Бурханч лам Г.Пүрэвбатын охин Анхаа Ханаа: Аав минь одоо ч тэнгэрээс ажлаа хийж байна

2024.06.03-нд нийтлэгдсэн ярилцлагыг сэргээн нийтэлж байна.

Замд бороо шивэрч, уулсын оройд манан хүдэн татахыг ажиж явсаар Аглаг бүтээлийн хийдийн үүдэнд ирэхэд ер бусын амгалантай залгалаа.

Тэнгэр бүүдгэр, хэд гурван залуус автомашины зогсоол дээр бөмбөг тоглож байна. Хааяа нэг галуу дуугарах содон. Өөр чимээ үгүй, тийм аниргүйд гол сүм өөдөө өгсөх тусам бага багаар манан дунд нэвтэрч байв.

Энэ бол бурханч лам Г.Пүрэвбат тэнгэрт хальснаас хойших 49 дэх өдөр юм. Ийм өдөр харин Аглаг бүтээлийн хийдэд гүн манан татжээ. Сар гаруйн хугацаанд уулнаас буугаагүй, Г.Пүрэвбат ламын том охин Анхаа Ханаа биднийг хүлээж буй.

Сүм хийдийг уулын өөд барьдаг учир нь, бурхантай нэгэн өндөрт зэрэгцэж очихын тулд гэдэг. Бурхан үүл, манангийн хэлбэрээр бядаж явах домогтой. Аглаг бүтээлийн хийдэд буусан гүн манан дунд алхах нь бурхан айлчлан, амирласантай тийм ёсоор учрах мэт. Бурханч лам Г.Пүрэвбат жанч халснаар 49 дэх өдрөө, өөрийн гараар бүтээн босгосон аглаг сүмийнхээ өнцөг, булан бүрд бүрхэн оршиж байх шиг дулаан, өндөр дээд төсөөллийг үүтгэнэ.

Түүний охин Анхаа Ханаа анх удаа хэвлэлд ам нээж байна.

"Мөнхийн хагацал гэж үгүй"

-Сүүлийн 49 хоногт их ажил бужигнав уу. Түүний үйл хэргийг үргэлжлүүлэх талаар ярилцаж амжсан уу?

-Буяны ажилд л голчлон төвлөрлөө. Гашуудал, хүндэтгэл илэрхийлж буй олон хүнийг хүлээн авч, тасралтгүй ном хуруулж дууслаа. Аавын ажлыг үргэлжлүүлэх тухайд одоо л хуралдан, ярилцаж эхлэх гэж байна.

-Ямар үйл ажиллагааг онцолж болох вэ?

-Чандарлах ёслолыг хэлж болох юм. Аграмба лам ёслолыг дааж хийсэн. Бэтүб хийдээс Бакула Ренбүчи харууслын захидал ирүүлж, уншуулсан. Мөн БНСУ-аас бурхны шашны болон шавь нарын холбооны төлөөлөл ирсэн. БНСУ-д ч аавын шавь нарын холбоо бий.

Түүний өмнө Ерөнхийлөгч, хамба лам Д.Жавзандорж нарын хүмүүс Гандантэгчинлэн хийдэд хүндэтгэл үзүүлсэн. Тухайн үед хэвлэл мэдээллийг дуудаагүй. Аав маань даруу хүн байсан шүү дээ.

Сүүлийн 49 хоногт долоо хоног бүр л том ном хурсан даа. Маанийн бүтээлийн хурал уг нь намар болдог ч 49 хоног дуусахаас өмнө, саяхан зохион байгууллаа. Лам нар тэргүүтэй 30-40 хүн байнгын байрлаж, ном уншсан. Өдөртөө ирээд явж буй нь ч мөн 30-40 байв.

-Чандарлах ёслолын тухай сэтгэгдлүүд унших сонирхолтой байлаа. Суварган хэлбэртэй утаа суунагласан гэж сонссон?

-Суварган хэлбэртэй үүл хэлбэржиж тогтсон. Харин утаа нь цагариглаж, тойроод сүүлдээ лууны толгой болж хувиран замхарсан. Салхины чиг ондоо байхад л түүнээс зөрж, тойрон эргэлдэж байсан нь бэлгэ дэмбэрэлтэй. Гал ч мөн жигтэй хэлбэр дүрсээр ассан. Тэдгээрийг шинждэг юм билээ.

-Учир мэдэх хүмүүс тайлдаг болов уу гэж бодсон. Танд ярьсан уу?

-Зарим тайллын нарийн ширийн бүхнийг ярих арай эрт байна.  

-Өнөөдөр ч манан татсан, сонин өдөр байна шүү.

-Ер өнөөдөр гэлтгүй, 49 хоногийн туршид байгаль, цаг агаар биднийг гайхшрууллаа. Томоохон ном хурахын өмнө бүр илүү. Борнуураас сурагчид хог түүхээр ирэхийн урд өдөр бороо шивэрч, тоос дарж өгсөн. Хавар энд хорхой шавж элбэг. Шиврэх төдий бороо орчихоор томоохон үйл ажиллагааны үеэр шавж ч багасаж байв. Хэт их бороо орвол бас нааш машин гардаггүй. Аав маань ажлаа хийгээд л байгаа юм шиг. Тэр бүрд би “Аав, та ажлаа хийж байна. Охин нь ч бас хөдөлмөрлөж байгаа шүү” гэж дотроо хэлж байлаа.

-Зүүдэнд нь үзэгдсэн үү. Зээ хүүгийнхээ зүүдэнд орж ирж, салах ёс хийсэн гэж мөн сонссон юм байна?

-Манай хүү л дээ. Зүүдэнд нь ирээд, “Өвөө нь явчхаад ирье” гэж хэлсэн гэсэн. Шавь нар нь их зүүдээ ярьж байна.

Ер нь бурхан шашны ойлголтод мөнхийн хагацал гэж байхгүй шүү дээ. Бид махан биеэр биш ч оюун ухаанаар холбоотой байгаа. Одоо ч орон зай нь маш хүчтэй хэвээр мэдрэгдэж байна. Мөнхийн хагацал гэж үгүй, бид дахин уулзаж, учирч л таарна. Үйлийн үрийн барилдлага, заяатай улс шүү дээ. Энэ төрөл л бидний бүх зүйл, амьдрал биш юм.

-Хүчтэй гашуудал мэдрээгүй гэмээр?

-Мэдээж санана, орон зай нь үгүйлэгдэнэ. Гуниглах нь үнэн. Гэлээ гээд хэзээ ч уулзахгүй нь хэмээн хүндээр хүлээж авахгүй байхыг хичээж байна.

Аав үхлийн тухай цөөнгүй ярьж, тайлбарладаг байсан. Унтана гэдэг үхэл, сэрнэ гэдэг нь дахин төрөхийн нэр гэх мэтээр.  Иймд муугаар гэх үү, сөргөөр хүлээж авахгүй байгаа. “Аав минь ядарсан даа, жаахан амраад ирэг. Дахин Монголдоо төрөөрэй” гэж сүсэглэж, шавь нар нь ч тийм ном хурж буй.

-Бидний ярилцаж байгаа энэ өрөөнд амьдардаг байжээ?

-Тийм. Одоо өрөөг нь гэр музей болгож үлдээх бодолтой байна. Эд хогшлыг нь оролдохгүй, байгаа чигт нь үлдээнэ.

Мөн энэ жилдээ багтаж аавын суварга болон гүдэн шүтээнийг босгоно. Шавь нарт нь өөрсдийн хувь нэмрийг оруулах боломжийг ч олгож, эхний ээлжид есөн метрийн өндөр суварга бүтээх юм. Харин гүдэн шүтээнийг энэ өрөөнд босгох төлөвлөгөөтэй байна.

"Багадаа л аавыг зөвхөн миний биш, Монгол түмний номын эцэг гэж бодоод, ард түмэндээ өргөсөн"

-Аглаг бүтээлийн хийд бол ер бусын бүтээн байгуулалт. Аав нь анх санаачилснаас эхлээд бүтээн босгох бүх үйл явц таны бага насны дурсамжид хэрхэн үлдсэн бэ?

-Энэхүү цогцолбор сүмийг хэрхэн санаачилж, бүтээн босгосон талаар аав ихэнх ярилцлагадаа дэлгэрэнгүй ярьсан байдаг. Багадаа энд хонь хариулж өссөн. Тэгэхэд хүний хөлөөс зайдуу, бөглүү газар байсан гэдэг. Харин аав чухам энд л байшин барьж амьдарна гэж мөрөөддөг байсан гэсэн.

Энэтхэгт суралцан, ээжтэй учирч, буцаж ирээд Монголын бурхан шашин, урлахуйн ухааныг сэргээхээр маш завгүй хөдөлмөрлөсөн дөө. Харин сая нэг бүтээлд болон номын ажилдаа төвлөрье хэмээн энд жижиг хийд барихаар шийдээд байв. Ингээд 2007 оноос эхэлсэн. Нэг гэр барьчихсан, бид энд зусдаг байлаа. Чоно их улина. Эхэлж худаг тавиуллаа. Дараа нь хийдийн суурийг тавьж, газар шорооны ажлаа эхлүүлсэн.

Гэтэл аавд гэр шиг хэмжээтэй том чулуу зүүдлэгдээд байсан. Нааш “Чулуу таарвал битгий хагалаарай” гэж захисан. Дахин дахин зүүдэлсэнд, Улаанбаатараас ирвэл мөнөөх чулууг яг хагалж байсан гэсэн. Ингээд тойруулж ухуулсан. Гэтэл яг гэр шиг том чулуу гарч ирсэн. Ингээд чулууг хөндөхгүй, тойруулж барихын тулд хийдийнхээ суурийг томруулсан.

Дараа нь үүгээр эргэл мөргөл хийж явахад бурхан багшийн төрөхөөс нирваан дүрийг үзүүлэх хүртэлх замнал мөр тааралдаж, аав тэр бүрд сийлбэрлэж үлдээн, шинж тэмдгийг сэргээж эхэлсэн л дээ. Тэр хэрээр хүмүүсийн хөл хөдөлгөөн ихэссэн, яах аргагүй үйлчилгээ үзүүлэх шаардлагатай болж ирсэн. Аав урлахуйн ухааны 36 төрлийг дахин сэргээсэн. Зээгт наамал, тигийн онол, шуумал, архитект хүртэл энд багтана. Тэр бүх төрлийг аав Аглаг бүтээлийн хийдэд баталгаажуулж үлдээхээр шулуудсан л даа. Нэг үгээр, урлахуйн ухааны төв ч болсон. Аавын ажлыг батлах хамгийн том зүйл бол Монголын уламжлалт урлах ухааны онолын номууд. Үүгээр аав Монгол Улсдаа том өв үлдээсэн болов уу гэж бодож байна.

-Суурийн чулууг тэнд нь үлдээжээ?

-Тийм, “Ум ма ни бад ми хум” маанийг сийлбэрлээд, дээр нь хийдээ босгосон. Аав нэг ч мод тастаагүй, байгаль хөндөөгүй. Байгалийг яг л байгаа чигт нь сэргээж ажилласан даа.

-Өөрөө эв зохирлоо олж бүтээгдсэн гэмээр энэ цогцолбор сүмийн гол үнэ цэнийг та охины нь хувьд юу гэж боддог вэ?

-Аав ерөөс бүх амьдралаа Монголын уламжлалт урлахуйн ухаан болон бурхны шашныг сэргээх, түгээх, өвлүүлэн үлдээхэд зориулсан. Ээж маань солонгос хүн ч 1994 онд аавтай хамт Монголд ирээд, мөн л үүний төлөө цаг наргүй ажилласан. Би яг дэргэд нь харж өссөн. Тэр хүрээнд бий болсон, мөн аавын бага балчир насандаа л хүсэж, мөрөөдсөн зүйл нь болохоор энэ цогцолбор хийд хэмжээлшгүй үнэ цэнтэй.

Би кино найруулагч мэргэжилтэй. 12 насандаа л шийдсэн. Харин киногоор дамжуулж, аавын зорьсон бүгдийг үргэлжлүүлнэ гэж боддог. Аавын “Их гүрний домог” номыг сериал болгох нь миний мөрөөдөл юм.

-Энэ үзэл санааг та төлөвших явцдаа автоматаар л хүлээж авсан уу. Эсвэл таны доторх хүн өөрөө тодорхой хэмжээнд татагдаж, дурласан уу?

-Энэ их сонирхолтой асуулт шүү.

Ээжийн ярьдгаар, би багадаа л найруулагч болж тоглодог байсан шиг. Хүүхдүүдийг “Чи одоо ийм үг хэл, тэгж зогс” мэтээр заадаг. Мөн аав, ээж хоёр шашин соёлыг түгээх, дахин сэргээх ажлыг өдөрт 2-3 цагийн нойртой хөдөлмөрлөж хийхийг дэргэдээс нь харж өссөн. Тийм болохоор энэ бүгдийг шууд л өөрийнхөө үүрэг гэж хүлээж авсан байх. Мэдээж өөрөө би дуртай. Иймд үүрсэн хариуцлага юм уу ял гэж хэзээ ч бодож үзээгүй. Би өөрөө дуртай. Тэгэхээр аль аль нь л нөлөөлсөн болов уу.

-Тэр ямар аав байсан бэ?

-Намайг жаахан байхад ээж “Аав биш, багш гэж дуудаж бай” гэж хэлсэн юм. Тэр үед би яагаад ч юм аавыг “Монгол түмний номын эцэг” гэж өөртөө бодоод, ард түмэндээ өргөсөн. Зөвхөн миний аав гэж боддоггүй. Аав маш олон номын хүүхэдтэй. Тэд бүгд л аавын минь хүүхдүүд. Ямар аав байсан гэж үү... Түшигтэй, надад олон зүйл зааж сургасан. Гэхдээ ганцхан миний биш олон түмний аав байсан гэж хэлмээр байна.

-Бурхны шашны агуулгаар тусгайлчлан ярьж, сургадаг байсан уу. Юу сонирхох, хэрхэн замнахад нь хэр нөлөөлж байсан бэ?

-Бурхны шашин бол амьдралын философи шүү дээ. Нэг үгээр амьдрах ухаан. Хууль эрх зүй ч хүмүүсийг эв найрамдалтай, амар амгалан амьдруулах гэж бий болсон. Харин хуулиар шийдэж болохгүй бүгдийг сүжгээр, шашнаар зохицуулж болдог. Сэтгэлийн эмч, эмнэлэг гэсэн үг юм уу даа. Аав надад тэр утгаар нь их тайлбарладаг байсан. Мэдэхгүй тарнийг төвөд хэлээр уншаад л, залбираад л суухыг тулгах биш, шинжлэх ухааны үндэстэй тайлбарлаж өгнө. “Яагаад” гэдэг асуултад л хариулдаг байсан. “Адгаах яах юм бэ, дэмий” гэж их захидаг байв. Тийм ч болохоор одоо залуу үед, арай орчин үеийн хэлбэрээр энэ философийг түгээх, ойлгуулахад анхаарахыг хүсдэг.

-Шашны номонд гэхээс илүү амьдралын ухаанд сургажээ?

-Шашны сургаалийг амьдралын ухаантай сүлж тайлбарладаг байсан. Тэр сургааль дунд би өсөж, том болсон. Түүгээр амьдарч, өдийг хүрсэн.

-Санал зөрөлддөг зүйл байсан уу?

-Хэнтэй?

-Аавтайгаа?

-Юу гэж дээ (Инээв). Аав хэлсэн л бол хууль шүү дээ.

-Үзэл бодлын хувьд, “Аав үүн дээр арай л туйлшраад байна уу” гэх мэтээр, өөрийн санал онол байгаагүй юу?

-Үгүй ээ. Үргэлж аавын зөв, миний буруу л болж таардаг байсан (Инээв).

-Таны кино урлагаар замнана гэхэд яаж хүлээж авсан бэ?

-Их дэмжсэн. Би 12 настайдаа л энэ мөрөөдлөө ярьж эхэлсэн. Саяхан нээлтээ хийгээд буй “Бэрх шагай” киноны нэгдүгээр найруулагчаар ажиллах болоход, аавыг тэгж дэмжинэ гэж ер бодоогүй.

Продюсер маань аавыг их хүндэтгэдэг, зөвлөгөө хүсэхэд нь би татгалзана л гэж бодсон. Тэгтэл уриалгахан зөвшөөрч, номоо гаргаж ирээд л, хоол ундаар дайлан зөвлөсөн. Биднийг Хялганатад, натурт байхад гурван шуудай тарвастай эргэж ирсэн (Инээв). Дөрвөн жилийн өмнө л дөө. Би “Аав аа, би таны дор ажиллавал эрхэлсээр таарах нь. Гарч амьдрал ойлгож, ажил хийе” гээд Солонгос, Монголын хамтарсан кино төслүүдэд ажиллаж эхэлсэн юм. Аав бүгдийг дэмжсэн. “Бэрх шагай”-г их хүлээсэн дээ.

Нэгэнт медиа салбарт ажилладгийнх, Аглаг бүтээлийн хийдийн баримтат киног хийж, аавын дурсамж бичлэгийг авч үлдсэн. Үүнд ч аав сэтгэл дэвсэж, тусалсан. Жүжиглэх дургүй хүн шүү дээ. Гэтэл намайг “Одоо ингээд хаалгаар гараарай”, “Тэндээс энд хүртэл алхаарай” гэхэд үгэнд ороод л (Инээв). Энэ салбарыг сонгосонд их дэмжиж, тэр хэрээр амьдралын ухааны талаар илүү их ярих болсон.

"Аав өөрийн легасиг тултал нь үлдээсэн"

-Та “Аав минь олон номын хүүхэдтэй” гэж ярьж байна. Одоо бодоход хэнд ч хэлээгүйг зөвхөн танд хэлсэн, охины хувиар онцгойлж, өөрийгөө нээсэн үе бий юу?

-Энэ тийм ч чухал биш байх аа. Надад хэлээгүйг шавь нартаа хэлсэн нь ч бий. Харилцаа бол нэг хүнийг онцгойлох тухай ойлголт биш шүү дээ. Харилцаа бүр өөрийн үнэ цэнтэй. Танд ч гэр бүлийн, найз нөхдийн олон харилцаа бий, гэхдээ нэг нь нөгөөгөө нөхдөг. Харин нэг нь нөгөөгөөс илүү эсвэл дутуу биш. Аавын шавь нартайгаа тогтоосон, хүүхдүүдтэйгээ үүсгэсэн харилцаа бүр өөр өөрийн үнэ цэнтэй гэж боддог. Намайг илүү онцгойлж байсан гэж огт бодохгүй байна. Аав хэнийг ч алагчлахгүй харилцдаг байсан. Би өөрөө түүнийг аваас суралцсан.

-Ааваасаа сурсан, өөртөө суулгасан үзэл санаанаас бусдад хамгийн хуваалцмаар байдаг нь юу вэ?

-Бид нийгмийн олон асуудлыг хөндөж, ярьж болно. Бухимдаж болно. Гэхдээ нийгэм өөрөө эргээд нэгж хувь хүмүүсээс л бүрэлдэн, тогтдог шүү дээ. Иймд хувь хүн бүр л өөрөө өөртөө, боловсролдоо, ёс зүйдээ анхаарвал нэгдэж, зөв нийгэм бүрдэх болов уу. Буруу нь, муу нь бага багаар багасах болов уу гэж боддог.  Аав үргэлж өөртөө л төвлөр гэдэг байсан. Би бухимдсан, уурласан үедээ элдвийг ярина шүү дээ. Хожим нь яах аргагүй “Би нээрэн үүнд яагаад уурлав даа” л гэж боддог байсан. Аав хариултыг шуудхан хэлж өгөх биш, өөрөө олж авахад чиглүүлдэг байсан. Тэр бусдаас, нийгэм цаг үеийн нөхцөл байдлаас огтхон ч хамааралгүй оршиж, эдгээр бүгдийг бүтээж чадсан. Энгийн малчин айлаас төрсөн хүн бүхнийг босгосон. Хувь хүн өөрөө хичээвэл, легасигаа үлдээе гэж зоривол чаддаг гэдгийг харуулсан.

-Хэд хэдэн удаа түүнийг онцгой хүн гэж дурдлаа. Танд юугаараа онцгой хүн байсан бэ?

-Хүн бүрд л өөрийн гэсэн легаси үлдээх хүсэл бий дээ. Аав үүнийг тултал хийсэн.

Мөн маш олон төрлийн мэдлэгтэй. Нэг хүний тархинд яаж ийм их зүйл багтдаг юм бол гэмээр. Уламжлалт анагаах ухааныг хүртэл судалсан. Харин мэддэгээ хэзээ ч бусдад гайхуулж байгаагүй. Асуувал хэлээд л өгдөг. Шаардлагатай зүйлд мэдлэгээ ашигладаг, даруу төлөв хүн байсан. Надад тийм болохоор л онцгой. “Аав минь чадсан юм чинь, би ч бас чадна” гэж өөртөө урам өгдөг.

-Бид бурхны шашинтай орон гэгддэг мөртлөө яг мөн чанар талаас нь авч үздэггүй, сонирхдоггүй юм шиг санагддаг л даа. Ном бичүүлж, хүрд эргүүлж, зул барих зан үйлийн хэмжээнд л сүсэглэдэг мэт. Харин таны аав бурхны номыг монголоор хурдаг болох үйлсийн эхлэлийг тавьсан. Одоо шинэ хамба лам үүнд төвлөрч байна. Таныхаар, бурхны шашны мөн чанар яг юу юм бэ?

-Энэ талаар төдийлөн дэлгэрэнгүй, тэр дундаа зан үйлийн тухай ярих эрх надад байхгүй л дээ. Харин сүсэгтэн хүний хувьд өөрийн бодлоо хуваалцаж болно.

Намайг жаахан байхад аав, ээж хоёр “Ямар ч шашинтай байж болно” гэж хэлдэг байсан. Энэ тал дээр хааж, хориогүй. Харин өөр оронд явахад маань хэн нэгэн “Ямар шашин шүтдэг вэ?” гэж асуухад би “Spiritual” гэж хариулдаг.

Бурхны шашныг бусдаас илүү юм уу зөв гэж тулгахдаа гол биш. Миний бодлоор нийгэм хүний л адил өсөж, хөгждөг. Өнөөгийн нийгмийн хөгжлийг 10 гаруй настай хүүхдийн хэмжээнд төсөөлье. Ингэвэл 3-4 настайд нь ёс зүйг үлгэрийн номоор дамжуулж, тайлбарлана шүү дээ. Харин томрох тусам сургалтын “хөтөлбөр”, агуулга баяжна даа. Шашин ч мөн үүний адил нийгмээ, нийгмийн хөгжлөө дагаж дэвшдэг болов уу.

Шашныг шинжлэх ухаанаар тайлбарлах гэж олонтой үзсэн. Тайлагддаг нь ч, тайлагддаггүй нь ч бий. Шинжлэх ухаанаас хол тасарсан ойлголтууд ч байгаа. Харин одоог хүртэл зэрэгцэн оршоод буйн шалтгаан бол, нийгэмд нөлөөлдөг учраас. Нөлөөгөө хадгалж байгаа учраас. Тэгэхээр, нэгэнт ийм нөхцөлд шашин өөрөө зөв байх, зөв хөгжих хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, ямар шашин хэрхэн түгж, нийгэмд ямар нөлөө үзүүлэх нь гол асуудал.

Харин бурхны шашинд Монголын өв соёл нэвт шингэсэн байдаг нь хамгийн гол онцлог. Энэ бол бурхны шашныг тусгайлан онцолж, урдаа барьж буй хэрэг биш. Бидний уламжлал, түүх, өв соёл бурхны шашинтай гүн бат сүлэлдсэн. Иймд хүссэн хүсээгүй бурхны шашныг чухалчлах бодит шаардлага босож ирдэг. Энэ бол миний л бодол.

-Аавынхаа үйл хэргийг цаашид үргэлжлүүлэх тал дээр ямар төлөвлөгөөтэй байна вэ?

-Дээр хэлсэнчлэн, энэ жилдээ багтаад суварга болон шүтээн босгох төлөвлөгөө байна. Харин цаашид бурхны шашны өв соёлыг зөвөөр таниулах, түгээх, урлахуйн ухааныг өвлүүлэн үргэлжлүүлэх чиглэлд өөрийн чадах хэмжээнд хичээнэ дээ. Мэдлэг болон туршлага дутах үе багагүй тааралдана.

-Үр хүүхдэд нь үүрэг даалгавар болоод буучхаж буй тал бий шүү дээ.

-Айдас бий. Зөвхөн киногоо хийвэл айдас арай бага байх болов уу, учир нь миний зориулсан цаг хугацаа, хураасан мэдлэг бий. Харин шашны тал дээр яах аргагүй мэдлэг дутна, ийм айдас бий. Гэхдээ өөрийнхөө хэмжээнд түгээх, дэлгэрүүлэхийн төлөө хөдөлмөрлөхөд болно, бүтнэ гэж итгэж байна. Би кино урлагийг хөгжүүлэхийн төлөө ч, аавын үйл хэргийг үргэлжлүүлэх хүрээнд ч тэр, заавал Монгол Улсын төлөө ажиллана.  

"Аглаг бүтээлийн хийдийг гэр бүл өмчлөхгүй, ард түмний хүчээр авч явна"

-Дахин кино төсөл дээр ажиллаж байна уу?

-Одоо нэг хэсэг завсарлах бодол байна. Гэхдээ кино урлагийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулахаас хойш сууж ер чадахгүй. Үнэхээр сайхан кино зохиол бичих хүн байвал, энд байрлаад бич гэж зөвлөх нь бий. Би дипломын ажлаа бүрэн хэмжээний кино зохиолоор хамгаалсан л даа. Кино зохиол бичих хүсэлтэй хүмүүст туслаад, дэмжээд өгөхийг хүсдэг.

Кино бол мөн л өөрөө өөртэйгөө тулах ухаан.

“Зохиолын тань гол хөндөж буй санаа юу вэ?” гэж асуухаар, “Хүний мөн чанар” гэж хариулна. Тэгвэл таны болон миний хувьд хүн чанар гэдэг ойлголтын “орчуулга” ондоо шүү дээ. Түүнд зөв буруу байхгүй. Харин зохиолч өөрийн “орчуулга”-тайгаа байх ёстой. Гэвч асуухаар “Яах вэ дээ, нөгөө сайхан сэтгэл” гэж хариулах жишээтэй. Өөрийгөө таньж мэдээд дүр босгоно, өрөөлийг ойлгож эхэлж байж зохиол бичнэ шүү дээ. Харин манайхан энгийн асуултад “Ер бодож үзээгүй юм байна” гээд унадаг.

Асуултаа зөв тавибал, хариулт зам мөрөө олж, уран бүтээл улмаар сайжирна. Уг нь цаг хугацаа өнгөрөх хэрээр нийгэм ч, уран бүтээлчид ч хөгжиж байгаа. Үүний зэрэгцээ ахмадуудаа голж шилж ер болохгүй. Хөрсөн дээр буух гэдэг асар чухал ойлголт.

-Гадаадад суралцсан залуус олшрох хэрээр, ахмад үе хоорондын үл ойлголцол багагүй тулгамддаг болчхоод байна. Олон жил, Монголдоо, салбартаа ажиллаж, сайн мууг нь үзэж туулсан хүний үг ч хэрэгтэй л дээ?

-Хэрэгтэй байлгүй яах вэ.

Гадаадад суралцаж ирээд, менежментийг л илүү сайжруулах тухай асуудалд төвлөрөх учиртай шүү дээ. Харин орвонгоор нь өөрчлөх биш. Би солонгос “школа”-тай хүн. Гэхдээ суурь өгөгдөл минь гарцаагүй монгол. Монгол хүн гэдгээ хамгийн түрүүнд санаасай гэж боддог. Америк юмыг тэр чигт нь авчраад тавибал энэ монгол биш америк л болно шүү дээ. Тэр хүн өөрөө бас америк л болчихно.

Үнэхээр энд ирээд өөрчилнө гэвэл Монголын нийгмийн сэтгэл зүйг судалж, датанд суурилж, мэргэжлийн ажиллах ёстой л доо, уг нь.

Гадаадын соёл, туршлагын давуу талуудыг нэгтгэж, монгол болгох нь гол. Торгоны замын үед ч Монгол олон соёлын уулзвар байсан. Одоо ч бид тийм давуу талтай.

-Сэтгүүлчийн хувьд таны аав хэрхэн нас барсан талаарх сэдвийг нэг тийш болгох хүсэл байна. Учир нь хүмүүс одоо ч өөр өөрсдийнхөөрөө ярьж байна л даа.

-Хэдэн жилийн өмнөөс л аав яаж “явах”-аа яриад эхэлсэн. Би итгэхгүй байсан. Харин сая харахад, аав бүх юмаа урьдчилж бэлдсэн байна. Чандарлах ажил өрнөлөө. Гэтэл аав шаардлагатай зүйлсийг зэхүүлчихсэн байсан. Чандарлах сууриа хүртэл босгоод, өдөр бүр түүндээ гал тахиж байсан. Дүү маань гадаадад сурч байлаа. Тэгэхэд “Дүүгээ дууд” гээд эхэлсэн. Дүү ирээд удаагүй.

Шавь нартай нь ярьж суухад, “Багш нь удахгүй явна гээд байсан” хэмээж байна.

Аавыг явсны дараа харахад үнэхээр цэгцтэй, ойлгомжтой бэлдэж үлдээжээ. Ажил ямар шатандаа зогссон, цааш хэрхэн үргэлжлүүлэхээр төлөвлөсөн байсан нь ч ил тод. Ээжтэй хамт, “Миний юмс энд бий” хэмээн бичлэг хүртэл хийчихсэн байсан.  Аав өөрийгөө мэдсэн, бид л итгэж өгөхгүй байсан юм билээ.

Одоо яг нэг ажил эхлэхээр л шавь нар нь залгаад “Багш зүүдэнд орж, ингэж захилаа” гээд л хэлж байх жишээтэй. Энэ бол сонин, итгэх хүн нь итгэх л байх. Надад ч хэд хэдэн хачирхалтай явдал тохиолдсон. Үүнийг ярихгүй.

-Чандарлах суурь хүртэл бэлдсэн гэж үү?

-Уг нь тэнд гэр барих гэж байгаад больсон юм. Харин юу болгохоо хэнд ч ярихгүй байсан. Тэгээд сүүлд чандарлах ажил өрнөтөл чандарлах суурь болгож, бэлтгэсэн байсан. Энэ бол тийм нууц сэдэв биш. Явах гэж байснаа бол мэдсэн, яаж явсан нь чухал бус. Хүмүүс өөр өөрсдийнхөөрөө л яриг.

-Ийм ярианд залуус, прагматик хүмүүс төдийлөн итгэдэггүй.

-Итгэхгүй ээ.

-Та харин итгэж байна?

-Би өөрөө ч урьд нь итгэдэггүй байсан. Гэвч яах аргагүй тохиолдож, нүдний өмнө шидийг үзүүлж байхад итгэхгүй гээд яах билээ. Үнэхээр шид гэж бий. Нүдэнд үзэгдэж, харагдахгүй ч ондоо ертөнц зэрэгцэн оршиж байдгийг би улам бүр мэдэрч байна. Бусдыг итгэ гэж хүчлэх хэрэггүй. Энэ гол асуудал биш. Үүнийг мэдэрсэн хүмүүс өөртөө нандигнан үлдээх болно.

-Хэвлэлд нээлттэй байхыг төдийлөн хүсэхгүй байгаа ч ойлголцолд хүрэн, ярилцсанд баярлалаа. Харин нэгэнт ам нээснийх, танд хэлмээр юм юу байна вэ?

-Нэг сэдэв бий. Аглаг бүтээлийн хийдийг цаашид зөвхөн гэр бүл нь өмчилж, удирдаж явахгүй, энэ бол Монгол түмний хүчээр үргэлжлэх бүтээн байгуулалт. Одоо “Хэн эзэн нь болох юм бол” гэх мэтийн яриа өрнөж байгаа гэсэн. Хүмүүсийн нүдэнд л охин нь оройлж байгаа юм шиг харагдах боловч миний ард олон олон хүн зөвлөж, тусалж байна. Шавь нар, ойр дотнын хүмүүс нь хуралдаж байна. Аглаг бүтээлийн хийдийг аав Монголын төлөө босгосон. Тэр утгаар гэр бүл нь өмчлөхгүй, Монгол түмний хүчээр үргэлжлүүлэн авч явах юм.

Аглаг бүтээлийн хийд бол шашин ёсоор бурхдын орон хот юм. Бурхдын хотыг хөрстөд зурахуй, зэрэгцээд тэнгэрт ч зурагддаг домогтой. Өөрөөр хэлбэл, амьд ахуйд бурхдын хот бүтээсэн хүн тэндээ мөнх үлдэнэ. Урлахуйн ухааны сод билигт, бурханч лам Г.Пүрэвбат бурхдын хот бүтээжээ. Аглаг бүтээлийн хийдэд очих нь бурхдын хотод зочлохтой агаар нэг гэж ярилцана. Соёлын өв, уламжлал талаас авч үзсэн ч хосгүй үнэт бүтээн байгуулалт. Үүний өмнө хөл тавьсан нь ноднин хавар юм. Нэг жилийн дараа, манан хүдэн татсан, бүтээн босгосон туурвигч нь тэнгэрт халиад 49 онож буй өдөр ийн зочилж тохиолоо. Харин дахин нэг жилийн хойно, бурхны шашинд шимтсэн, амар амгаланг эгээрсэн, дотогш бясалгасан олон хүний хөлд зэрэгцэн алхана гэж итгэж байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй