Намрын чуулганаар бүрэн эрхээс нь түдгэлзүүлэхээр яригдсан УИХ-ын 4 гишүүн

Хаврын чуулганы үес УИХ-ын гишүүн Дав.Цогтбаатар болон, Э.Болормаа нарын бүрэн эрхийн асуудал хөндөгдөж, улмаар эгүүлэн татах хүртэл өндрийг авсан ч Засгийн газар огцрох асуудлаар сэлгэгдэж, түр магтагдсан.

Харин намрын чуулганы хугацаанд бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлж, УИХ-ын гишүүнээс нь буулгах гишүүдийн тоо дахин хоёроор нэмэгдсэн яриа ордонд гарч эхэллээ.

УИХ гишүүн 1: Дав.Цогтбаатар

УИХ-ын гишүүн Дав.Цогтбаатарыг Хөгжлийн банкны хэлтсийн захиралаар ажиллаж байхдаа албан тушаалаа урвуулан ашиглаж, бусдад давуу байдал олгосон хэрэгт холбогдуулан Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс Эрүүгийн хуулийн 22.1,2 дахь заалтаар шийтгэсэн.

Анхан шатны шүүхийн энэ шийдвэрийг Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны шүүхээс хэвээр үлдээхээр шийдвэрлэсэн байдаг. Ял шийтгэл нь нийтийн албанд 2 жил томилогдох эрхийг хасах, 20 сая төгрөгөөр торгох.

Нэгэнт Монгол Улсын хуулиар шийдэгдсэн эл асуудал дээр УИХ-ын гишүүн Дав.Цогтбаатар “2028 он хүртэл буюу бүрэн эрхийн хугацааг дуустал ялыг хойшлуулж өгнө үү” гэх хүсэлтийг Улсын дээд шүүхэд гаргасан. Монгол Улсын хууль тогтоомжид УИХ-ын гишүүнтэй холбоотойгоор ял шийтгэлийг хойшлуулсан кэйс байхгүй төдийгүй яг энэ нөхцөлд ял хойшлуулах гаргалгаа үгүй.

Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 9.1.5-д “УИХ-ын гишүүн нь гэмт хэрэг хийсэн нь шүүхээр тогтоогдсон тохиолдолд Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дүгнэлтийг үндэслэн УИХ тогтоол батална” гэж заасан төдийгүй Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр бүлгийн 29.3-т Улсын Их Хурлын гишүүн гэмт хэрэгт холбогдсон тухай асуудлыг Улсын Их Хурлын чуулганаар хэлэлцэж, бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх эсэхийг шийдвэрлэнэ. Уул гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж шүүх тогтоовол Улсын Их Хурал түүнийг гишүүнээс нь эгүүлэн татна гээд заачихсан. Иймээс Дээд шүүх, Байнгын хороо хоёрын дунд "гишүүн байх үедээ үйлдээгүй" гэдэг шалтгаанаар царцаж орхисон эл асуудлыг энэ намар эргүүлэн сөхөх нь нэгэнт тодорхой болов.

УИХ-ын гишүүн 2: Э.Болормаа

УИХ-ын гишүүн Э.Болормаагийн сонгуулийн хандив шүүмжлэл дагуулдаг. Түүнд сонгуулиар хандив өгсөн компаниудын жагсаалтад "Ханбогд эксплорэйшн" ХХК гэх уул уурхайн компани бий бөгөөд тус компани хуульд заасны дагуу 30 сая төгрөгийг хандивласан нь Адуитын тайланд дурдагджээ. Бүртгэлийн сангаас харвал дээрх компани нь 2006 онд үүсгэн байгуулагдсан бөгөөд хувьцаа эзэмшигч нь Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн вант улсад бүртгэлтэй "Кью Жи Экс Холдингс Лимитэд" гэх компани бөгөөд 5 өөр өмчлөгчтэй буюу монгол болон гадны иргэд багтдаг.

УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулиар, гадаадын хөрөнгө оруулалттай байгууллагаас хандив авахыг хориглодог заалт бий. Үүнд, тус хуулийн 6-р зүйлд "Хандив өгөх, хүлээн авахыг хориглох" хэсэгт,

56.1.Дараах этгээд хандив өгөхийг хориглоно:

56.1.1.гадаад улс буюу гадаадын байгууллага, олон улсын байгууллага, гадаадын хөрөнгө оруулалттай байгууллага, төрийн болон нутгийн өөрөө удирдах байгууллага" хэмээн заасан нь бий.

Харин гадны иргэн, байгууллагаас хандив авсан тохиолдолд хуулийн шийтгэл хэрхэн оногдуулах нь хуульд нарийн тусгагдаагүй. Гэсэн ч түүний энэ асуудал нь 126 гишүүнтэй анхны парламентийн хувьд муу жишиг гэж яригдсаар буй тул дахин дахин сөхөгдөх сэдэв хэвээр байх нь ойлгомжтой.

УИХ-ын гишүүн 3: "Босоо" С.Ганбаатар

Түүнийг Эрүүгийн хуулийн 3 зүйл заалтаар буюу,

• Эрүүгийн хуулийн 22.4 – Нийтийн албан тушаалтан хахууль авах
• Эрүүгийн хуулийн 18.6.2 -  Мөнгө угаах
• Хуулиас хасагдсан 263.2 буюу шинэ хуулиарх үндэслэлгүй хөрөнгөжсөн зэргээр прокуророос хэргийг шүүхэд шилжүүлээд буй.

Энэ оны 6-р сард УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатартай холбогдох зуслангийн байшинд Авлигатай тэмцэх газраас нэгжлэг хийсэн. Ингэхдээ АТГ-аас өгсөн мэдээллээр УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар нь МҮЭХ-ны нэр дээрх газрыг хууль бусаар бусдад шилжүүлж, худалдан борлуулж, хувийн хэвшлийн Аж ахуй нэгжүүдээс үл хөдлөх хөрөнгө авсан байж болзошгүй хэрэгт сэжиглэж нэгжлэг хийсэн хэмээсэн юм. Учир нь нэгжлэг хийсэн газрын тухайд эл хэрэгт сэжиглэн шалгаж буй ААН-ын нэр дээрх байшин байсан аж.

АТГ-аас шалгаж, прокурор руу шилжсэн асуудлын талаар өөрөөс нь тодруулахад нэр бүхий компаниудтай холбосон нь ор үндэслэлгүй гэсэн бөгөөд түүнийг намрын чуулганаар танхимаас үг хэлэхээс нь өмнө хэрэг шүүх рүү шилжиж, бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх нөхцөл үүсэх гэж байна хэмээж байсан билээ.

Өөрийг нь шалгаж, МҮЭХ-ны газрыг хууль бусаар бусдад шилжүүлсэн гэх хэргийг ерөнхийлөгч АТГ-т үүрэг даалгавар өгч, өөрийг нь хяхан хавчиж байна хэмээн манай сайтад өгсөн ярилцлагадаа дурдсан юм.

Юутай ч түүнд холбогдох хэрэг прокурор дээр хэлэлцэгдэж, шүүх рүү шилжсэн тохиолдолд бүрэн эрхийг нь эхлээд түдгэлзүүлж байж шүүхээр хэлэлцэх процесс үргэлжилнэ. Намрын чуулганы нээлттэй зэрэгцэн АН-ын нэг гишүүний ерөнхийлөгч рүү чиглэсэн субъектив агуулга дээр намын бүлгийн зүгээс хэрхэх нь анхаарал татсан хэвээр.

УИХ-ын гишүүн 4: Х.Тэмүүжин

Өнгөрсөн долоо хоногт "УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжингийн ойрын хүмүүсийг болон өөрийг нь прокуророос шалгаж байна. Намрын чуулганаар бүрэн эрхийнх нь асуудлыг хөндөнө" гэх мэдээлэл зарим хэвлэл, сошиал хуудсуудаар түгсэн. Энэ талаар өөрөөс нь тодруулахад "Намайг ямар нэг байдлаар прокуророос дуудаж шалгасан зүйл байхгүй. Миний УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийн асуудлыг яагаад хөндөх тухай сошиалаар бичээд байгааг мэдэхгүй юм. Өөр нэг хонгил нь ажиллаад эхэлсэн юм байлгүй" хэмээн хариулав. Угтаа түүнийг шалгаж байгаа гэж хэвлэлүүдээр бичих ч үндэслэл нь тодорхойгүй.

Тэрбээр Ардчилсан нам, АН-ын бүлэг дотроос парламентийн танхимд Ерөнхийлөгчийг илтэд шүүмжилдэг цөөнхийн нэг. 2019 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч нэг удаад 6 жилээр сонгогдож болох өөрчлөлтийг Үндсэн хуульд оруулсан бөгөөд он гарснаас хойш уг хуульд буцааж өөрчлөлт оруулна гэх асуудал хөврөв. Харин УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжингийн хувьд Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн тогтвортой байдлыг хамгаалах үүднээс 2019 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр Ерөнхийлөгч дахин сонгогдож болохгүй гэдэг заалт дээр тууштай, хатуу зогсох ёстой гэх улс төрийн шийдлийг намын бүлэг дотроо түлхэж, УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн 42 гишүүний дэмжлэгийг олж чадсан юм. Учир нь Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуульд нэг өөрчлөлт орсон бол найман жил тухайн заалтыг өөрчлөх ёсгүй заалт бий.

Өөрөөр хэлбэл айсуй МАН-ын даргын хурал хэрхэхээс дараагийн ерөнхийлөгчийн сонгуулийн нюанс улам тодорхой болж эхлэх тул Үндсэн хуулийн дээрх заалтыг хөдөлгөөнд оруулах сонирхол эрх баригч намд байсаар байгаа. Гэхдээ 126 гишүүнтэй парламентад ерөнхийлөгчийг сөрж буй ганц дүрийн бүрэн эрхийг хөндвөл, яах аргагүй үүний цаана ерөнхийлөгч байна гэж харагдана.

Ингээд харвал хуулийн гаргалгаагаар нэгэнт бүрэн эрх нь хөндөгдөх Дав.Цогтбаатар дээр өмнөх Засгийн газрыг огцруулах үед Л.Оюун-Эрдэнийн талд хүчтэй зогссон Э.Болормаа, МАН доторх ерөнхийлөгчийн эсрэг талд жин дарах хүсэлтэй С.Ганбаатар, ерөнхийлөгчийг дахин сонгогдуулахгүй байх дээр намын бүлгээ хайрцаглаж чаддаг Х.Тэмүүжин гээд одоогийн УИХ дотроос "хөдөлгөж болох" дүрүүдийг ийн сэдэв болгож эхлэв.

Намрын чуулганы өмнөхөн хууль хүчнийнхний шалгалтууд ар араасаа цуварч буй энэ үед олон нийтийн төлөөллийг хэрэгжүүлэгч УИХ өөрөө хамгийн чухал субъект байх дүр зураг эндээс харагдаж байна.

Ц.ТАМИР

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй