Эмнэлгүүд, эмийн сангууд эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хомсдолд ороод байна. Энэ хэвээр үргэлжилбэл он хүргэлгүй эрүүл мэндийн салбар "тэг зогсоно" гэдгийг албаныхан анхааруулж эхэллээ. Өөрөөр хэлбэл, эм эмнэлгийн хэрэгсэлгүйгээр эмч, эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагууд мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй болно. Ингэснээр иргэд эрүүл мэнд, амь насаараа хохирох хүртэл бодит эрсдэл тулжээ. Үүний үүтгэл шалтгаан эмнэлгүүд эм, эмнэлгийн хэрэгсэл авсан төлбөрөө төлөлгүй удаасантай холбоотой. Тиймээс эм ханган нийлүүлдэг 120 гаруй байгууллагын ажил зогсож, эмийн сангууд хаалгаа барихад хүрэв.
Уг асуудлын хүрээнд Монголын эм зүйн байгууллагуудын нэгдсэн "Эм" холбооны гүйцэтгэх захирал И.Балжиннямтай ярилцлаа.
-Эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагын өр 100 тэрбум давсан, харин салбараар нь авч үзвэл 250 тэрбум төгрөгт хүрээд байна-
-Үүсээд байгаа нөхцөл байдлаас яриагаа эхэлье?
-Энэ маань гэнэт үүсчихсэн асуудал биш л дээ. Сүүлийн гурав, дөрвөн жил он дамнаж хуримтлагдсан өр төлбөр яригдаж байна. 16 байгууллагаас судалгаа авч үзэхэд эмнэлэг, эрүүл мэндийн байгууллагуудаас 100 гаруй тэрбум төгрөгийн авлагатай гэдэг дүн гарсан. Салбарын хэмжээнд авч үзвэл энэ дүн 250 тэрбум төгрөгт хүрээд байгаа. Манай улс нийт эм, эмнэлгийн хэрэгслийнхээ 80 хувийг импортоор авдаг. Ердөө 20 хувийг нь дотооддоо үйлдвэрлэж байна. Энэ ч утгаараа гадаад талын нөхцөл байдал дордож эхэлсэн. Гэрээ цуцлагдах, нөхцөл нь улам хатуурах, алданги торгууль тавих зэрэг асуудлууд үүсчихсэн. Нөөц хомсдох хэмжээнд хүрч, зарим нь тасалдаад байна. Өчигдрийн мэдээгээр зайлшгүй шаардлагатай 80 гаруй нэр төрлийн эм тасарчхаад байгаа.
-Танай холбоо хэд хоногийн өмнө мэдэгдэл гаргалаа. Аргаа бараад энэ үү?
-Ганц энэ жилийн асуудал биш гэж бий өмнө нь дурдсан. Өнгөрсөн жил л гэхэд Сангийн яам, Эрүүл мэндийн яам зэрэг холбогдох эрх бүхий бүх байгууллагад хандсан боловч үр дүнд хүрч чадаагүй. Тухайн үед он гараад 2024 оны өрийг барагдуулна гэж хэлээд ам хаасан байдлаар өнгөрсөн. Ингээд өдий хүргэчихлээ. Бид дахиад л Ерөнхий сайд, их хурлын дарга, холбогдох яам, байнгын хороонд хандлаа. Одоо ЗГХЭГ-т хандах гэж байна. Мөн л үр дүнд хүрээгүй хэвээр байна.
-Өр төлбөрөө барагдуулахгүй байгаа эмнэлгүүд шалтгаанаа хэрхэн тайлбарлаж байна вэ, мөн салбар яам?
-Эмнэлгүүд Сангийн яам хязгаарлалт тавьсан учраас өрөө барагдуулж чадахгүй байна гэдэг. Зарим нь үлдэгдэл мөнгө байгаа ч зарцуулж чадахгүй, Сангийн яам шийдвэрлэж өгөхгүй байна гээд байгаа. Салбар яам ч мөн адил. Харин Сангийн яам бид асуудлыг шийдвэрлэсэн, та бүхэн яамтайгаа ярь гэдэг хариу өгөөд бие бие рүүгээ шидсэн ийм л байдалтай байна.
-Хаана гацаа үүсэж, алдаа гарсан байж болох тал ажиглагдаж байна, таны бодлоор?
-Миний зүгээс бол өөд өөдөөсөө харж суугаад асуудлаа шийдэцгээе ээ, ярилцацгаая. Ингэж бие бие рүүгээ шидээд шийдэгдэхгүй нь ээ гэдэг байр суурийг, саналыг илэрхийлээд байгаа. Яг ийм тодорхойгүй үед хэн нь үнэн, хэн худал яриад байгааг мэдэх боломжгүй. Маш их эргэлзээ, төөрөгдөл бий болгоод байна.
-Эм, эмнэлгийн хэрэгсэлгүйгээр оношлох, эмчлэх, урьдчилсан сэргийлэх ажил явагдахгүй. Хүн амын эрүүл мэндэд амь нас эрсдэх хүртэл эрсдэл бий болоод байна-
-Нүүрсний сонсгол, утаа гэдэг шиг үргэлжлээд л байх асуудал биш шүү дээ. Бодит эрсдэл нь нийт хүн ам дээр ирэх гээд байна. Ямар ямар хүндрэлүүд гарах вэ, цаашид?
-Хамгийн эхлээд нөөцийн асуудал байна. Юу юугүй дуусах гэж байгаа нөөцийн асуудлаа шийдэхгүй бол оноос өмнө салбарын үйл ажиллагаа бүхэлдээ зогсохоор байгаа. Учир нь эм, эмнэлгийн хэрэгсэлгүйгээр ямар ч оношлох, эмчлэх, урьдчилсан сэргийлэх ажил явагдахгүй. Үүнийг дагаад хүн амын эрүүл мэндэд амь нас эрсдэх хүртэл эрсдэл бий болох нь тодорхой болчхоод байгаа.
Хоёрдугаарт, энэ асуудал шийдэгдлээ гэж бодоход бидэнд гадаад талтайгаа учир зүйгээ ололцох хэрэгцээ шаардлага үүснэ. Цуцалсан газруудтайгаа гэрээгээ дахин хийх, захиалгаа өгөх, өмнөх өр төлбөрөө барагдуулах гээд хамгийн багадаа хоёр сарын хугацаа шаардлагатай. Үүн дээр захилга өгөөд Монголд ирэх хугацаа нэмэгдэнэ. Ингэсээр байтал хүйтэрч ханиад томууны улирал ирж, өвчлөл өснө. Үүнтэй давхцах нь гэдгийг мөн анхааруулж, сэрэмжлүүлж хэлэх нь зүйтэй.
-Ард иргэдийн эрүүл мэнд, амь нас эрсдэлд орохоос гадна салбарын ажилчдын цалин хөлс зэрэг асуудлууд давхар хөндөгдөж таарахаар байна. Хүн үзүүлэхгүй, үйлчилгээ авахгүй бол гүйцэтгэлгүй болно. Ингэхээр санхүүжилтгүй болох эрсдэл үүснэ. Санхүүжилтгүй бол цалингаа олгож чадахгүй болох байх?
-Тэгэлгүй яах вэ. Салбараараа зогсоход хүрнэ гээд байгаа нь ийм учиртай. Ажилчдын цалин, нийгмийн даатгал, эргэлтийн хөрөнгө гэх мэт өчнөөн асуудал бий болно. Зарим эмийн сангууд хаалгаа бариад эхэлчихлээ. Өөрөөр хэлбэл энэ асуудал салбараараа зогсох эрсдэлд хүргэчихлээ л дээ.
-Танайд өргүй нийслэл, дүүрэг, аймаг, лавлагаа шатлалын эмнэлэг гэж алга. Эдгээрээс гадна тус эмнэлгүүдэд нийлүүлэлт хийдэг танай харьяаны 70 гаруй байгууллага бий. Нөхцөл байдал мэдээж адил байгаа байх?
-Эдгээр байгууллагуудаасаа тогтмол мэдээ авч байгаа. Ерөнхий нөөц маш бага хэмжээтэй болсон. Үүнийгээ асуудал шийдэгдтэл хямгадахаас өөр аргагүй. Зарим эм ханганууд сар, зарим нь хоёр сар орчмын нөөцтэй байгаа боловч цаашид санхүүжилтгүйгээр нэмэлт захиалга хийх боломжгүйд хүрээд байгаа юм.
-Ярианы эхэнд зайлшгүй шаардлагатай 80 гаруй нэр төрлийн эм тасалдсан гэлээ. Эдгээр эм ямар төрлийн эмчилгээнд хэрэглэгддэг юм бол?
-Зайлшгүй шаардлагатай эм бол эмчилгээ, оношилгооны удирдамжид зөвлөгддөг. Нийт 520 орчим нэр төрөл бий. Хамгийн анхан шатны хэрэгцээнд хэрэглэгддэг эмүүд гэж ойлгож болно. Энэ эмүүд тасалдсанаар иргэдийн ямар нэг хөнгөн өвчлөл, ханиад зэрэг цаашаа хүндрэх эрсдэлтэй гэсэн үг.
-Асуудал дөрвөн жил шийдэгдэлгүй явсаар энэ нөхцөл байдалд хүрлээ. Үе үеийн сайд нар нь хэрхэн хандаж байсан юм бол. Энэ жил л гэхэд Эрүүл мэндийн сайд хоёр ч удаа солигдлоо?
-Бүр ковидын үеэс эхэлсэн ужгирчихсан асуудал л даа. Мэдээж олон хүчин зүйл бий байх. Бид тухай бүрд нь асуудлаа танилцуулаад, хэлж шаардсаар ирсэн. Өнгөрсөн долоо хоногт Засгийн газрын хурлаар оруулсан байна лээ. Гэхдээ дангаар нь биш. Ирсэн мэдээллээр зургаан яамны хамтарсан ажлын хэсэг байгуулагдаж байгаа гэсэн. Энэ ажлын хэсгийг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд ахална. Сайн талтай хэдий ч дүгнэлт гартал хугацаа шаардагдах нь мэдээж. Тиймээс үүнээс өмнө холбогдох яамд, Засгийн газар нэн шаардлагатай байгаа арга хэмжээг авч, шийдвэрлэх нь зөв гэдэг байр суурьтай байгаа.
-Танд ямар гарц, боломж харагдаж байна. Ийм хөрөнгөөс татаад, нөхөөд гэдэг ч юм уу?
-Салбарын уулзалтын үеэр зарим эмнэлгүүдэд тодорхой хэмжээний үлдэгдэл байгаа гэсэн. Хамгийн гол нь Сангийн яам хязгаарлалт тавьчхаад бид зарцуулж чадахгүй байна гээд байгаа. Тиймээс тодорхой хэмжээний нөөц санхүүжилт байгаа эмнэлгүүдийн төлөөллүүдтэй уулзаад, нэг ширээнд суувал боломж байна гэж харсан.
Хоёрдугаарт, Засгийн газрын нөөц хөрөнгөөс гаргах бололцоо байдаггүй юм болов уу гэх мэтийн санаанууд байна л даа.
-Миний бодлоор ковидын үеийнн зарцуулалт, сангийн мөнгийг хоёр, гурван банканд байршуулаад алдсан зэрэг нөлөөлсөн байх-
-Ер нь манай улс хэдэн төрлийн эм, эмнэлгийн хэрэгсэл гаднаас авч байна, 80 хувиа импортоор хангадаг гэсэн шүү дээ?
-Монгол Улсын эмийн жагсаалтад 4,400 нэр төрлийн эм байна. Үүний 80 хувь гэсэн үг. Жилдээ манай улс 1,800-3,000 нэр төрлийн эмийг гаднаас авдаг. Нийтдээ дэлхийн 80 гаруй улсаас эм, эмнэлгийн хэрэгсэл авч байна.
-Гаднын улсуудын гэрээ цуцлагдаад байна гэсэн. Алданги тооцохоос эхлүүлээд санхүүгийн дарамт их байгаа байх?
-Энэ хугацаанд эм хангамжийн байгууллагууд санхүүгийн хомсдолоо арилжааны банкны зээлээр санхүүжүүлж байгаа. Одоо бол таазандаа тулчихсан. Нэмж зээл авах боломжгүй болчихсон. Бүх хөрөнгөө барьцаанд тавьсан. Гадаад талын тухайд гэрээнд заасны дагуу бидний үүрэг гэж байгаа. Хугацаандаа төлөөгүй бол алданги тооцно гэдэг ч юм уу. Сая л гэхэд "Монгол эм импекс концерм" инсулины алдангид 20 гаруй мянган евро төлсөн. Ингэж байж дараагийн таталтын авалтын эрхээ нээлгэж байх жишээний. Энэ мэт олон газар ийм ачаа үүрч байна даа.
-Эм хангамжийн салбар өөрөө цалин, хөлсөө тавьж чадаж байгаа юу?
-Манай салбарт 17,000 хүн ажиллаж байна. Үүний 50 орчим хувь нь эм зүйн мэргэжилтнүүд. Одоогоор нийт ажилчдынхаа цалин хөлсийг тавих дээр л голлон анхаарч байна. Учир нь хүнд байдалд орсон жижиг эм ханган нийлүүлэгчид, эмийн сангууд хаалгаа бариад эхэлчихсэн. Өчигдөр л гэхэд 20 гаруй жил үйл ажиллагаа явуулсан гурван салбартай эмийн сан татан буугдлаа. Ингээд харвал нөхцөл байдал улам хүндэрч байна гэсэн үг. Үүнээс гадна татвар, нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгалын өргүй байх ёстой гэдэг шалтгаанаар тендерт оролцож чадахгүй байна.
-Хүнд өвчтэй, эм, эмнэлгийн хэрэгсэл нь тасалдаж болохгүй ийм хүн олон бий. Энэ чиглэлд хэрхэн анхаарч байна?
-Жаахан л санхүүгийн нөөц байвал зайлшгүй шаардлагатай хэрэглэгдэж байгаа эмнүүд болон амь тэнссэн, яаралтай тусламжийн үед хэрэглэгддэг эм, эмнэлгийн хэрэгслийн нөөцийг таслахгүй байх чиглэл рүү л анхаарч байна.
-Эрүүл мэндийн даатгалын сан танайхтай аль нэг шугамаар холбогдох билүү?
-Тус сантай манай эмийн сангууд холбогдоно. Тухайлбал, эрүүл мэндийн даатгалын хөнгөлөлттэй жороор үйлчилдэг эмийн сангууд энэ сантай хамтарч ажилладаг. Зургаадугаар сарын 31-ний байдлаар эрүүл мэндийн даатгалын сан эмийн сангуудад хөнгөлөлттэй жороор олгосон эмийн 8 тэрбум орчим төгрөгийн өртэй байгаа.
-Хамтарсан багаас хүлээх хүлээлт юу байна вэ, танайх огт уулзаагүй байгаа гэж ойлголоо?
-Уулзаагүй байгаа. Ойрын үед хуралдах сураг байна. Үүнээс өмнө энэ багтаа манай мэргэжлийн холбоодын төлөөллийг оруулах хүсэлт явуулах гээд бэлдсэн хүргүүлнэ. Нэгдүгээрт, бүү сунжраасай гэж хүсэж байна. Асуудал хүндрэхээс цаашгүй шүү дээ. Миний ойлгож байгаагаар сүүлийн хэдэн жил энэ талын судалгаа, шинжилгээ хийгдчихсэн байгаа болов уу. Бэлэн дата бий байх. Хамгийн чухал нь цаг хугацаа явахын хэрээр нөхцөл байдал улам дордсоор байна. Биднийг хүлээхгүй. Галт тэрэг зогсохгүй. Тиймээс наана нь тодорхой хэмжээний санхүүжилтийг шийдэх тал дээрээ давхар ажиллаасай гэж хүсэж байна.
-Ер нь энэ олон жил үргэлжилсэн асуудал хаанаас эхтэй байж болох вэ, юу ингэж өм цөм нөлөөлсөн юм бол?
-Яг нарийн, тодорхой шалтгааны мэдээлэл бидэнд ирэхгүй л дээ. Миний харж байгаагаар ковидын үеийн зарцуулалт нөхөгдөхгүй яваад байгаа болов уу. Хоёрдугаарт, сангийн мөнгийг хоёр, гурван банканд байршуулаад алдчихсан гэсэн мэдээллүүд их явж байгаа. Эдгээр нөхцөл байдлуудаас шалтгаалж хомсдолд ороод үүнийгээ нөхөж чадахгүй байна уу даа гэдэг бодол байгаа.
АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд Eguur.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү.