Зээлээ төлж чадахгүйд хүрсэн малчид үхсэн ямаагаа 25 мянгаар зарж, өвс авч байна

Манай улсын нийт малчдын 80 орчим хувь буюу 147 мянга 800 малчин өрх малчны зээлтэй байна. Өвөлжилт хүндэрсэнтэй холбоотойгоор мал муудаж, хаврын улиралд малчдын дийлэнх нь банкны зээлээ төлж чадахгүйд хүрч байгаа юм. Үүнтэй холбоотойгоор малчны зээлийг тэглэнэ, эсвэл зээлийн хугацааг хойшлуулна гэсэн мэдээллүүд цахим орчноо нийтлэгдэж байна.

Өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард цас их хэмжээгээр орж, хөдөө орон нутгуудад зудын аюул нүүрлэж одоогийн байдлаар 14 аймгийн 250 гаруй сум зудын нөхцөл байдалтай байна. Энэ байдалтай холбоотойгоор зудад нэрвэгдсэн орон нутагт ажиллахаар УОК-оос өндөржүүлсэн бэлэн байдал зарлаад, ажиллаж байна. Өндөржүүлсэн бэлэн байдалтай холбоотой зардлыг улсын нөөц сангаас гаргаж байгаа бөгөөд одоогийн байдлаар 21.5 тэрбум төгрөгийг төсөвлөсөн байна.

Малчид улирлын чанартай, мөнгөний эх үүсвэртэй бөгөөд нийт малчдын 80 орчим хувь буюу 147 мянга 800 малчин малчны зээлтэй гэсэн судалгаа гарсан байна. 

Өнгөрсөн оны мал тооллогын урьдчилсан дүнгээр улсын хэмжээнд нийт 64.7 сая толгой мал тоолуулсан байна. 

Үүнээс:

• Адуу- 4.8 сая
• Үхэр- 5.4 сая
• Тэмээ- 473.9 сая
• Хонь- 29.4 сая
• Ямаа- 24.6 сая толгой мал тус тус тоолуулжээ. 

Энэхүү мал тооллогын дүнгээс үзэхэд 189 мянга 330 өрх буюу нийт малтай өрхийн 76.4 хувь нь жилийн дөрвөн улиралд мал маллаж амьжиргаагаа залгуулдаг байна. Харин одоо 14 сумын 250 орчим суманд өвөлжилтийн нөхцөл байдал хүндэрч, 600 мянга орчим мал хорогджээ.

Ийнхүү бид малчны зээлийн талаар малчдаас байр суурийг нь тодрууллаа. 

-Ж.Петр Морроу хаан банкны захирал байх үед “Монголын мал бүгдээрээ банканд байдаг” гэж байсан-

-Малчны зээлийг тэглэх, эсвэл хойшлуулах зэрэг санал асуулгууд цахим орчноо их тархаж байна. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Манай аав, ээж хоёр хөдөлмөрийн баатар, гавьяат саальчин хүмүүс бий. Би хөдөөгийн амьдралыг дэндүү сайн мэднэ. Мөн малчидтай ойр ажилладаг хүний хувьд өөрийн бодлоо хуваалцъя.

Ж.Петр Морроу хаан банкны захирал байх үед “Монголын мал бүгдээрээ банканд байдаг” гэж байсан. Одоогийн цас, зудтай энэ үед зээлтэй, малгүй малчид л үлдэх гээд байх шиг байна. Малчдын зээлийг 100 хувь тэглэнэ гэдэг бол хэцүү. Татвар төлөгчдийн мөнгөөр тэглэнэ бас дараад нь гарах эрсдэл их өндөр санагдаж байна. Тиймээс миний хувьд зээл тэглэхийг дэмжихгүй ээ. Харин ахмадын зээлийг тэглэж байсан шиг лимит тогтоох эсвэл зээлийг хойшлуулах арга хэмжээ авах хэрэгтэй гэж бодож байна. Одоо ч зээлгүй малчин гэж ховор доо. Хэрэгтэй байсан учраас л зээл авч, эргүүлж төлж байгаа. Энэ нь банканд ч тэр иргэдэд ч тэр хоёр талдаа ашигтай байсан гэж бодож байна. Зээлээс гадна малчдыг дэмжих оновчтой аргууд бидэнд бий. Малын махнаас илүүтэйгээр арьс, ширийг нь худалдан авах хэрэгтэй. Малчид ноолуурын үеэр мөнгөтэй болж, зээлээ дардаг. Одоо ноолуур авах ямаа ч үгүй болж байгаа гэж бодож байна. Тиймээс хорогдож байгаа малын арьс, ширийг нь эргэлтэд оруулах хэрэгтэй байх.

С.Мөнхжаргал /Монгол малчин сэтгүүлийн ерөнхий редактор/

-Нэг удаагийн зээл тэглэлт бус байнга малчдаа дэмжих, урт хугацааны бодлого бидэнд хэрэгтэй-

-Та малчны зээлийг ямар тохиолдолд авдаг вэ?

-Намар оюутны сургалтын төлбөр, өвлийн бэлтгэлдээ зориулаад зээлээ тултал авчихсан. Одоо дөрвөн хавар зүтгэж байж төлж, дуусгана. Өмнө нь хэдэн ямаагаа самнаад ноолуурынхаа мөнгөөр зээлээ хаачихдаг, их додигор байсан юм. Энэ хавар самнах ямаа ч үгүй болж байна. Малчны зээл их хэрэгтэй. Бидэнд хэдэн малаа өөр ямар орлого байх вэ дээ. Хэрэгтэй үед их дэмтэй байдаг. Одоогоор үхсэн ямааг ченж нар 25 мянган төгрөгөөр худалдан авч байгаа. Дан арьсыг нь арай үнэтэй авч байна. Бид нэг үхсэн ямаагаа зараад, нэг боодол өвс авч байна.

-Малчны зээлийг тэглэх аль эсвэл зээлийн хугацааг хойшлуулна гэвэл та алийг нь илүү дэмжих вэ?

-Малчдын зээлийг тэглэвэл хэрэгтэй л байна. Энэ хавар самнах ч ямаагүй хүмүүст нэг удаа нуруу тэнийнэ дээ. Гэхдээ төр засагт, цаашлаад эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөх талаар сайн мэдэхгүй юм.

А.Амарсайн /Сүхбаатар аймгийн Баяндэлгэр сумын малчин/

-Та малчны зээл авч байсан уу?

-Манайх нэг оюутантай. Намар сургалтын төлбөр болон хэрэглээндээ зориулаад 10 орчим сая төгрөг зээлж авсан.

-Зээлийн эргэн төлөлтөө хэрхэн хийдэг вэ?

-Хавартаа ноолуурын мөнгөөр, намартаа мал зарж, амьжиргаа болон зээлээ дардаг. Энэ хавар ноолууртай байх эсэхийг үнэхээр мэдэхгүй байна. Өвөлжилт чанга байна шүү дээ. Салхи шуурганд мал маань уруудчих юм, араас нь явах хэцүү. Нэгнээ алдаж, магадгүй гэж айх юм. Ойрын хэдэн өдөр зээл тэглэх тухай ярьж байна гэж оюутан охин маань хэлсэн. Үнэхээр зээл тэглэвэл малчдад их хэрэгтэй дээ. Ойрын хэдэн өдөр мал битгий байтугай бид өөрсдөө хүнд байдалд орж байна. Манай гэр бүлийн зүгээс малчдын зээлийг тэглэхийг дэмжинэ ээ.

С.Эрдэнэ /Увс аймгийн Малчин сумын малчин/

-Та малчны зээлтэй юу? 

-Зээлтэй. Хоёр оюутны сургалтын төлбөр, өвс түлшээ ойртуулах тэвштэй машины  зээлтэй. 

-Өвөлжилт хүнд байгаатай холбоотойгоор малчдын зээлийг тэглэх эсвэл, зээлийн хугацааг хойшлуулах санал иргэдийн дунд байгаа, энэ талаар та юу гэж бодож байна вэ?

-Хэрвээ тэглэдэг бол нуруунд байгаа том ачаа хөнгөрнө шүү дээ. Гэхдээ болох эсэхийг нь сайн мэдэхгүй байна. Ер нь ганц удаагийн тэглэлт гэж байхаар малчдаа байнга дэмждэг болбол дээр. Адаглаад махны үнэ, арьс шир, ноос ноолуурын үнийг унагаахгүй байхад л болно доо. Бид чинь намар, хавартаа л мөнгө олох боломжтой. Зундаа цагаан идээгээ борлуулаад хүүхдүүдийнхээ хичээл сургуулийн юмсыг бэлдчихнэ. Малын буян их учраас яаж ийгээд л амиа тээчихнэ. Харин одоо бол мал зутруу, хүн ард нь ядуухан л байна. Буурлын буянд амьдрах аргаа олно доо. 

Б.Айлтгүй /Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын малчин/

-Та малчны зээл авч байсан уу, одоо зээлтэй юу?

-Хоёр ч удаа авч байсан. Өнгөрсөн намар зээлээ төлж дуусгасан. 

-Зээлтэй малчдын зээлийг тэглэх нь хэр зөв шийд гэж бодож байна вэ?

-Зөв шүү. Би хувьдаа дэмжинэ ээ. Угтаа бол малчны зээл чинь их боломжийн. Жилдээ хоёр удаа төлөлт хийгээд дараад, дахиад авах боломжтой. Тийм учраас яаралтай хэрэгтэй үед чухал хэрэгтэй байдаг. Энэ өвөл айхтар ширүүн болно гэж дуулаад, намар хэдэн малаа зарж, борлуулж байгаад зээлээ дараад, өвлийн бэлтгэлээ хийсэн. Хэрэв тэгээгүй бол хэдэн малаа энэ цаснаар алдах нь байжээ. Малчид бид нар чинь улирлын онцлогоос хамаарч мөнгөтэй болдог. Намар ченж нар ирж, мал ихээр авна. Хавар ноолуурын үеэр их ирнэ. Хавар, намартаа зундаа бас цагаан идээгээ борлуулаад хэдэн төгрөгтэй болно. Тэрнээс биш байнгын орлого муутай шүү дээ. Тиймээс хэдэн малчдаа дэмжээд, зээл тэглээд өгвөл хэрэгтэй дээ. 

О.Өлзийсайхан /Хэнтий аймгийн Норовлин сумын малчин/

Бидний холбогдсон малчдын дийлэнх нь малчны зээл тэглэлтийг дэмжиж байсан бөгөөд зарим нь ганц удаагийн зээл тэглэлт биш, урт хугацаанд малчдыг дэмжих бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй гэсэн саналыг гаргаж байлаа. Малчдын зээл нь улиралдаа төлдгөөрөө давуу талтай бөгөөд хугацааны хувьд ч уян хатан байдаг. Өнөөдрийн нөхцөл байдлаар мал ихээр хорогдож байгаа учраас хаврын урь орохоор малын тэнхээ муу, ноолуур бага гарна гэж хэлж байв. 

Өнөөдрийн байдлаар нийт нутгийн 80 гаруй хувьд цасан бүрхүүлтэй, зарим газартаа 100 см хүртэл зузаан цастай. Увс, Өвөрхангай, Сүхбаатар, Дундговь, Дорноговь аймгийн 21 суманд төмөр буюу мөсөн зудын нөхцөл үүссэн. Улсын хэмжээнд 2 дугаар сарын 18-ны өдрийн байдлаар 667.841 толгой мал хорогдсон бөгөөд Сүхбаатар, Хэнтий, Дорноговь, Архангай, Дорнод аймгууд хамгийн өндөр хорогдолтой байгаа юм. Оны эхний нийт малын тоотой харьцуулахад улсын дундаж 1%, Сүхбаатар аймаг 5.3%, Хэнтий 2.8%, Дорноговь аймаг 3.6%, буюу хэвийн хорогдлын хэмжээнээс давсан байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй