NPR: Монголчууд нийгмээрээ хамгийн холбоотой байдгийн учир Монгол гэрт бий юу?

АНУ-ын Үндэсний олон нийтийн радио (NPR) монголчуудыг дэлхийн хамгийн нийгмээрээ холбоотой үндэстнээр шалгарсан талаар нийтлэл бичжээ. Тус нийтлэлийг орчуулж хүргэе.

Хэрвээ танд бусад хүмүүсээс бага зэрэг хөндий мэт санагдаж байвал монголчуудаас хэдэн зүйл суралцаарай.

“Gallup”-ийн шинээр нийтэлсэн “Нийгмийн харилцааны дэлхийн байдал” нэртэй тайланд 142 орны хүмүүс оролцож бусад хүмүүстэй сэтгэл зүйн хувьд хэр холбоотой санагддаг тал дээрээ санал асуулга өгсөн байна.

Санал асуулга авахдаа “хүмүүс” гэх үгэнд бараг л бүх хүмүүсийг оруулах “Гэр бүл, найз нөхөд, хөршүүд, хамтран ажиллагсад, танихгүй хүмүүс” гэх утга илэрхийлнэ хэмээн оролцогчдод ойлгуулсан. Ихэнх улс орнуудын иргэд сэтгэл зүйн хувьд сайн холбоотой байдаг гэж хариулжээ.

Ерөнхийдөө дэлхий даяар 10 хүн тутмын долоо нь маш эсвэл нэлээн холбоотой гэж хариулсан байна. Гэхдээ монголчууд бие биетэйгээ хамгийн холбоотой нь байв.

Монгол Косово, Тайвань, Босни Герцеговиныг ардаа орхиж, нийгмээрээ хамгийн холбоотой улсаар шалгарсан. Монголчуудын 95% нь бусад хүмүүстэй маш, нэлээд холбоотой гэж хариулсан байна. Мөн Монгол эрэгтэйчүүдийн 95 хувь, эмэгтэйчүүдийн 94 хувь бусадтай холбоотой санагддаг гэж хариулсан нь мөн хамгийн өндөр үзүүлэлт байсан юм.

2017 онд Монголд ажиллаж, мэдээ бэлтгэсэн учир би энэ талаар сонирхож, таньдаг монголчуудтайгаа холбогдлоо. Жагсаалтын эхэнд орсондоо тэд гайхсангүй.

Нийгмээрээ ийм өндөр түвшинд холбоотой байгаа нь тэдний оршин суудаг зохицуулалттай холбоотой юу гэж би таамаглав. Монголчууд эртнээс нүүдэлчин амьдралын хэв маягт тохирсон цаг агаарт тэсвэртэй дугуй эсгий майхан буюу гэрт амьдарч ирсэн.

Гэрт амьдрахад хэрхэн орох (орж ирсэн эмэгтэйчүүд зүүн талаар, эрэгтэйчүүд баруун талаа дагаж алхдаг) хаана суух, хаалгыг аль зүгт харуулах (нарны гэрэл оруулахын тулд өмнөд зүг рүү харуулна) гэх мэт хэд хэдэн дүрэм байдаг.

Сонирхолтой нь гэр дотор өрөө заагласан хана байхгүй. Зэрлэг амьтан судлалын мэргэжилтэн Ш.Энхтүвшиний хэлснээр нэг гэрт хоёроос арав гаруй хүмүүс амьдарч багтах зайтай аж.

Ш.Энхтүвшин над руу чат бичихдээ “Ихэнхдээ хүмүүс хонины ноосоор хийсэн гудас, эсгий гудас зэргийг ашиглан Япон маягийн ор, дэрний хэрэглэл хийгээд унтдаг. Мөн гэрийн гол байрлуулсан зууханд нүүрс, мод, аргал шатаан хоолоо хийдэг” гэв.

Өндөр барилгууд сүндэрлэсэн, хөл хөдөлгөөн ихтэй Монголын нийслэл Улаанбаатарт ч гэсэн гэр хороолол оршсоор байна. Эдгээр хорооллуудын аль нэгэнд замаа олох гэж нэлээн юм болно шүү. Миний хувьд л гэхэд 2017 онд нэг мэдээнд зориулж гэр олохоор хайхад лав тийм байсан.

Гудамжны нэрийн зохион байгуулалт байхгүй болохоор газрын зураг, “GPS” ашиглаад ч үр дүнгүй. Харин оронд нь та хүмүүсээс зам асуух болно. Сиригийн асуухын оронд нийгмийн харилцаанд орно гэсэн үг.

Харин хөдөө орон нутагт гэрт амьдрахад бие бие дээрээ тулгуурлан аж төрөх шаардлага тулгарна. Ш.Энхтүвшин гэр бүлийн гишүүн бүр, тэр дундаа өвөө, эмээ нар хүртэл өөр өөр ажил үүрэг гүйцэтгэдэг гэж тайлбарлав. Үеэлүүд ихэвчлэн хэдхэн алхмын зайд өөр гэр барьж амьдардаг.

Ш.Энхтүвшин "Ийм учраас гэрт амьдрах гэр бүл хоорондын харилцаанд ойр дотно мэдрэмж, тав тухтай байдлыг бий болгодог" гэж бичжээ. Энэ дотнын холбоотой байдал нь хөршүүд, тэр байтугай бүхэл бүтэн хот, аймгийн хүрээг хамардаг байна.

Түүн шиг Улаанбаатарт амьдардаг хүмүүс ихэвчлэн энэ нийгмийн холбоотой байдлаа хадгалахаар, ихэнх зун төрөлх нутагтаа очдог аж. Ингэснээр хотын завгүй амьдралаас хэсэг завсарлага авч, хамаатан садан дээрээ зочилдог гэж тэр тайлбарлав.

“Buildings” сэтгүүлд 2023 онд Хятад дахь монголчуудын зан үйлийн талаарх тайланд үүнийг онцолжээ. Судалгаанаас үзэхэд монголчуудын шашны итгэл үнэмшил нь өргөө гэрийн хэлбэр, гэр доторх уур амьсгалаас эхтэй аж. Энэ нь зан үйл, үнэт зүйлд нөлөөлдөг байна.

Гэрийн дугуй, бөмбөгөр хэлбэр нь шашин, амьдрал хосолсон бэлгэдэл болохын зэрэгцээ хүмүүсийн оюун санааг төвлөрүүлдэг гэж судалгаанд бичжээ. Тус судалгаагаар гэрт амьдарч буй монголчууд хотын орон сууцанд амьдардаг хүмүүсээс илүү сэтгэл ханамжтай байв. Энэ нь монголчуудын байгаль орчин, эрх чөлөөг чухалчилдагтай холбоотой гэж судлаачид дүгнэсэн аж.

Миний холбогдсон монголчуудын хэн нь ч “Gallup”-ийн судалгаанд гайхсан хариу үйлдэл үзүүлээгүй. Тэд монголчууд бие биетэйгээ ойр аж төрдөг гэдгийг угаас мэднэ. Монголчууд гэрээсээ олон хоногоор явахдаа яадгийг л харах хэрэгтэй.

Барууны орнууд шиг монголчууд гэртээ хамгаалалтын дохиолол суурилуулдаггүй. Харин Ш.Энхтүвшиний хэлэхдээ  “Монголчууд гэрийнхээ хаалгыг түгжилгүй орхидог. Ингээд алс хол газар явж буй хүмүүс дулаан газарт орохгүй бол осгох аюултай учир нээлттэй гэрт орж, өөрсдөдөө хоол унд бэлтгэн хонодог” гэсэн юм.

Тиймээс цаг уурын эрс тэрс уур амьсгалыг давж гарах нь мөн монголчуудын нийгмээрээ холбоотой буйн нэг шалтгаан байж болзошгүй юм. Дэлхийн өөрчлөгдөж буй цаг уураас харахад бид ч гэсэн монголчууд шиг ийм хэв маягтай амьдрах шаардлага гарч магадгүй л байна.

Эх сурвалж: NPR

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй