Австрали сэтгүүлч: Рио Тинтог “жийсэн” Серби ба тууз хайчлуулсан Монголын ялгаа

Оюутолгойн далд уурхай ашиглалтад орж, Сербид “жийгдсэн” Рио Тинтод дэм болсон гэх манай өмнөх мэдээтэй холбоотой нэгэн нийтлэлийг Австралийн “The Sydney Morning Herald” сонины сэтгүүлч Элизабет Найт бичжээ. Эл нийтлэлийг орчуулан хүргэе.

Арван жил үргэлжилсэн, хүнд хэцүү үед төгсгөл ирж, эцэстээ “Рио Тинто” групп Монгол Улсын Засгийн газартай 9.7 тэрбум ам.долларын өртөг бүхий Оюутолгойн томоохон зэсийн баяжмалын төслийг хэрэгжүүлэх ашигтай гэрээ байгууллаа.

Ямартай ч, Австралийн нээлттэй тэмцээнд оролцох боломжгүй болсон, коронавирусийн эсрэг вакцинд хамрагдахаас татгалзсан алдарт теннисчин Новак Жокович Монголд байдаггүйд нь “Рио Тинто” групп талархахаас өөр аргагүй. Өнгөрсөн долоо хоногт, теннисчин Новак Жоковичийг Австрали улсаас албадан гаргаснаас хойш хэдхэн хоногийн дараа Сербийн Засгийн газар “Рио Тинто” группийн 3.3 тэрбум ам.долларын лити олборлох томоохон төслийнхөө лицензийг урж хаясан.

Дэлхийн хэмжээний од теннисчнийг албадан гаргасан нь сонгууль нь болох дөхсөн Серби улсын Засгийн газрын хувьд лити олборлох төслийн байгаль орчны эрсдэлийг эсэргүүцсэн олон нийтийн эсэргүүцлийн галыг өдөөх оч нь боллоо. Сербийн олон нийт Австралийн Засгийн газар үндэсний бахархал болсон тамирчинтайгаар хэрхэн харьцаж байгаад дургүйцсэн байдалтай байгаа юм.

“Рио Тинто” группийн Гүйцэтгэх захирал Якоб Стаусхолм мягмар гараг /2022.01.25/-т “Sydney Morning Herald” болон “The Age” сэтгүүлд ярилцлага өгөхдөө “найдвар дүүрэн хэвээр байна” хэмээсэн ч “Рио Тинто” группийн ямар ч дипломат бодлого, өгөөмөр буулт Серби улстай одоо үүссэн харилцаагаа сэргээж чадаагүй юм.

Ингээд эцэст нь, Якоб Стаусхолм өөрийн дипломат ур чадвар болон “Рио Тинто” группийн даацтай баланс дээрээ дөрөөлөн Монгол Улстай энх тайван байдал тогтоохыг оролдлоо.

“Рио Тинто” групп болон Монголын Засгийн газрын хооронд урьд өмнө нь хор хөнөөл дагуулж байсан харилцаа нь Монголын парламентад өөрсдийн бүрэн эрхийнхээ ашиг тусыг ойлгуулахын тулд томоохон буулт хийх шаардлагатай тулгарав.

“Рио Тинто” групп нэг бол мөнгөний буугаар буудах, үгүй бол олон жил үргэлжлэх мухардалд орох эрсдэлтэй болоод байсан.

“Рио Тинто” групп Монгол Улсын Засгийн газарт өгсөн 3.3 тэрбум ам.долларын зээлээсээ татгалзаж, эцэст нь эл төслийн цахилгаан эрчим хүчийг Монгол Улсаас нийлүүлэхийг зөвшөөрснөөр мухардлаасаа гарлаа. Монгол Улс өөрийн зүгээс “Рио Тинто” группийг БНХАУ-тай цахилгаан эрчим хүчний гэрээгээ богино хугацаанд үргэлжлүүлэхийг зөвшөөрөх юм.  

Якоб Стаусхолм эдгээр концессын Оюутолгойн орлогод үзүүлэх сөрөг нөлөө нь төслийн хамгийн гол зүйл болох далд уурхайн төслөөс татгалзсанаас бага байна гэдэгт итгэлтэй байсан.

Энэ нь санал зөрөлдөөн, цаг хугацаа, зардал мөнгө, геологийн сорилтуудыг даван туулсан “Рио Тинто” группийн үе үеийн удирдагчдын хувьд харамсан гашуудаж байсан төсөл.

Одоогоос жилийн өмнө “Рио Тинто” группийн удирдлагууд Монгол Улсын Засгийн газрыг концесс олгохгүй бол төслийн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын чухал хэсгээс гарч явна хэмээн айлган сүрдүүлсэн удаатай.

Харин 2022 оны нэгдүгээр сарын 25-ны мягмар гарагийн өглөө Якоб Стаусхолм “Рио Тинто” группийн Гүйцэтгэх захирлаар нэгхэн жил ажиллаад Оюутолгойн уурхай руу очиж, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Лувсаннамрайн Оюу-Эрдэнийн хамтаар тууз хайчлах ёслолд оролцохоор явах замдаа Улаанбаатарын нисэх онгоцны буудалд газардахдаа “би маш их догдолж байна” хэмээсэн.  

Энэ гэрээнд бүх зүйл уялдаа холбоо байхгүй байгаа ч гэлээ хамгийн анхаарал татахуйц зүйл нь томоохон саад бэрхшээлийг даван туулсан татварын асуудал юм.

Энэ бол зөвхөн нэг хүний ​​хэлцэл, наймаа биш байв. Мэдээж энэ бол “Рио Тинто” группийн зэсийн асуудал хариуцсан хэлтэсийн гүйцэтгэх захирал Баатарын Болд гэх монголын иргэн тусалсан гэдэг нь гарцаагүй.

Эл хэлцэл бол Баруун Австралийн соёлын хувьд чухал ач холбогдолтой Жуукан хавцлыг “Рио Тинто” групп сүйтгэсний дараа компаниа орхин явсан түүний өмнөх дарга асан Жан Себастьян Жакаас илүү дипломат, хамтын ажиллагааны хэв маягаараа эрс ялгарах Якоб Стаусхолмын анхны томоохон ялалт.

Жуукан хавцал бол “Рио Тинто” группийн өмнөх удирдлагуудынх нь тарьсан эмх замбараагүй байдал хэдий ч энэ нь эцэстээ Якоб Стаусхолмын хэлэлцээр, мөн буулт хийх ур чадварыг шалгасан сорилт болно. Түүний хувьд цаашид ч хийх зүйл их байна.

Монголын талын асуудлыг шийдэх нь олон сорилттой тулгарч байгаа “Рио Тинто” группийн хувьд таатай ялалт байх болно. Үүний хамгийн ноцтой зүйл бол Баруун Австралийн жилийн төмрийн хүдрийн олборлолт бага байгаа явдал.

Нутгийн уугуул иргэдийн өв соёлоо хамгаалахад ихээхэн анхаарал хандуулах нь үйлдвэрлэлд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн боловч “Рио Тинто” групп бусад Баруун Австралийн үйлдвэрлэгчдийн нэгэн адил “КОВИД-19”, бас хур борооноос шууд хамаарах ур чадварын хомстолыг даван туулах шаардлагатай болсон.

(Эх сурвалж: The Sydney Morning Herald)

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй