа 2000 төгрөгөөр зарж байна. Дөрөв нугардаг ийм бизнес өөр байна уу.

Үүнийг ер тавхан гэр бүл хийж байгаа. П.Цэнгүүний “Алтан тариа”, Ц.Баатарсайханы “Улаанбаатар гурил”, Ц.Баатарсайханы дүү Ц.Отгонбаатарын “Ургац”, Х.Баттулгын “Милхаус” гэх мэт таван гэр бүлийн компани л монололь.

“Тариаланчид улаан буудайны үнийг өсгөсөн учраас бид гурилын үнээ өсгөлөө” гэж хэвлэлийн бага хурал хийсэн дээ. Худлаа. Тариаланчид үнээ өсгөөгүй. Тэр бүү хэл худалдаж ч чадаагүй. Худалдаж авсан нь мөнгөө ч өгөөгүй байна.

Үүнийг албан ёсоор шалгах ёстой. Их хэмжээний мөнгө гарч ирнэ. Ингэж бие биенээ луйвардаж амьдарч болохгүй.

-Хүүгийн татаасыг нь төсөвт суулгаж байж гурил үйлдвэрлэгчид зээл авсан шүү дээ.

-Улаан буудайг тээрэмдэхэд 85 хувийн гарцтай гурил авна. Үлдэх 15 хувь нь хивэг. Хивгээ наадуул чинь улаан буудайнаасаа үнэтэй зарж байгаа. Монголд ийм дөрөв нугардаг бизнес ганц гурил л байна. Засаг төр хулгайчуудаа барьж, захирч чадахгүй байна. Ажлаа хийхгүй байна. Аманд нь тултал авлигал өгчихдөг юм уу. ХХААХҮЯ юу хийж байна. ШӨХТГ юу хийж байгаа юм. Цалин аваад сууж байгаа хүмүүс биз дээ.

-Энэ үндэслэлийг ХХААХҮЯ-ныхан мэдэж байгаа болов уу. Х.Болорчулуун сайд өөрөө “Зах зээлийн зарчмаараа өсөж буй” гэж тайлбарласан?

-Мэдэхгүй яадаг юм, мэдрэл муутай хүмүүс биш. Мэдсээр байж хөдлөхгүй байна гэхээр худалдагчихсан гэсэн л гэсэн үг. ХХААХҮЯ-ыг гурилчид базаж байна шүү дээ.

Ямар онгоц, хиймэл дагуул хийх гэж байгаа биш дээ. Улаан буудайг нэг юман дундуур гүйлгэж няцлаад л, гадна талынх нь улаан хальсыг ялгаад авчхаж байгаа ш дээ. Үүнийг л гурил гээд байгаа. Бид чинь Чингис хааны үеэс л хоёр чулууны хооронд улаан буудайгаа няцалж, тээрэмдээд, гурилаа идэж ирсэн биз дээ. Туркийн гурилын хямдхан төхөөрөмжүүд авчраад тавьчихсан. Хоёрхон хүн ажиллана. Хүн гайхаад байхаар технологи ер биш.

Засгийн газар юу ч хийхгүй байна. Талхны үнэ ямар болсныг УИХ-ын гишүүд яагаад сонирхдоггүй юм. Гэр хорооллоор яваад үз, талхаа хувааж авч байгаа. Ядаж 1000 төгрөг байг л дээ. Үүнийг шалгаж, тогтоож, нөхөн төлүүлж, ядах нь аа цагаан сарын үеэр иргэдэд гурилын үнийн хөнгөлөлт үзүүлэх ёстой.

Үргэлжлүүлэн түүнээс улаан буудайн тариалалт, ургац хураалт, шатахуун болон тээврийн зардлын өсөлт зэргийг асуух гэсэн боловч ярилцлагаа дуусгахыг хүслээ.

Албаныхан улаанбуудайн үнийг өнгөрсөн жилээс 40 хувиар өссөн гэж мэдээлж байна. Үүний дээр:

• Ургамал хамгааллын зардал  80 хувиар
•  Бордооны үнэ 100 хувиар буюу улаанбуудайн тариалалтын зардал дунджаар 60 хувь өссөн гэдэг тооцоо бий.

Харин тариаланч Л.Цандэлэгийн тухайд 2020 онд ОХУ-аас импортолсон улаан буудай одоо ч борлуулагдаж дуусаагүй байгаа тул дотоодын тариаланчид бүтээгдэхүүнийхээ үнийг өсгөх зах зээл байхгүй хэмээж байна. Мөн УИХ-аас баталсан хуулийн хүрээнд гурилын үйлдвэрүүд хөнгөлөлттэй зээл авсан ч  зохион байгуулалттайгаар үнээ өсгөж байна гэсэн байр суурь илэрхийллээ.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй