Хакүхо М.Даваажаргал: Яагаад ч юм сэтгэлдээ наадмын өдрүүдээр л унахгүй юм шүү гэж их хичээнгүйлдэг байсан

Хэвлэл, мэдээллийн 10 сайт хамтран, Үндэсний их баяр наадмыг тохиолдуулж "Эв эе" хөтөлбөрийг уншигч, үзэгч олондоо хүргэж буй. Энэ хүрээнд сүмогийн Их аварга Хакүхо М.Даваажаргалтай ярилцсан билээ.

-Баяр наадмын энэ өдрүүдэд Япон Улсын Цог Жавхлант Эзэн хаан Нарүхито, Масако хатны хамтаар Монголд айлчилж буй их онцгой цаг мөч тохиож байна?

-Эзэн хаан болсноосоо хойш айлчилж буй 3 дахь улсаараа Монголыг сонгож байгаа нь ардаа маш олон эерэг ойлголт, мессежийг дагуулж байгаа. Монгол-Япон улсын хоорондын дипломат харилцаа гүнзгийрч, хоёр орны цаашдын хамтын ажиллагаанд алтан үе ирж байна гэж хэлж болохоор.

-Аавынхаа цээж хөшөөг та өмнө нь урлуулж байсан бол энэ удаа бөхийн зодог шуудагтайгаа дэвж буй илүү сүрлэг, том хөшөөг бүтээлгэсэн нь их сайхан санагдлаа. Их удаан бодож явсан уу?

-Энэ хөшөө миний санаанд 15 жил явсан. Яасан гэхээр, 2010 онд 1-р сараас 11-р сарын башё хүртэл дараалсан даваа маань эхэлж байлаа. 69 давсан Фүтаяма гэж аварга бий. Харин би 4 башё босоо түрүүлээд 63 даваа хүргэсэн. Сүмод 50 дараалж давсан аваргуудаа мөнхөлдөг бүр эртний тусгай дүрэмтэй.

Хадан дээр нэрийг нь сийлж, гарын хээг нь даруулж, ялалтын оныг нь хүртэл тусгайлан үлдээдэг их онцгой соёл бий.

Тэр үед аавыгаа мэнд сэрүүнд нь Японоос нунтаг шавар зориулж авчраад хоёр гарынх нь хээг авч байсан юм. Энэ үед л бодогдож байсан бодлоо аавынхаа төрсөн нутаг Төв аймгийн Эрдэнэсант сумынх нь 100 жилийн ойгоор биелүүлж, хөшөөг нь сүндэрлүүллээ.

-15 жил сэтгэлдээ төсөөлсөн тэр дүр, хийцлэл хөшөөнд нь шингэж, яг бууж чадав уу?

-Чадсан. Хоёр жилийн өмнө эхлүүлсэн хөшөө яг миний төсөөлж, бодож байснаар бүтээгдсэн.

-Ж.Мөнхбат аварга их омголон, эрдүү хүн байсан болов уу гэж бодогддог юм?

-Гэртээ их даруу. Гэрийн хаалгаар гараад л олимпийн анхны медальтан, Дархан аварга Мөнхбат болохоос ч аргагүй л дээ. Би чинь Япон яван явтлаа буюу 15 нас хүртлээ аав, ээжийнхээ өвөрт унтаж ирсэн тийм эрх хүү нь. Аав минь намайг их эрхлүүлдэг байлаа.

Аавынхаа ярьж өгсөн нэг дурсамжийг энд ярихгүй бол боломгүй. Дээхнэ үед Тожил гэж хүн аавыг минь хүндлээд уяан дээр хоёр шүдлэн байгаагаас бэлэглэе гэж л дээ. Аав ч харж харж, баруун талынх нь шүдлэн үрээг авъя л гэж хэлж. Хавар байсан болохоор үс ноосондоо баригдсан л амьтан харагдаж. Тэгээд хоёр жилийн дараа Тожил гуайн уяан дээрх хоёр шүдлэнгийн нэг 4 настай соёлон улсын наадамд түрүүлээд, аав үзүүрлэсэн байгаа юм. Уралдуулахаар нэг л болохгүй байхаар нь лам хард үзүүлтэл бөх, морь хоёр нэг саванд багтамгүй гэж л дээ. Аав хүрэн азаргаа ийн Даваахүү ахад бэлэглэсэн юм гэсэн. Үүнээс нэг их удалгүй би ээждээ ирсэн юм билээ. 1985 онд би мэндэлж, нөгөө азарга нь 1986, 1987, 1988 онд улсын наадамд түрүүлсэн талаар аав минь их сонирхолтой, бэлэгшээлтэй дурсамжаа хуваалцаж байсан юм.

-Монгол бөхчүүдтэйгээ та их ойр нөхөрлөдөг үү. Ч.Санжаадамба аварга Японд тан дээр очиж бэлтгэл хийж байсан санагдаж байна?

-Ойр байлгүй яах вэ. Ч.Санжаадамба аварга, С.Мөнхбат аваргатайгаа нөхөрлөж ирсэн. 2015 онд Японы "алтан амралт"-аар ирж, хаврын баярын барилдаанд олон жил түрүүлсэн Аймгийн арслан н.Дамба гэж хүнийг Ч.Санжаадамба ирээд давж байлаа.

Япончууд монгол соёлтой танилцахаар ирчихсэн, бөх сонирхож байв. Би засуулыг нь хийж байгаад Ч.Санжаадамбад "За олон хүн ирсэн байна. Удаан, тогтож барилдаарай" гэтэл за л гэлээ. Тэр үед Улсын заан цолтой, залуу ч байж. Тэгсэн гармагцаа л юу юугүй дуусгачихсан (инээв).

-Одоо таныг сүмогийн холбооноос гарахаар дэвжээгээ яах бол, сонирхогчийн сумогоо хөгжүүлээд явах болов уу гэдэг олон асуулт, хүлээлт бий?

-25 жил сүмод хайрлагдаж, 25 жил сүмог хайрласан байна. Холбоонд байх хугацаандаа сав минь дүүрсэн юм болов уу даа. Би сүмо гэдэг их спортыг олимпийн төрөл болгоё гэсэн шинэ мөрөөдөлтэй болсон. Grandslam гэдгийг би хоёр жилийн дараа шинээр гаргаж ирнэ. Оноогоороо, жингээрээ дэлхийн бөхчүүд барилддаг гэсэн үг.

-Энэ жил Монгол баяр наадмаа монгол түмнийхээ дунд суугаад үзэх нь ээ. Догдлон хүлээв үү?

-25 жилийн дараа Улсын баяр наадмаа үзэх гэж байгаадаа сэтгэл маш догдолж байна. Аав минь Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд Зүүний магнай болж олон жил дархалсан. Тийм болохоор маш их сэтгэл хөдлөн хүлээж байна. Японд байхад 7-р сарын башётай наадмын өдрүүд давхацна.

Яагаад ч юм дотор сэтгэлдээ наадмын өдрүүдээр л унахгүй юм шүү гээд биеэ хичээнгүйлэн барьчихдаг байсан. Наадам гэхээр сэтгэлд тийм ойр, хүндтэй. 25 жилийн дараа монголчуудтайгаа хамтдаа дэнж хотойтол сайхан наадацгаая гэж хэлмээр байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй