Хөшигний ард: Ерөнхийлөгчийн институци төвлөрөх Хархорумд Цөмийн цахилгаан станц барина

ОХУ-ын ерөнхийлөгч В.В.Путин манай улсад айлчлах үеэр айлчлалын багт тус улсын төрийн атомын энергийн толгой корпораци "Росатом"-ын төлөөлөгчид ирээд буцсан. Энэ үеэрээ манай эрчим хүчний салбарын хамгийн гол асуудал болох Цөмийн цахилгаан станцын асуудлыг холбогдох албанхантай ярилцаж, тодорхой албан бичгүүдэд гарын үсэг зурчхаад явжээ.

Оросын улс төрийн асуудлаас үүдэн энэ талын томоохон хэлцлүүд намжингуй өнгөрч буйг энд онцлох нь зүй биз ээ.

Монголд Цөмийн цахилгаан станц барих, эрчим хүчний хараат байдлаасаа гарах хүсэл, амбиц бий. Олон жил дуншсан энэ асуудлыг ажил хэрэг болгох эсэх нь одоогийн Засгийн газрын чадамжтай шууд холбоотой.

Жилийн өмнө Санкт-Петербург хотноо Монголын талаас болон "Росатом"-ын зүгээс стратегийн хамтын ажиллагааны гэрээнд гарын үсэг зурсан. Ерөнхийдөө удаашралтай, тодорхойгүй байсан энэ ажил илүү хурдацтай нааштай байгаа талаар салбарынхан нь ам сайтай байгаа.

Тухайлбал, цөмийн, салхин болон усан цахилгаан станцын чиглэлээр эрчим хүчний төслүүд хэрэгжүүлэх талаар хоёр орны дунд өрнөсөн яриа айлчлалаас хойш ажил хэрэг болох шатандаа орсон байна. "Росатом" компанийнхан ерөнхий эдийн засгийн зураглал, төслөө хоёр талаас шахаж, яаравчлуулах хүсэлтэй байгаагаа ч илэрхийлж.

"Росатом"-ын тухайд, Оросын хамгийн том эрчим хүч үйлдвэрлэгч компаниудын нэг бөгөөд нэг ёсондоо Оросын нэрийн өмнөөс цөмийн эрчим хүчний бодлогыг хэрэгжүүлэх эрх бүхий байгууллага гэж болно. Ураны хайгуул, олборлолт баяжуулалт, хувиргалт, түлш үйлдвэрлэлт, ЦЦС-ын зураг төсөл, барилга угсралт, ЦЦС-ын ашиглалт, засвар үйлчилгээ, инженерчлэл, цөмийн холбогдох байгууламжуудыг ашиглалтаас гаргах түүнчлэн эцсийн түлш болон цацраг идэвхт хаягдлын боловсруулалт зэрэг цөмийн үйлдвэрлэлийн бүх хэсгийг хариуцдаг. Нээлттэй мэдээллээс харвал тус компани манайхаас өмнө нийт гадаадад болон дотооддоо 18 ЦЦС барьсан туршлагатай аж.

Аман хэлцлүүд ерөнхийдөө ямар шатанд яваа талаар олон талын эх сурвалжаас тодруулахад өнөөдрийн байдлаар "Росатом" компани манай улсад салбараа байгуулах, ажиллах хүчний нөөцөө бүрдүүлэх ажилдаа шуурхайлан орсон гэв. Монгол улсад, газарт суурилсан бага оврын ЦЦС барих барилга угсралтын ажил гүйцэтгэлийн үзэл баримтлалаа аль хэдийнэ боловсруулж баталсан байна.

-Шинэ ЦЦС баригдсаны дараа ханган нийлүүлэгчдээс 200 сая ам.долларын орлогыг улсын төсөвт оруулна-

2023 онд Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Их Монгол Улсын эртний нийслэл Хархорум хотыг сэргээн засварлах тухай зарлиг гаргаснаар улсын нийслэлийн зохион байгуулалт буюу төрийн захиргаа, соёл урлаг, аялал жуулчлал, эрүүл мэнд зэрэг бүх салбарыг хамруулсан томоохон түшиц хот байгуулах зарлиг гаргасан юм. Энэ тухай улс төрийн түвшний яриа өрнөсний дараа үндсэндээ 500 орчим мянган хүн ам бүхий Өвөрхангай, Архангай аймгийн нийт 189 мянган га газрыг хамарсан шинэ хотыг дагалдуулан "Росатом"-ын зүгээс 24/7 ажиллах хүчин чадал бүхий бага оврын ЦЦС барих төсөл хэрэгжүүлэх бүрэн боломжтой талаар хөшигний ард яриа өрнөсөн гэдэг.

Эхний ээлжид 220-330 МВт хүчин чадалтай цахилгаан станц барихаар төлөвлөж, энэ нь Хархорум-Арвайхээр-Мандалговь, Хархорум-Булган-Эрдэнэт чиглэлийн 220 кВ-н давхар гинжин шугам сүлжээ барих шаардлагатай аж. Ингэснээр Улаанбаатар, Эрдэнэтийн цахилгаан станцууд болон 600 МВт-ын хүчин чадалтай Цагаан-Толгой нүүрсний цахилгаан станцын хооронд баригдах шинэ ЦЦС-ын барилгын ажлын явцад болон ид оргил ачааллын эрчим хүчний урсгалыг хангахаар тооцжээ. Барилгын явцын хугацаа үндсэндээ 7-8.5 жил гэж тооцсон бөгөөд улсын төсөвт 120-130 сая ам.долларын татварын орлого, дотоодын ханган нийлүүлэгчдийн орлого 180-200 сая ам.доллар бөгөөд 3000-10 гаруй мянган хүний ажлын байрны нөөц бий болгох болов уу гэсэн тооцоо гаргасан байна.

-Техникийн баримт бичгээ баталжээ-

Цөмийн цахилгаан станцыг дагалддаг хамгийн чухал, том бүтээн байгуулалт нь өөрөө хөргүүрийн систем юм. Эхний байдлаар Монголын талаас Шинэ Хархорум хот нь байж болох хамгийн боломжит талбай гэсэн анхан шатны төслийн зураглалаа өгсөн бөгөөд байршлын нарийн нягт мэдээллийг илүү дэлгэрэнгүй өгөх ёстойг нөгөө талаас хүссэн байна.

Учир нь бүтээн байгуулалтаас өмнөх газар зүй, байгаль цаг уур гээд орчны хүчин зүйлүүдийг бүтээн байгуулагч тал судлуулахаас аргагүй. Бага оврын Цөмийн цахилгаан станц нь загвар төрөл хэрэглээнээс хамаараад өөр өөр төрлийн хөргөлтийн горимтой байдаг. Ингэхдээ хөргүүрийн системдээ зөвхөн ус гэлтгүй шингэн металь, хий, шингэн давс ашиглах боломжтой юм.  

Тэгэхээр Монголд усан хөргөлтийн системийг ашиглана гэвэл тухайн байршилд хэд хэдэн гүний усны нөөц бий. Үүн дээр тулгуурлан хөргүүрийн системээ шийдвэрлэхэд манай талаас сайтар судлагаа шаардагдана. Төслийн бүтээн байгуулалтын хөрөнгө оруулалт ямар журмаар явах тал дээр талууд хоёр талаасаа хэлэлцээд эхэлчихсэн, нийт төсөвт өртөг одоогоор эцсийн байдлаар тодорхой болоогүй аж.

Оросын хэвлэлүүдэд бичсэнээр "Росатом" болон "Мон-Атом" хамтран манай улсад бага оврын ЦЦС барих техникийн баримт бичгийг баталж харилцан гарын үсэг зурсан талаар мэдээлжээ. Оросын тал ямар байдлаар оролцох, монголын талаас мөн ямар байдлаар оролцох зэрэг нарийн деталь ажлууд гэрээний шатандаа явж байгаа аж.

Хархорумд Ерөнхийлөгчийн институци төвлөрнө

Хархорум хотын бүтээн байгуулалт өөрөө Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн бүрэн эрхийн хугацаандаа санаачлан хэрэгжүүлж буй хэд хэдэн томоохон төслүүдийн нэг. Энд чухамдаа ирээдүйд Ерөнхийлөгчийн институци голчлон төвлөрөх дүр зурагтай юм.

Үүгээр буюу улс төрийн өнцгөөс ОХУ-ын талын барьж өгөх Цөмийн цахилгаан станцыг Ерөнхийлөгчийн инститүц төвлөрөх Хархорум хотод байгуулахаар төлөвлөсөн нь анхаарал татаж байна. Хоёр хөрштэй харилцах харилцаа, харилцан ойлголцлын асуудал ч төрийн тэргүүний түвшинд явагддаг юм.

Цөмийн байгууламжийн төсөлд Засгийн газрын үүрэг роль маш өндөр байдаг. Тиймээс төрийн оролцоо ямар байхаас энэхүү төсөл, бүтээн байгуулалтын ажлын явц, үр дүн тодорхойлогдоно гэсэн үг.

Олон жил ярьж, урд хойд хөршөөсөө эрчим хүчний хараат байдалд орсоор ирсэн бодит нөхцөл байдалтайгаа нүүр тулж, цахилгаан станцын бүтээн байгуулалтад бид нэг жигд ойлголттой байх сан. Цаашид ЦЦС-ийн асуудалд илүү өндөр түвшинд оролцоогоо нэмэгдүүлж чадвал бид ойрын ирээдүйд эдийн засгийн болоод эрчим хүчний тал дээр бие даасан улс болоход ойртох буй за.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй