“The New Yorker” сэтгүүлд өгсөн түүний ярилцлага: Харүки Мүракамигийн газар доорх ертөнц

Японы орчин үеийн уран зохиолыг өнгөлөн тахлагчдын нэг Харүки Мүракамигийн 2019 онд “The New Yorker” сэтгүүлд өгсөн ярилцлагыг орчуулан хүргэж байна. Ярилцлага түүний хамгийн сүүлд хэвлүүлсэн роман “The Killing Commendatore”-ийг болон бусад сонирхолтой агуулгуудыг тойрчээ. Ташрамд хэлэхэд уг роман О.Жаргалсайханы орчуулгаар, монгол хэлнээ “Торгон цэргийн хороон даргын аллага” нэрээр хэвлэгдээд буй юм. Ер Монгол уншигчид Мүракамиг эчнээ андахгүй болсон болов уу. Түүний хачин сонин ярианд чих тавья.

Харүки Мүраками: Бид хоёрыг 10 жилийн өмнө ярилцсанаас хойш олон чухал зүйл болж өнгөрчээ. Жишээлбэл, би 10 насаар хөгширсөн байх юм. Энэ наддаа л их чухал зүйл. Залуудаа ингэж л хөгширнө дөө гэж бодож байснаасаа тэс өөр замаар яваад байдаг. Энэ өдрүүдэд би жентельмэн байхыг хичээж байна. Гэвч зохиолч, жентельмэн хоёр зэрэг байх тийм амаргүйг та мэдэх байх. Яг Обама, Трамп хоёрыг нэг биендээ багтаах гэсэн улс төрчтэй адил. Гэхдээ надад жентельмэн зохиолчийг тодорхойлох тодорхойлолт байгаа нь: Юун түрүүнд төлсөн орлогын албан татварынхаа талаар яриад байдаггүй, хоёрт экс-найз охин  юм уу экс-эхнэрийнхээ тухай бичдэггүй, гуравт утга зохиолын салбарт Нобелийн шагнал авна гэж боддоггүй байх. Тэгэхээр Дэбора, энэ гурвын тухай битгий асуугаарай. Асуувал надад төвөгтэй болоод явчихна.

Дэбора Трэйсман: Та миний бэлдсэн асуултуудыг ингээд цөлмөчих байсан юм уу. Үнэндээ би хамгийн сүүлд бичсэн роман, “Торгон цэргийн хороон даргын аллага”-аас тань яриагаа эхэлье гэж бодсон. Энэ романд эхнэр нь хаяад явчихсан эрийн тухай гардаг. Тэгээд өвгөн зураачийн хуучин байшинд суух болдог. Тэр байшинтай зам мөрөө нэгэнтээ холбож орхисноос нь хойш олон хачин юм тохиолдоно, хоосон хохигор л баймаар газар доорх нүхнээс элдэв зүйлс гарч ирнэ. Таныг энэ романаа бичих урьдач нөхцөлтэй хэрхэн учраа бол гэж гайхаж байна.

-Мань мэтэд нь жил хагас, түүнээс ч удаан хугацаанд бичиж байж барах том ном болсныг та харсан байх. Гэхдээ нэг, хоёрхон цогцолбороос л эхэлсэн юм. Би тэр эхлэлийн цогцолборуудыг биччихээд, бичгийн ширээнийхээ шургуулганд хийж орхиод ор тас мартчихсан байдаг. Тэгээд, за нэг гурав ч юм уу зургаан сарын дараа өнөө цогцолборуудаа роман болгож болох нэг санаа орж ирсэн, ингээд бичиж гарсан. Ер төлөвлөгөө ч байсангүй, зураглал ч байсангүй. Бүр үйл явдлын дарааллаа ч бодоод байсангүй: Гагц эхэлж бичсэн нэг, хоёр цогцолбороо л цааш нь үргэлжлүүлээд явчихсан. Явсаар төгсчихсөн. Зураач хүн зурж эхлэхээсээ өмнө ноорог, эскиз татлаад хардаг шүү дээ, би тэгээгүй гэсэн үг. Надад зотон нь байлаа, будаг нь байлаа, шууд л зураад эхэлсэн гэсэн үг.

-Романд Моцартын “Дон Жуан” дууриас эхтэй, Торгон цэргийн хороон даргын биед хувилсан нэг дүр ч гэмээр, идей ч гэмээр зүйл гардаг. Яагаад энэ идей, энэ дүр романы гол цөм болсон юм бэ?

-Би ихэвчлэн номондоо нэрийг нь түрүүлж өгөөд бичдэг. Энэ удаад бол “Торгон цэргийн хороон даргын аллага” гэдэг нэр өгөгдөж таарсан, эхний цогцолборуудыг нь юутай ч биччихсэн, тэгээд үүн дээр ямар гээчийн түүх босгож ирж болмоор юм дээ гэж гайхсан. Японд яг Торгон цэрэг гэж ойлголт байдаггүй, гэхдээ л энэ нэрэнд нэг ховсдон татах зүйл байгааг би мэдэрч, түүнд өөрөө их татагдсан л даа.

-“Дон Жуан” дуурь чухал ач холбогдолтой байв уу?

-Дүр гэдэг надад маш чухал зүйл. Харин бэлэн моделийг дүр болгодоггүй. Туурвилын он жилүүддээ ганцхан удаа моделийг дүр болгож ашигласан юм, тэр нь надад нэг их таалагдаад байхааргүй муу залуу байж таарсан. Түүний тухай бичмээр санагдсан, ердөө ганцхан удаа нь тэр. Бусад бүх дүрүүд маань бийрийн хамгийн эхний татлагаар, тэг цэгээс босож ирсэн байдаг. Нэгэнт дүрээ бүтээсэн бол тэд өөрсдөө автоматаар хөдөлж эхэлнэ, тэгээд надад үлддэг ажил нь ерөөс тэр нөхдүүдийг үүгээр, түүгээр явж, мар мар хийхийг харж суух. Би зохиолч, би бичдэг, гэхдээ яг бичиж байхтайгаа зэрэгцээд яг нэгэн сонирхолтой, сэтгэл хөдлөм роман уншиж байгаа юм шиг санагддаг. Тийм болохоор бичих дуртай байдаг юм.

-Гол дүр нь таны роман дотор шигтгэж өгсөн төрөл төрлийн урсгал, жанруудын хөгжмийг сонсдог, тэр дундаа дуурь их сонсоно. Ер нь таны ихэнх дүрүүд тодорхой жанрын хөгжим, хамтлаг сонсдог. Энэ нь дүрүүдийнхээ хэн гэдгийг гаргаж ирэхэд тусалдаг гэж ойлгож болох уу?

-Би бичиж байхдаа сонсож байдаг. Тэгэхээр хөгжим миний текстэд өөрөө аяндаа л ороод ирдэг юм. Чухам ямар төрлийн хөгжим сонсохоо төдийлөн бодоод байдаггүй ч надад нэг төрлийн хоол болж өгдөг нь л үнэн. Надад бичих эрч хүч бэлэглэдэг. Тийм болохоор хөгжмийн тухай багагүй бичнэ ээ, ингэхдээ хайртай хөгжмүүдээ их бичнэ. Миний эрүүл мэндэд ч сайн.

-Хөгжим таныг эрүүл байлгадаг гэж үү?

-Тийм ээ, үнэхээр их. Хөгжим бас муур. Энэ хоёр надад их тус болно оо.

-Та хэдэн мууртай вэ?

-Нэг ч байхгүй. Харин өглөө болгон байшингаа тойроод гүйдэг, ингэхдээ гурав, дөрвөн мууртай байнга тааралддаг, муу найзууд минь байгаа юм. Гүйхээ больж зогсозноод сайн уу гэж хэлэхээр над руу хүрээд ирдэг, бие биенээ маш сайн мэддэг болсон.

-“The New Yorker” сэтгүүл “Торгон цэргийн хороон даргын аллага” романы нэг  хэсгийг урьдчилаад хэвлэсний дараа би танаас зохиолуудад тань гардаг бодит бус элемэнтүүдийн талаар асууж байсан. Та, “Намайг зохиол бичиж байхад бодит, бодит бус зүйлс аяндаа холилоод ирдэг. Ингэе гэж төлөвлөдөггүй, зүгээр л бичдэг ч хамгийн бодит хэлбэрээр бодит зүйлсийн тухай бичье гэж хичээх тусам л  бодит бус ертөнц улам бүр зайлбаргүй гарч ирээд байдаг. Миний хувьд роман бол үдэшлэг. Хэн ч үдэшлэгт орохыг хүсэж болно, орж болно бас гармаар байгаа нь хүссэн цагтаа гараад л явна” гэж байсан. Тэгвэл, та үдэшлэгтээ хүмүүс, юмсыг яаж урьдаг вэ. Эсвэл урилгагүй зочид өөрсдөө ирдэг газрыг яаж бичдэг вэ ч юм уу?

-Миний зохиолд бодит бус ертөнц гардаг, гол дүр нь тэр ертөнц рүү явж ороод буцаад ирдэг тухай уншигчид их ярьдаг. Гэвч би өөрөө бодит ба бодит бус хоёр ертөнцийн хил хязгаарыг ялгаж харж чаддаггүй. Миний олон зохиол дотор энэ хоёр холилддог. Японд өөр ертөнц гэдэг зүйл бидний амьдралтай их ойр оршиж байдаг шиг санагддаг, нөгөө талд нь гаръя гэвэл тийм ч хэцүү биш. Харин өрнийн ертөнцөд амаргүй, та нэлээд оролдлого хийж байж л тэр өөр ертөнцөд хөл тавина. Японд бол та тийшээ явахыг хүссэн л бол тэр дорхноо оччихож дөнгөнө. Үүн шиг, миний зохиол дотор та жаахан гүн рүү нь уруудахад л тэнд өөр ертөнц хүлээж буй. Тэгээд танд заавал бодит, бодит бусын зааг ялгаа тогтоож харахыг хичээх шаардлага байхгүй болно.

-Тэр өөр ертөнц нь ихэвчлэн харанхуй газар байдаг уу?

-Заавал тийм байх албагүй. Харин илүү сониуч зантай холбож бодох асуудал гэж бодож байна. Тэнд нэг хаалга байлаа гэж бодоход, татаад үзвэл өөр ертөнцөд хөл тавина, та үүнийг хийж л таарна. Цаана нь юу байгаа юм бол? Тэнд юу байна аа? Энэ яг миний өдөр бүр хийдэг зүйл. Өглөө 04.00 цагийн үед босоод, ширээнийхээ ард суугаад л бичиж эхэлдэг. Энэ бол бодит ертөнцөд болж буй явдал. Сайхан кофе ууна. Харин нэг бичээд эхэлчихвэл би хаа нэг газар очсон байна. Хаа нэгтээх хаалгыг татаж үзнэ, тийшээ орж үзнэ, тэнд юу болж байгааг ажна. Тэр нь бодит юм уу бодит бус юм уу би мэдэхгүй, эсвэл бүр хамаагүй ч гэж болно. Бичиж буй зүйлдээ төвлөрсөн л бол газар доорх ертөнц гэмээр зүйл рүү улам уруудаад, гүн рүү нь бууж байдаг. Тэнд хачин юмстай халз тулна. Гэхдээ миний нүдэнд бол тэд энгийн л нэг байгалийн бүтээлүүд шиг харагддаг. Хэрвээ тэнд харанхуй байгаа бол над руу ирнэ, магадгүй нэг мессеж тээж яваа байх, тийм үү? Би тэр мессежийг нь шүүрч авахыг оролддог. Тэгэхээр би тэр ертөнцийг эргүүлж тойруулж ажаад, энд эргэж ирсэн хойноо юу харснаа л зураглаж бичдэг. Буцаж ирэх нь их чухал. Харин буцаж ирж чадахгүй тохиолдолд энэ их аймаар. Гэхдээ би мэргэжлийн түвшинд хүрсэн, хэзээд буцаж ирж чадна.

-Тэндээс юм аваад буцаж ирдэг үү?

-Үгүй ээ, тэгдэг бол аймаар. Тэнд би байсан бүх зүйлийг нь үлдээдэг. Юм бичээгүй үедээ би их эгэл боргил хүн шүү дээ. Цагийн хуваарь сайн баримтална, өглөө эрт босно. Орой 21.00 цагт ор луугаа шургана, бэйсболлын тэмцээн дууссан бол шүү дээ. Гүйнэ, усанд сэлнэ. Би ер байдаг л нэг хүн. Харин гудамжаар алхаж явахад хүмүүс, “Уучлаарай, ноён Мүраками, тантай тааралдсан нь ямар сайхан хэрэг вэ” гэж хэлдэг. Надад нэг л сонин санагддаг, та ойлгож байна уу. Миний юу ч онцгой биш. Тийм атал надтай тааралдсандаа яагаад тэгтлээ баярлаа юм бол. Гэхдээ яах вэ, бичиж байхдаа бол би ямар нэг утгаар онцгой, эсвэл нэг хачирхалтай хүн байж мэдэх л асуудал юм.

-40 жилийн өмнө нэг бэйсболлын тоглолтын үеэр, өмнө нь юу ч бичиж үзээгүй байсан атлаа зохиолч болж чадах юм байна гэж сэрхийтэл бодсон тухайгаа та их олон ярьдаг. Бас “Гүйлтийн тухай ярьж байхдаа би юуны тухай ярьдаг вэ” дурдатгалдаа “Надад яг л тэнгэрээс нэг юм дэвэлзээд бууж ирэх шиг, би түүнийг нь ариун тунгалаг чигээр нь алгаа тосоод авчих шиг санагдсан” гэж бичсэн байдаг. Тэр зүйл нь бичих чадвар, эсвэл магадгүй оролдоод үздэг юм уу гэсэн анхдагч бодол байсан байх л даа. Түүнийг хаанаас ирсэн гэж та боддог вэ, та тийм л эгэл жирийн хүн юм бол яагаад таныг зорьж ирсэн байж таарах вэ?

-Нэг тийм эш бошго үзэх гэдэг шиг л үйл явдал байсан. Бэйсболлд дуртай болохоор талбай дээр байн байн очдог байлаа. 1978 онд, 29 настай байхдаа Токиогийн бэйсболлын талбай руу дуртай баг Якулт Свэллөүсээ үзэхээр явсан байдаг. Нэлээн нартай өдөр байсан. Тоглолтоо үзээд зогсож байтал, эхний тоглогч бөмбөг цохих мөчид л, би бичиж чадах юм байна гэсэн мэдрэмж ороод ирсэн. Магадгүй би шар айраг нэлээд уусан байсан байх, мэдэхгүй, гэхдээ л нэг тийм бошго үзэх гэдэгтэй зүйрлэж болох мэдрэмж санагдсан. Түүнээс өмнө би юу ч бичиж үзээгүй байлаа. Жазз баар ажиллуулдаг, коктейль, сэндвич бэлдэх гээд асар завгүй ажилладаг л нэгэн байсан. Би үнэхээр сайн сэндвич хийдэг шүү. Харин тэр тоглолт тарсны дараа би бичиг хэргийн дэлгүүр ороод юм бичихэд хэрэгтэй ганц нэг зүйл худалдаж авсан. Тэгээд бичиж эхлээд л зохиолч болчихсон.

-Энэ явдлаас хойш 40 жил өнгөрч. Таны бичих чадварт ямар өөрчлөлт оров?

-Би маш их өөрчлөгдсөн. Анх эхэлж байхдаа яаж бичихээ ер мэддэггүй байлаа-нэлээд хачирхалтай хэлбэрээр бичдэг байсан санагдана. Гэхдээ үнэндээ хүмүүс түүнд маань их дуртай байдаг. “Hear the Wind sing” гэдэг эхний номоо одоо би нэг их тоож хардаггүй л дээ, тухайн үед их хурдан хэвлэчихсэн. Олон жилийн дараа Токиогийн галт тэргэнд суугаад ном уншиж явтал нэг айхавтар үзэсгэлэнтэй охин над руу хүрч ирээд, “Та ноён Мүраками мөн үү?” гэж асуудаг юм байна. “Тийм ээ, би ноён Мүраками байна”. “Би таны номуудын үнэнч фен байна аа”. “Өө, баярлалаа. Ямар гоё юм бэ”. Тэгтэл тэр, “Би таны хамгийн анхны номонд хамгийн дуртай, миний бодлоор шилдэг нь” гэж хэлсэн. “Тэгж бодож байна гэж үү?” гэж асуувал, “Та түүнээс хойш улам л дордсон байх” гэж хариулсан. Жаахан шүүмжлэлтэй хандмаар санагдсаныг нуух юун. Санал нэгдээгүй. Өөрийгөө улам сайжирч байгаа л гэж бодож байгаа. 40 жилийн турш сайжрах гэж хөдөлмөрлөсөн, тэгж ч чадсан гэж бодоод байгаа.

Галт тэргэнд таарсан тэр охин надад Жийн Күйл гэж жазз хөгжимчнийг санагдуулдаг юм. 50, 60-аад онд алдартай байсан саксофонч л доо. Тухайн цаг үедээ бусад ямар ч саксофончдоос илүү Чарли Паркераас үлгэр авсан хүн. Нэг үдэш түүнийг Нью-Йоркийн нэг бааранд тоглож дуусаад тайзнаас бууж байхад нь нэг залуухан эр хүрч ирээд, “Хээе, тоглож байгаа чинь тэр чигтээ Чарли Паркер л байна шүү дээ” гэж хэлсэн гэж байгаа юм. Жийн, “Юу гэнэ ээ?” гэвэл нь, “Чи яг Чарли Паркер шиг тоглоод байна аа” гэж. Тэгэхээр нь Жийн хөгжмөө тэр эрт бариулангуутаа өөдөөс нь “Одоо, чи ч гэсэн яг Чарли Паркер шиг тоглож байна” гэж хэлсэн гэсэн. Энэ шог ярианд гурван санаа байна гэж боддог юм. Нэгт, бусдыг шүүх их амархан. Хоёрт, ямар нэг анхдагч зүйл бүтээнэ гэдэг маш хэцүү. Гуравт, гэхдээ хэн нэгэн хийх л хэрэгтэй болдог. Би яг үүнийг 40 жилийн турш хийж байна, миний ажил юм даа. Би өөрийгөө заавал хийх л хэрэгтэй болдог ажлаа хийж яваа эр гэж боддог, яг бохирын суваг цэвэрлэгч ч юм уу тасалбар шалгагч шиг. Тэгэхээр, хэн нэгэн намайг шүүх гээд байвал хөгжмөө өөрт нь бариулчхаад, “Чи тоглоод үз л дээ” гэж хэлнэ.

-Та эхний хоёр номоо бичихэд их амархан байсан, түүнээс хойш бичих гэдэг ажил бага багаар хүнд болсон гэж ярьж байсан. Хэцүү болж ирсэн зүйл нь юу юм бэ?

-“Heat the Wind sing”, “Pinball, 1973” хоёроо бичихэд хялбар л байсан, гэхдээ би өөрөө энэ хоёртоо сэтгэл ханаагүй юм. Одоо ч сэтгэл хангалуун байдаггүй. Энэ хоёрыг бичсэний дараа илүү сайжрах шаардлагатай санагдсан. Тэгээд “A Wild Sheep Chase” гэж анхны бүрэн хэмжээний романаа бичсэн. Бичих гэж нэлээн хугацаа зарсан байдаг, бараг л гурав, дөрвөн жил орчим. Усны ундаргад хүртэл газраа өшөө гүн малтах хэрэгтэй байсан хэрэг. “A Wild Sheep Chase”-г миний карьерын жинхэнэ эхлэл гэж бодож явдаг. Эхний гурван жилд жазз баараа ажиллуулангаа бичдэг байсан. Шөнийн 02.00 цагт ажлаа дуусгаж, баараа хаачхаад ширээн дээр үзэг, цаас холбодог байлаа. Надад ахадсан ачаа байсан. Эхний хоёр номоо хэвлүүлсний дараа баараа зарж, бүх цаг заваа бичихэд зарцуулахаар шулуудсан. Гэхдээ манай баар амжилттай ажиллаж байсан санагддаг, хэд хэдэн хүн битгий зар гэж ятгаж байсан.

-Хоногийн хоолноосоо салчихыг хэн байг гэх вэ дээ?

-Тэгээд л “A Wild Sheep Chase”-ээ бичсэн. Томхон юм бичихийг хүссэн юм.

-Тэгээд томхон юм бичих хэр хялбар байв, эсвэл илүү хүнд сорилт байсан уу?

-Бичиж байхад лав сэтгэл их хөдөлж байлаа, учир нь зохиол дотор маань цааш юу өрнөхийг ер мэдэхгүй. Маргаашийг хүлээж тэсдэггүй л байлаа, өдөр хоног хурдан өнгөрөх тусмаа л зохиолоо яаж өрнөхийг мэдэж авна гэж бодохоор. Дараагийн хуудсыг эргүүлье гэсэн ч хуудас байгаагүй. Тэгээд өөрөө бичих л хэрэгтэй болсон гэсэн үг.

-Ямар ч санаа орж ирэхгүй, цаашаа яаж өрнөх юм бол доо гэж гайхаж суусан өдөр танд байдаг уу. Хэчнээн ширээний ард суугаад юу ч бичиж чадахгүй болох удаа?

-Би зохиолчийн хувьд гацаа, блок маягийн зүйлд хэзээ ч орж үзээгүй. Ширээнийхээ ард суугаад л авсан бол, аяндаа л цаашаа юу бичихээ мэдээд байдаг. Хэрвээ тэгж өгөхгүй, эсвэл юм бичмээргүй санагдаад байвал бичихээ л байчихдаг. Сэтгүүлүүд намайг юм бичээд өгөөч гэж үргэлж хүсдэг, би дандаа үгүй гэдэг. Би бичмээр санагдсан үедээ л бичнэ, бичмээр санагдсан юмаа бичихийг хүссэн арга барилаараа л бичнэ.

-Унтахдаа зохиолынхоо үйл явдлын хэлхээ, холбоосыг олж хардаг уу?

-Үгүй, тэгдэг гэж бодохгүй байна. Би зүүдэлдэггүй. Зохиол бол зохиол, зүүд бол зүүд. Миний хувьд бичнэ гэдэг өөрөө зүүдлэхтэй адилхан. Бичиж байхдаа ухамсартайгаар зүүдэлж чаддаг гэмээр ч юм шиг. Үүнийгээ эхлүүлж чадна, дуусгаж чадна, дараа дараагийн өдрүүдэд үргэлжлүүлж ч чадна, миний л сонголт. Та сайхан нам унтахдаа амттай стейк, аятайхан шар айраг, хөөрхөн охин зүүдэллээ ч өглөө сэрээд л баяртай шүү дээ. Харин би маргааш нь ч үргэлжлүүлж чадна.

-Хэдэн жилийн өмнө та роман дээр ажиллаж байхдаа төрсөн санаа юм уу холбоо үгсийн жагсаалт хөтлөөд явдаг гэж ярьж байсан. “Ярьдаг сармагчин”, “Шатан дээрээс алга болсон эр” гэх мэтээр. Тэгээд романаа бичиж дуусчхаад өгүүллэг дээр ажиллахдаа өгүүллэг бүрд энэ жагсаалтаас 2-3-ыг нь шигтгэж өгнө гэж боддог гэж ярьж байсан. Энэ арга барилаараа олон ажиллаж байна уу?

-Тэр бол нэг амиар зургаан өгүүллэг бичих үед л ашигладаг арга барил. Ийм үед ийм түлхүүр үгнүүд хэрэг болдог. Харин роман бичихэд бол шаардлагагүй. Зохиол бүрдээ ямар нэг шинэ юм турших ёстой гэсэн дүрэм барьдаг гэх үү. “1Q84” дээр гэхэд гуравдугаар биеийн өгүүлэмжээр дүрүүдээ бүтээсэн. Энэ миний хувьд шинэ сорилт болсон. Ихэнхдээ л нэгдүгээр биеийн өгүүлэмжээр, өгүүлэгч, гол дүр нь би өөрөө хэлбэрээр бичдэг байсан л даа. Өөр нэгэн өөрийнхөө өнцгөөс өгүүлэх хэлбэрээр, тийм ээ? Би хөлөө өрөөл бусдын гутланд хийж чаддаг хүн. Та үүнийг нэг төрлийн эмчилгээ ч гэж нэрлэж болно. Та хэчнээн бичиж чаддаг байлаа гээд хувь хүнийхээ хувьд цэгцэрчихдэггүй. Харин өөр хүний дүрд орвоос энэ боломжтой.

-Та бичиж эхэлсэнтэйгээ зэрэгцээд гүйж эхэлсэн байдаг. Зарим зохиолчийг алхаж байхдаа толгой дотроо бичих зүйлээ зурагладгийг мэднэ л дээ, алхааны хэмнэл нь тусалдаг гэсэн. Та харин гүйхдээ бас бичих зүйлийнхээ тухай боддог юм биш биз дээ?

-Үгүй ээ, тийм зүйл байхгүй. Гүйж байхдаа би зүгээр л гүйж байдаг. Толгойгоо хоосолдог. Гүйж байхдаа юу боддог тухайд санаанд орж ирэх юм алга байна. Магадгүй юу ч боддоггүй байх. Гэхдээ та мэдэх байх, удаан хугацааны турш бичиж амьдарна гэдэг бол их хэдэр чанга хүний хийх ажил. Нэг ном бичээд хэвлүүлчих бол тийм хэцүү биш, харин олон жилийн турш бичнэ гэдэг бараг боломжгүйд дөхөж очно. Төвлөрөх, тэвчихийн асар их хүчтэй байх шаардлагатай. Би заримдаа маш эрүүл бус зүйлс бичнэ. Этгээд юм бичнэ. Мушгиад тавьчихсан юм шиг зүйл бичнэ. Миний бодлоор та эрүүл бус юмны тухай бичихийн тулд өөрөө эрүүл байх шаардлагатай. Парадокс сонсогдож байгаа байх, гэхдээ л үнэн. Зарим зохиолчид их эрүүл бус амьдралаар амьдарсан байдаг, Бүдэлайр ч гэдэг юм уу. Гэвч миний бодлоор тэр өдрүүд ард хоцрохдоо л хоцордог. Энэ маш төвөгтэй ертөнц л дөө, энэ их хаосаас гарахын тулд, амьд үлдэхийн тулд хүчтэй байх хэрэгтэй. Би зохиолч болж байхдаа 30 настай байсан, харин гүйж эхлэхдээ 32 бил үү 33-тай байсан байх. Гүйхээр юу өөрчлөгдөхийг хармаар санагдаад л өдөр бүр гүйж эхэлсэн. Миний бодлоор амьдрал бол юу хүссэнээ туршиж үзэж болдог лаборатори. Эцэст нь хэлэхэд, гүйх надад сайнаар л нөлөөлж. Би илүү чанга эр л болсон байна.

-Бичих, гүйх зэрэг бол ганцаар хийдэг ажлууд. Таны хувьд жазз баар ажиллуулдаг, үргэлж хүмүүс дунд бужигнадаг байсан амьдралаас ганцаар төвлөрдөг амьдрал руу явсан шүү дээ. Аль нь танд илүү тухтай байх юм бэ?

-Би нэг их нийгэмшээд байдаггүй ээ. Ер нь л чимээгүй газар олон төрлийн сонсох хөгжимтэй, болж өгвөл мууртай хамт байх дуртай. Бас кабелийн телевиз байх хэрэгтэй, бэйсболлын тэмцээнээ үзнэ шүү дээ. Эдгээр төдий л л миний хүсдэг бүх зүйл юм даа.

-Та нэг удаа худгийн ёроолд сууж үзэх мөрөөдөлтэй гэж ярьж байсан. Бүтээсэн дүрүүдийн тань ихэнх нь тэгдэг. “Торгон цэргийн хороон даргын аллага” дотор Мэншики гэж бас нэг тийм дүр гардаг. Яагаад?

-Би худагт их дуртай л даа. Хөргөгчинд дуртай, заанд дуртай. Дуртай олон зүйл бий. Дуртай зүйлийнхээ тухай бичиж байхдаа би жаргалтай байдаг. Хүүхэд байхад маань байшингийн дэргэд нэг худаг байдаг байсан юм. Тийшээ байнга өнгийж харна, тэгэх бүрийд янз бүрийн төсөөлөл ургаж гардаг байлаа. Рэймонд Карверын усгүй худаг руу уначихдаг нэг өгүүллэг бий. Түүнд үнэхээр их дуртай даа.

-Худгийн ёроол руу буух гэж үзэж байв уу?

-Үгүй ээ, үгүй, үгүй. Аюултай шүү дээ. Зөвхөн төсөөлөл дотроо л. Гэхдээ агуйнд ч гэсэн дуртай. Дэлхийн энэ тэрүүгээр аялж явахад агуй тааралдвал ороод явчихдаг. Агуйд бол дуртай, харин өндөрлөг газарт л дуртай биш.

-Дээшээ авирахаас илүү доош буухыг илүүд үздэг гэж үү?

-Зарим хүн үүнийг далд ухамсрын нэг метафорлог илрэл гэж тайлбарлаад байдаг. Гэхдээ л би газар доорх ертөнцөд зүггүй их татагддаг.

-Хэдэн жилийн өмнө “Paris Review” сэтгүүлд өгсөн ярилцлагадаа “Алдах, хайх, олох” гэдэг дараалал бол миний өгүүллэг бичих хөдөлгөгч хүч гэж ярьсан байсан. Үүндээ одоо ч гэсэн санал нэг байна уу?

-Тийм. Ямар нэг зүйлээ алга болгоно, тэгээд хайна, эцэст нь олж авна гэдэг миний фикшн ертөнцөд оршдог маш том хэлбэр. Дүрүүд маань ихэвчлэн алдсан юмаа эрдэг шүү дээ. Заримдаа энэ нь нэг охин байна, заримдаа учир шалтгаан байна. Заримдаа зорилго байна. Гэхдээ тэд ямар нэг чухал, ямар нэг шийдвэрлэхүйц, гэхдээ алдуурч алга болсон зүйлийг л хайдаг. Тэгээд дүр маань хайсан зүйлээ олох мөчид нэг төрлийн сэтгэлээр унах мэдрэмж ирдэг л дээ. Яагаад гэдгийг нь мэдэхгүй, ямартай ч миний туурвихуй доторх нэг голч багана нь энэ, ямар нэг зүйлийг хайх, тэгээд олж авах. Олж авна гэдэг жаргалтай төгсгөл ч биш л дээ.

-Таны бичдэг эрчүүд ихэвчлэн л сэтгэл зүйн, оршихуйн хувьд орхигдож хаягдсан хүмүүс байдаг. Энэ дэлхийн хаа нэгтээ тогтож суух орон гэр ч гэж тэдэнд байдаггүй.

-Гол дүр жаргалтай байвал бичих юм байхгүй шүү дээ.

-Зохиолууд тань үргэлж нэг нууцлаг үйл явдлыг тойрон эргэлдэж байдаг. Заримдаа тэр нууц тайлагдана, заримдаа та тайлагдаагүй хэвээр нь орхичихдог. Та уншигчдад орон зай үлдээж байгаа нь энэ үү, эсвэл өөрөө ч тайллыг нь олж чадалгүй дуусдагтай холбоотой юм уу?

-Намайг фикшн бичиж хэвлүүлэхээр найзууд маань утастаад, “Дараа нь юу өрнөх юм бэ?” гэж асуудаг. “Төгсгөл нь л тэр шүү дээ” гэж хариулдаг. Гэвч хүмүүс үргэлжлэл хайна аа. “1Q84”-ийг хэвлүүлсний дараа би үүнээс цааш юу ч үргэлжилж мэдэх юм байна гэдгийг ойлгосон. Үргэлжлэл бичиж болох байсан ч тэгээгүй. Тэгчихвэл “Jurassic Park 4” юм уу “Die Hard 8” болчих юм шиг санагдаад. Иймд санаагаа толгой дотроо л хадгалдаг, энэ нь ч их сайхан.

-Хэзээ нэгэн цагт үргэлжлэлийг нь бичнэ гэж боддог уу?

-Тэгж бодохгүй байна. Толгой дотроо л үлдээх болов уу. Үргэлжлэлийнх нь гол дүр гэвэл Тэнгогийн 16 настай охин байх болно. Үнэхээр сонирхолтой түүх шүү.

-Гэвч “Die Hard 8” гэж байхгүй.

-Гэхдээ эхнийх нь /prequel, орч./ байгаа шүү дээ.

-Толгой дотроо л хадгалах нь ээ?

-Тхх.

-Зарим зохиолчид бүтээл бүрдээ өмнөхөөсөө онхи өөрийг бүтээхийг оролддог, зарим нь хуучин амжилтаа үргэлж билүүдэж байхыг хичээдэг. Та аль нь вэ?

-Би Казүо Ишигүрогийн зохиолуудад дуртай. Манай найз л даа. Хэвлүүлсэн шинэ ном бүр нь өмнөхөөсөө тэс ангид байж чаддаг. Их сонирхолтой, харин миний хувьд бол хэлбэр, агуулгууд маань тийм ч өөрчлөгдөөд байдаггүй. Үргэлжлэл бичих дургүй байдгийн нэг шалтгаан нь зохиолын уур амьсгал бие биенээсээ ялгагдах юмгүй болчих гээд байдагтай холбоотой. Би нэг л хүн, өөрийн гэсэн арга барилаар сэтгэдэг, үүнийгээ өөрчилж чадахгүй. Гэхдээ нэг зүйлээ дахин дахин бичихийг бол хүсдэггүй төрлийн хүн шүү.

-Таны арга барил бол, санаа нь их балархай, төвөгтэй боловч бичлэгийн хэлбэр нь тийм биш. Үнэндээ таны өгүүлбэрүүд маш энгийн, ойлгомжтой. Энэ эсрэгцэл зориудынх уу?

-Маш олон зохиолчид энгийн, илэрхий зүйлийг төвөгтэй, хэцүү хэв маягаар бичдэг. Харин би нэлээд анхаарал татсан, төвөгтэй, адармаатай зүйлийг маш энгийн хэв маягаар бичих, тэр нь хүмүүст эвтэйхэн, урсаж уншигддаг байхыг хүсдэг. Тэр төвөгтэй зүйлсийг бичихийн тулд та улам доошоо, гүнээс гүн рүүгээ уруудах л хэрэгтэй. Энэ физик техник маягийн юм л даа, оюуны техник биш. Миний бодлоор та фикшн зохиолч байгаад, хэтэрхий ухаантай байвал юу ч бичиж чадахгүй. Гэхдээ тэнэг бол бас бичиж чадахгүй. Та энэ дунд байр эзлэх хэрэгтэй. Энэ л их хэцүү дээ.

-Таны энэ хэв маяг орчуулгуудад нь шингэдэг гэж боддог уу?

-Тийм. Яагаад гэдгийг нь мэдэхгүй л дээ, гэхдээ өөрийнхөө номуудыг англи хэл дээр унших мөчид, “Өө, энэ яг би явж байна” гэж мэдрэгддэг. Тэр хэмнэл, хүүрнэл, бүгд адилхан, бараг л адилхан даа.

-Та өөрөө бас орчуулагч хүн л дээ. Ф.Скотт Фицжеральд, Трүмэн Капотэ, Рэймонд Карвер, өшөө олон зохиолчдыг япон хэлэнд буулгасан. Одоо Жон Шийвэрийг орчуулж байна гэх. Яг юунд нь болж тэднийг орчуулъя гэж шулууддаг юм бэ?

-Энэ амархан. Би унших дуртай юмаа орчуулдаг. Рэймонд Чэндлерийн бүх романыг орчуулсан. Түүний бичдэг хэлбэрт үнэхээр дуртай. “The Long Goodbye”-ийг тав байна уу зургаан удаа уншсан шүү.

-Орчуулга хийж байх үед та өөр зохиолчын дуу хоолойг тогтоож барих хэрэгтэй болно. Өөрөө Фицжеральд, Чэндлер, Шийвэр болох хэрэгтэй. Харин хувь зохиолчийн дуу хоолойгоо төлөвшүүлэхэд энэ нөлөөлдөг үү?

-Тийм. Би Ф.Скотт Фицжеральдад дуртай, түүний олон номыг орчуулсан. Гэвч түүний бичдэг хэлбэр минийхээс алд дэлэм ялгаатай. Маш үзэсгэлэнтэй бас цогц. Одоог хүртэл би түүний бичлэгээс, хандлагаас маш их зүйл сурч байна. Магадгүй түүний ертөнцийг хардаг өнцгөөс нь суралцаж байна. Рэймонд Карверын бичдэг хэлбэр, түүний ертөнц бас минийхээс их өөр, гэхдээ л би түүнээс ихийг сурсан.  

-Таны суралцсан зохиолчид эсрэгээрээ бичлэгийн хэлбэрт маань гажаа, сэв суулгачхаж гэж анзаарсан удаа байдаг уу?

-Нөлөө гэхээр зүйл л байдаг байх гэж бодож байна. Анх бичиж эхэлж байхад надад ямар ч ментор, ямар ч багш, ямар ч үзэг нэгтэн, ямар ч утга зохиолын салбарын найзууд байсангүй. Тэгэхээр маш их зүйлийг номноос л сурсан. Айлын ганц хүүхэд болохоор багадаа унших их дуртай байсан. Ах, дүү байгаагүй ч хөгжим, муур, ном гурав бол байсан хэрэг. Харин спортоор хичээллэх тийм ч дуртай байгаагүй. Яг ганцхан ном л уншдаг төрлийн хүү байлаа. Өсвөр насандаа орос романуудад их татагдсан байдаг. Толстой, Достоевский. Энэ номнуудаас сурсан зүйл маань их байх тусмаа л сайн. Их сургуульд зохиолч болох мөрөөдөлтэй зөндөө найзууд байсан, гэхдээ надад бичих авъяас байна гэж өчүүхэн төдий ч бодож үзээгүй. Тэгээд л жазз баар ажиллуулж, хөгжмийг өөрийн аж ахуй болгосон доо.

-Аав, ээж хоёр тань утга зохиол заалгасан хүмүүс. Хүү нь зохиолч болохоор шийдэхэд баярласан уу. Эсвэл эмч, инженер болоосой гэж хүсэж байв уу?

-Тэгж бодохгүй байна. Тэд надаас яг юу хүлээж байсныг мэдэхгүй юм.

-Та зохиолуудаа Японы уран зохиол гэж тодорхойлох уу, эсвэл илүү өрнийн уран зохиолын хэлбэртэй гэж үзэх үү?

-Энэ тухай бодож байгаагүй юм байна. Миний зохиол бол миний л зохиол. Ямар нэг ангилалд багтах, багтаах аргагүй. Гэхдээ би японоор бичдэг, дүрүүдийн маань ихэнх нь япон хүмүүс байдаг. Тэгэхээр өөрийгөө Японы зохиолч гэж боддог. Харин зохиолуудын маань бичигдсэн хэлбэр хаана ч хамаарахгүй гэж бодож байна.

-Японд, таныг дөнгөж бичиж эхэлж байхад ихэвчлэн залуу хүмүүс уншдаг байсан гэж боддог. Ер нь та залуучуудаас нэлээд их хэмжээний уншигчидтай шүү.

-Харин тийм ээ, их сонин. Анх намайг бичиж эхлэхэд уншигчид маань 20 гаруй, 30 орчим насны хүмүүс байсан. 40 жилийн дараа ч миний уншигчид 20-30 насныхан байгаад байдаг. Сайн зүйл гэвэл, миний эхний номуудыг уншиж байсан үеийнхэн одоо ч намайг уншиж байна, тэдний охид хөвгүүд уншиж байна. Ер нь нэг гэр бүлийн гурав, дөрвөн хүн миний номыг уншиж байна гэж сонсвол их баярлана аа. Манай нэг найз өсвөр насны хүүхдүүдтэй л дээ. Хоорондоо бараг л юм ярьдаггүй гэсэн. Ганц ярьдаг сэдэв нь миний номууд гэнэ билээ.

Ярилцлагын бүрэн эхийг энд дарж уншина уу.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй