А.Амармэнд: Орчин үеийн нийгэмд хүн өөрөө өөрийгөө "дарамталж", хэт их ажиллуулж байна. Залхуурах хэрэгтэй ч юм бил үү

Орчуулагч А.Амармэндтэй ярилцлаа.

-Анх "Тамирдсан нийгэм"-ийн орчуулагч гэж ямар хүн юм бол хэмээн хайж явтал Фэйсбүүкээр найзууд болж таарсан. Таны Фэйсбүүкийн нэр тун содон. Буддын шашны утга агуулгатай санагдсан. Өдөр тутамдаа сахиж мөрддөг мөрдлөгүүд бий юү?

-Айхавтар өдөр тутамдаа мөрддөг юм бол байхгүй л дээ. Олон жилийн өмнө буддын гүн ухааны талаар жаахан уншдаг байсан юм. Сүүлийн үед идэвхтэй уншихаа больжээ. Байнга уншиж байхгүй бол Буддын юмнууд, тэр тусмаа дадал хэвшлүүд алга болж, мартагдах шинжтэй юм билээ. Тэндээс сайн сууж үлдсэн юм гэвэл, ихэнх хүмүүс сэтгэл хөдлөлдөө автахаараа түүндээ захирагдаад явчихдаг шиг санагддаг. Буддизмд юуг их сургадаг вэ гэхээр, П.Бадралын орчуулж байгаагаар бол ажиглах философи. Өөрийгөө хөндлөнгөөс үзэж байгаа юм шиг ажиглах, тэр дадал л гайгүй үлдсэн байж магадгүй.

Ер нь ямар ч юм болсон сэтгэл хөдлөлдөө авталгүй “Яагаад би ингэж байгаа билээ, юунаас болж ингэсэн билээ” гээд тунгааж бодох ч юм уу. Өөр ч дадал гэх юм байхгүй дээ. Гэхдээ дотроо бодож явдаг юмнууд бол бий. Тэр нь миний  дараа дараагийн сонголтуудад нөлөөлсөн гэвэл дөхнө.

Жишээлбэл, шүтэн барилдлага байна. Буддизмын гол санаа нь “Би, чи гэсэн хувь хүн индивидуал гэж байхгүй, бид бүгд нэг юмны жижиг хэсгүүд”. Бид нар үүнийг ухаарах юм бол илүү аз жаргалтай амьдарна гэдэг.

Фэйсбүүкийн тэр нэрийг бол "солиорсон" үедээ л сольчихсон юм. Тэгээд буцааж өөрчлөөгүй л дээ.

-Таныг маркетингийн чиглэлээр ажиллаж байгаа гэж сонсоод гайхсан. "Time", "Засгийн газрын мэдээ", "Гэрэг", "Гоодаль" сонин, сэтгүүлүүдэд ажилласан. "Тагтаа" хэвлэлийн газарт ном ч орчуулсан. Юу таныг сэтгүүл зүй рүү хөтлөв. Бас яагаад орчуулагчийн ажлыг хийж үзье гэж бодох болов оо?

-Би өөрөө СЭЗДС төгссөн л дөө. Маркетинг, бизнесийн удирдлага, нягтлан бодогч мэргэжилтэй. "Гоодаль"-д орохоос өмнө маркетингаар ажиллаж байсан. Тэгээд жаахан залхаад "Гоодаль"-д, дараа нь "Засгийн газрын мэдээ"-д нэг жил сэтгүүлч хийж үзсэн.

-Юу таныг сэтгүүл зүйн салбар луу хөтөлсөн гэж?

-Би ч одоо сэтгүүл зүйн салбараас холдчихсон болохоор тэр талаар ярих нь хаашаа юм. Бага байхдаа их унших дуртай байсан, манай үеийнхэн ч их уншдаг байлаа. Зохиолч болно гэж мөрөөддөг байлаа шүү дээ. Тэгээд зохиолч нарын намтрыг харахаар сэтгүүлчээр ажиллаж байсан нь их олон.

Жишээ нь, Г.Г.Маркез. Сайн юм бичье гэвэл байнга бичих дадалтай байх ёстой юм байна гэж бодоод сэтгүүлчээр хэдэн жил ажилласан даа. Би өмнө блог хөтөлдөг байсан юм. Таньдаг залуу маань "Гоодаль"-д ажилдаг байлаа. Тэгээд намайг орох уу гэхэд нь "Тэгье ээ" гээд л таван жил сэтгүүлч хийж үзсэн дээ.

Орчуулагчийн тухайд гэвэл би орчуулагч болно гэж урьд нь бодож байгаагүй ээ. Миний англи хэл тийм сайн ч биш. Б.Баясгалан л "Тамирдсан нийгэм"-ийн эрхийг авчихлаа, орчуулах хүн байна уу гэхээр нь би хэдэн хүн санал болгосон юм. Тэр хүмүүс нь завгүй, чадахгүй ч гэсэн ч гэл үү. Намайг “Чи л хийх юм байна” гэсэн. Ном нь миний үзэл бодолтой нийцээд, орчуулчихвал, цөөхөн ч гэсэн хүн уншвал хэрэгтэй байж магадгүй гэж бодоод барьж авсан. Дараа нь "Тагтаа"-тай нийлж дахиад нэг ном орчуулсан байгаа. Тэр энэ намраас хэвлэгдэх байх. Орчуулагч болоход айхтар хүсэл тэмүүлэл байгаагүй л дээ.

-Харж байхад нэлээд аялах дуртай хүн шиг санагдсан. Бусад орны юуг илүүг анхаарч ажиглаж байна?

-Би ч сүүлийн үед ийш тийш явсангүй дээ. Мэдээж өөр газар явж үзнэ гэдэг сонирхолтой. Одоо дэлхий нэг цул мэт л болчихлоо. Зарж байгаа бараа, байшин барилгууд нь адилхан. Том хотууд нь шилэн барилгатай, дэлгүүрт нь кола, коктейль байж л байдаг. Харин тийм биш газрууд надад их таалагддаг, шинэ газар очсон юм шиг санагдуулдаг л даа. Хятад гэхэд тэр нөлөөнд автаж амжаагүй, жишээ нь Куба байж болох юм, эсвэл жижгэвтэр тосгон ч юм уу, тэнд л жинхэнэ шинэ газар очсон юм шиг санагддаг. Бусад том хотууд нь бол бүгд адилхан, кинон дээрээс, зурган дээрээс харж байсан. Дэлгүүрт нь Улаанбаатарын дэлгүүртэй л адил бараа бий.

-Шинэ үеийн философич Хан Бён Чолын  “Тамирдсан нийгэм” орчуулагдаж гараад чамгүй хугацааг үдлээ. Энэ юун тухай ном бэ. Онцлох санаа нь юу байв?

-Мань хүн орчин үеийн, зарим хүний тодорхойлж байгаагаар “Late-capitalism” ч гэж нэрлээд байгаа энэ нийгэмд хүн өөрөө өөрийгөө хэрхэн туйлдуулж байгаа тухай бичсэн. Өмнөх үеийн нийгэм хүнийг хүчилж ажиллуулдаг байсан бол өнөөгийн нийгэмд хүн өөрөө өөртөө дарамт шахалт өгдөг болсон байна, үүнээсээ болоод янз бүрийн сэтгэл зүйн дарамтад орж, хүн төрөлхтний бүтээлч чадвар ч муудаж байна хэмээн орчин үеийн капиталист нийгмийг шүүмжилсэн байна л даа.

Би сүүлд энэ номын дараа С.Жижекийн нэг номыг орчуулж байхдаа хүмүүсийн сэтгэл зүйн дарамт, стресс гэх мэт асуудлууд асуудлууд бидний ойлгодог шиг зөвхөн тэр хүний гэр бүлийн асуудал, хүүхэд насны траума зэргээс шалтгаалах албагүй, бидний амьдарч буй нийгэм, эргэн тойронд болж буй үйл явдлуудаас шалтгаалж бас болох юм гэдгийг бодсон л доо.

Энэ талаар өгүүлсэн гэх юм уу даа. Гэхдээ энэ санаанууд яг мань хүнийх ч биш Ф. Ницшегээс эхэлсэн. Ф.Ницше залхуурлыг магтан дуулдаг байсан. Хүн залхуурах хэрэгтэй. Залхуурч байж бүтээлч чадвар нэмэгдэх юм биш үү гэсэн санаануудыг дэвшүүлж байсан. Түүнийгээ эртний грекчүүдийн амьдралын хэв маягаас санаа авсан гэдэг. Эртний грекчүүд чинь философидоод, вино уугаад л амьдардаг байсан юм биш үү, боолуудтай болохоор, тэ?

Дээр нь Дэвид Грейбэр гээд Америкийн антропологичийн бичсэн ”Bullshit jobs” гэдэг ном байна. Одоо орчин үеийн нийгэмд залхуу, ажилгүй хүнийг аягүй их ад үздэг.  Чи залхуу байна. Чи энэ ажлыг заавал ажил хийх ёстой. Ажил хийхээ больчих л юм бол тэр хүний амьдрал нураад унах ч юм шиг. Хүн хагас, бүтэн сайн өдөр гэртээ юу ч хийхгүй амарсныхаа төлөө гэмших гэх мэт. Гэтэл яагаад ийм болсон, угаасаа ийм байх ёстой юм уу гэдэг талаар бид нар бодож үздэг бил үү.

Эдийн засагч Ж.Кейнс "Хэрэв автоматжуулалт энэ янзаараа хөгжвөл 21-р зуунд хүн төрөлхтөн долоо хоногт зөвхөн 15 цаг ажилладаг болно. Үлдсэн цаг хугацаагаа хобби, урлаг, бүтээлч байдалдаа зориулна” гэж таамаглаж байсан. Гэтэл орчин үеийн хүмүүс эсрэгээрээ маш их ажилладаг болчихсон. Түүнийг нь Грейбер консюмеризм буюу хүмүүс өөрт шаардлагагүй бараа таваарыг ихээр хэрэглэх болсонтой холбоотой. Нэмээд онц шаардлагагүй ажлын байруудыг олноор бий болгосон гэж тайлбарласан байгаа юм.

-Хан Бён Чолийн үзсэнээр “Multitasking” чадвар нь хүмүүний нийгмийн хувьд ухрал бөгөөд араатан амьтдын хувьд энэхүү зөн хөгжсөн байх нь элбэг. Тэгвэл хүн нэг зүйлдээ л анхаарлаа гүн төвлөрүүлэх хэрэгтэй байдаг. Угаас хурдтай урагшлах нийгэмд анхаарлаа нэг л зүйл дээр төвлөрүүлэх боломжгүй юм биш үү?

-Ер нь хэцүү л дээ. Энэ номыг уншсан хүмүүс маань номонд дурдагдсан санааг өөр дээрээ тусган хэрэгжүүлэх гээд байдаг юм шиг байгаа юм. Миний хувьд  арай өөрөөр ойлгосон л доо. Ерөөс энэ системээр бид цааш яваад байх юм уу, үгүй юм уу гэдэг дээр төвлөрсөн гэж боддог.

-Одоогийн системийг ярингуут яалт ч үгүй зүүний үзэл баримтлал тодорхой хэмжээнд дурдагдана. Зүүний үзлийг романтик гэх хүнтэй таарч байлаа. Бүгд ядуурлаас ангид эрх тэгш байх боломжгүй. Дээр байгаа нэгнээ доош татаад, адилхан бай гэх нь утгагүй гэж байсан. Энэ тал дээр таны байр суурь?

-Би улс төрийн философич биш болохоороо бүрэн дүүрэн хариулж чадахгүй байх. Ер нь хүмүүсийн зүүний үзлийн талаарх ойлголт янз янз байдаг л даа. Нэг хэсэг нь Мао Зэдун, Сталины дэглэмийг, зарим нь Германы системийг ч бодож байж болно. Ингэхээр энэ нь их ялгаатай зүйл болчихож байгаа юм. Романтик ч юм шиг санагдаж болно, нөгөө талаасаа биелэгдэх ч боломжтой.

Бид амьтнаас ялгаатай нь байнга сайжирч, урагшилдаг. Сайжрахдаа илүү хүнлэг, нэгэндээ тустай болж ирсэн. Тэгэхээр одоо бид нэг нэгэндээ туслах хэрэгтэй юм уу гэдэг асуулт урган гарна. Хэсэг бүлэг хүмүүс хамтдаа амьдарч байна. Энэ хүмүүс хамтдаа сайхан амьдрах юм уу эсвэл цөөхөн хэд нь хангалуун амьдраад нэлээд хэд нь дундаж, үлдсэн нь хэцүү амьдрах юм уу гэдэг нэг асуудал байгаа шүү дээ. Тэгэхээр үүнийг романтик гэж нэрлэдэг неолиберал хүмүүсийн хэлдгээр хүн чинь төрөлхийн амиа хичээсэн амьтан, тэгэхээр нэгэндээ тусална гэж байхгүй. Тэнцүү байдлыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж яриад байдаг л даа. Антропологийн номнууд дээр ч гарч л байдаг. Угтаа хүмүүс дэлхий дээр ноёлогч төрөл болоход нөлөөлсөн хамгийн чухал зүйл хамтын ажиллагаа байсан гэдэг.

-Танай үеийнхний үүрэг гэдэг ч юм уу, "Бид ийм зүйл хийх ёстой" гэж боддог зүйл бий юү?

-Өөрийнхөө зөв гэж бодсон юмыг орчуулж гаргавал зүгээр гэж боддог.

Одоо зүүний үзэл санаа ярьж байгаа хүмүүсээр дутагдаж байгаа ч гэх юм уу.  Уг нь барууны оронд өөр өөр үзэл санаатай хүмүүс үзэл санаагаа хэлэлцээд хэлэлцээд явчихдаг. Зүүн баруун гэлтгүй  шүүмжлэхээ шүүмжлээд л, тэр дундаасаа шийдлээ олчихно. Монголд тийм хэмжээний шүүмжлэл байхгүй. Бид нарын үед бий болохгүй байх л даа.  Яах вэ, дараагийн үе гэлтгүй, "Иймэрхүү санаанууд байдаг юм шүү" гэдгийг таниулах нь чухал гэж бодож байна. Мөн "Бид л мэддэг, та нар юу ч мэдэхгүй" гэдэг хандлагатай хүн болчихгүй юм сан л гэж боддог.

-Монголд олон үзэл санаа зэрэгцэн орших боломжгүй байгаа талаар хөндлөө. Тэгвэл бидэнд юу дутагдаж байна вэ?

-Ер нь харж байхад хэлэлцүүлэг дутагдаж байгаа. Жишээ нь өнгөрсөн жилийн жагсаалын талаар манай спектрийн залуус хэлэлцүүлэг хийж, түүнийгээ нийтлэл болгосон. Түүнийг нэлээд дөнгүүр болсон гэж бодож байгаа. Тиймэрхүү хэлэлцүүлгүүд олшроосой.

-Жагсаал болсон. Та ч жагсаалын дараахан “ Хоосон амлалтын эсрэг ‘хоосон’ ходоодтой жагсагчид” гэх нийтлэлийг орчуулсан харагдана лээ. Тухайн үед жагсаалыг  төлбөртэй, төлбөргүй гээд нэгнийгээ хардаж байлаа. Утгаа ч алдсан. Бидэнд жагсаал зохихгүй юу. Тэмцлээ өөр арга хэлбэрээр илэрхийлэх хүмүүс үү? 

-Би бол тэгж бодохгүй байна. Харин ч жагсах хэрэгтэй гэж боддог. Одоо л жагсаж сурч байна. Ойрхон хоёр ч жагсаал боллоо. Жагсаал зохион байгуулалттай юу, үгүй юу гэдэг миний хувьд сонин биш. Тэнд очсон хүмүүс бүгд л өөр өөрийнхөө төлөө очсон байх. Тийм зүйлийг заавал хайрцаглах хэрэггүй юм шиг санагддаг, ямар нэгэн зүйлд баригдаад байх нь буруу гэж боддог. Тэнд хэдэн хүмүүс жагсаад л шууд тодорхой үр дүнд хүрэх юм шиг хандаад байгаа нь бас өөрөө буруу болов уу гэж бодож байна.

-Тэгвэл бид яг яах хэрэгтэй вэ?

-Франц жагсаал цуглаан хийдгээрээ алдартай. Францчууд “Бид нар бухимдаж байна, Энэ бухимдлаа ингэж илэрхийлж гаргах боломжтой шүү" гэдгийг харуулж чаддаг. Францад үйлдвэрчний эвлэл, байгууллага нь тус тусдаа дахиад жагсдаг. Баруун, зүүнийхэн нь бас тусдаа жагсаал цуглаан хийн нэгдэж чаддаг.  Монгол бол арай болоогүй байна. Улс төрийн үзэл санааны баттай хуваагдсан бүлгэмүүд байхгүй байна. Гэхдээ гарцаагүй үр дүнд хүрэхгүй байсан ч тодорхой хэмжээнд манлайлал хийж, жагсаж буй нь хүнийг амьд амьтан гэдгийг баталж байгаа нэг гоё зүйл юм биш үү?

-Үеийн ялгаа биднийг улам холдуулж байх шиг санагддаг. Нэг нэгэн рүүгээ дайрч давшилж, "Эдний үеийнхэн угаасаа ийм" гэсэн хандлага нэлээд гаарч байна. Үеийн зааг ялгааг багасгах юм сан, бид хоорондоо ойлголцох нь юу юунаас илүү чухал гэж боддог л доо. Танд ийм бодол төрж байв уу. Ойголцохын тулд яах хэрэгтэй юм бол?

-Ерөнхийдөө тодорхой хэмжээнд капитализмын нөлөө байна гэж үздэг. Жишээ нь 60-аад онд өөрсдийн эрх ашгийг хамгаалан, эвлэлдэн нэгдсэн бүлгэмүүд хүчтэй байсан. Үйлдвэрчний эвлэл, эмэгтэйчүүдийн холбоо гэж байгуулахад тэдгээрийн нийгэм улс төр дэх оролцоо нь хүчтэй байсан. Орчин үед неолиберал догмагаас болоод хүч нь суларсан.

Капитализм чамайг хувь хүн гэдэг талаас нь илүү авч үзээд "Чи бол ганц, чи бол өөрийнхөө юмыг хамгаалах ёстой" хэмээн итгүүлдэг.  Тэгж итгээд яваад байхаар хүмүүс хоорондоо нэгдэж чаддаггүй. К.Маркс үүнийг "Нийгмийн хөндийрөл" гэдэг ойлголтоор тайлбарладаг. Энэ нь илэрч байгаа юм болов уу даа.

Нөгөө талаас Америкийн неолиберал идеологийн хувьд нийгмийг ингэж хуваадаг "Identity politics" гэсэн ойлголт байдаг. Америкт харьцангуй  "Identity politics" хөгжих боломжтой байх л даа. Гол санаа нь эмэгтэйчүүд гээд арай өргөн хүрээнд нэгдэх боломжтой байсныг үечлэн хувааж хүчийг нь сулруулж байгаа юм. Жишээ нь эмэгтэйчүүдийг дотор нь ЛГБТК, өнгөт арьстан, латин хүмүүс гэж хуваадаг ч юм уу.

Миний хувьд харьцангуй гайгүй. Гэхдээ социализмын үед төрж өссөн хүмүүс одоо төрж өсөж буй хүмүүсийн хооронд ялгаа бий байх. Энэ нь угтаа капитализмын хувь хүн рүү чиглэж, "Өөрсдөө л учраа ол, та нар бүгд тус тусдаа" гэдэг ойлголтыг өгсөнтөй холбоотой юм болов уу гэж боддог. Одоогийн бидний ажлын хэв маяг /онлайн ажил/ ч хоорондоо эвлэлдэн нэгдэх хүчийг сулруулж байна.

Хувь хүн болгон өөр ч тус тусдаа асуудлаа шийдэх гээд байдаг. Аливаа том хүчин зүйлийг хамтын хүчээр даван гарч чадна.

-Та шүлэг бичдэг үү. Цаашид орчуулга биш өөрийн шүлэг яруу найргийн номыг гаргана гэж боддог уу?

-Бичдэг. Гаргах бодол байхгүй.

-"Төмөр сар" хэмээх Хятадын цагаач ажилчдын яруу найргийн түүвэрт тайлбар танилцуулгыг бэлтгэсэн байсан. Яруу найргийг улс төржүүлсэн, эмзэглэл мэдрэгдсэн түүвэр байсан. Яагаад энэ номыг сонгох болов?

-К.Сораче гээд Хятадын улс төрөөр мэргэшсэн хүний нийтлэлийг уншаад анх сонирхол татсан. Тэгээд Фэйсбүүкт оруулсан байсан чинь "Boobooks"-ийн Б.Батзаяа "Гоё юм байна, үүнийг орчуулъя” гэснээр орчуулахаар болсон. Номыг нь би англиар авч, Г.Лхагвадулам орчуулсан.

-"Алтан хальс" холбоонд нэг хэсэг харьяалагдаж байсан санагдаж байна. Кино урлагт татагдах, энэ ертөнц рүү орох болсон учир шалтгаан, сонирхолтой түүх бий юү?

-Тийм. Хүүхэд байхдаа бусдын адил кинонд дуртай байсан. Бага байхад бусдаас онцгой байх гэсэн хүсэл байсан юм шиг байгаа юм. Канн, Оскараас шагнал авсан кинонуудыг хааяа зурагтаар үзээд сайн ойлгосон юмгүй яваад байлаа. Тухайн үедээ артхаус кино гэж  юу байдгийг ч мэддэггүй байлаа. Одоо бараг Вон Кар Вайг хүн болгон л мэдэх байлгүй. "Гоодаль"-д ажиллаж байхдаа "Гэрэл сүүдэр" гээд булантай байсан юм.  Киноны талаар бичдэг. Дуртай найруулагчдынхаа талаар бичин хүмүүст хүргэе гэж санасан гэх үү дээ. Ийм л энгийн түүхтэй.

-Бидний асуудал дуусахгүй байна. Ядуурал, тэгш бус байдал, байгалийн гамшиг, түгжрэл, утаа гээд асуудлаас их юмгүй орон шиг мөртлөө хэн ч энэ талаар кино хийхгүй байгааг юутай холбоотой гэж бодож байна вэ. Хийж байгаа нь гарын таван хуруунд багтахаар цөөхөн?

-Яагаад тийм болсныг ойлгодоггүй. Одоо сайжрах гээд л байх шиг байгаа юм. Киног юу гэж харж , хандаж байгаатай холбоотой байх гэж бодож байна.  Хэрвээ үнэхээр кинонд ул суурьтай хандвал өөр кинонууд гарах боломжтой гэж харж байна. ­Ер нь дэлхий даяараа л гял цял, олонд таалагдах кино хийнгүүт нөгөөх нь blockbuster болоод, их орлого олж тэр нь од болоод байж байвал гоё гэж бодоод байна. Түүнээс биш "Энэ л миний өөрийгөө үнэлэх зэвсэг" гэж бодон уран бүтээлч байдлаар хандах хандлагатай хүн цөөхөн байгаатай холбоотой болов уу.

Нөгөө талаас хэцүү асуудалтай тулгардаг л даа. Кино хийчихдэг, түүнийг нь хэдэн хүн үзэх үү, хэр орлого олох уу гээд л. Дэлхийд ч гэсэн артхаус кино ер нь шахагдах шинжтэй. Сүүлийн үед гарсан кинонуудыг харсан. Хэлбэрийн хувьд ч гэсэн илүү холливууд шинжтэй ч гэх юм уу, үзэгчдийн анхаарлыг сарниулахгүй байхад анхаардаг болсон юм шиг байгаа юм. Энэ чинь эргээд л нөгөө бидний өдөр тутмын амьдралтай холбогдоно л доо. Бид чинь тэгээд хэдхэн секундын урттай юмыг л өдөржингөө үздэг болсон.Тэгэхээр хоёр, гурван цагийн урттай ч юм уу, А.Тарковскийн киног үзэхэд хэцүү болчхож байгаа байхгүй юу. Үзэгчид ч өөрчлөгдөж байна. Кинонд зүрх сэтгэлээсээ хандаж, өөрийгөө илэрхийлэх зэвсэг, боломж гэж харахгүй байх шиг байна л даа. Гэхдээ сүүлийн хэдэн жилд харьцангуй гайгүй болсон санагддаг.

-Монголын кино урлагийн хөгжлийг хойш татаж байгаа болон дутагдаж байгаа зүйлийг юу гэж харж байна вэ. Зохиол муу байна л гэдэг. Гэвч дүрд өөрийн гэсэн орон зай, эрх чөлөөг өгдөггүй хандлага ажиглагддаг?

-Би өмнө нь найруулагч С.Бямбаа ахаас иймэрхүү асуулт асууж байсан санагдаж байна. Тэр кино гэж яг юу вэ гэдгийг бүрэн дүүрэн сайн ойлгодог уран бүтээлч цөөхөн байгаатай холбоотой гэж хэлж билээ. Тэр үг их үнэн санагддаг. Түүнээс дүрдээ эрх чөлөө өгөх үү, үгүй юу гэдэг найруулагчийн л арга барил юм даа. Зохиол чухал байх уу, үгүй юу гээд л. Зарим найруулагч нягт бичигдсэн зохиолоор явдаг бол зарим нь зохиолгүй шууд эхлээд кино болгож байгаа хүмүүс байна. Зарим найруулагч нар өндөр ур чадвартай жүжигчдийг авчраад түүндээтулгуурлаж кино хийж байгаа бол жүжигчдийг өрөөнд байгаа тавилга мэт үздэг, “Чи одоо ширээ шүү дээ” гэж хэлдэг ч найруулагч байна. Бүгд л өөр өөрийн арга барил, кинонд яаж хандаж байгаа хандлага нь л илэрч байна.

-Ярилцсанд баярлалаа.

Б.ХУЛАН