Ч.Пэрэнлэй: Гурил үйлдвэрлэгч, улс төрчдийн хоорондох өс хонзонд тариаланчид өртөж байна

Гурилын үнэ өссөн энэ цаг үед Засгийн газар үнийг хязгаарлахын тулд гурилыг импортын татвараас чөлөөлж байгааг мэдэгдсэн. Олон жил яригдаж байгаа сэдэв ч гэсэн сонгууль дөхсөн үед ярьж байгаа нь улс төрийн зориудын өнгө аяс байна уу даа гэсэн хардлагийг ард иргэдэд төрүүлээд буй. Энэ талаар газар тариалангийн салбарт 50 гаруй жил ажиллаж байгаа ахмад ажилтан Ч.Пэрэнлэйтэй ярилцлаа.

-Юуны өмнө газар тариалангийн салбарт сүүлийн жилүүдэд гарсан ололтын талаар ярилцъя?

-Газар тариалан сүүлийн 4-5 жилд эрчимжсэн. Мэдээж энэ маань “Атрын 3-р аянаас” эхлэлтэй. Хөтөлбөрийн шууд зохицуулагч Ерөнхий сайд байсан учраас ажил хурдан явагдаж 2008 оноос үр өгөөжөө өгч эхэлсэн.  2006 онд 74 хөн мянган тонн ургац авч байсан бол өнөөдөр 500 мянга гаргаад авч байна.

 Нэгдүгээрт бид газар тариалангийн эргэлтийн талбайг нэмсэн. 2005 онд бид 300-400 мянган га ашиглаж байсан бол одоо 700 гаран мянга болсон.  Хоёрдугаарт техник, технологийн шинэчлэл хийсэн. Гуравдугаарт Тариалан дэмжих сангаар дамжуулаад тариаланчдын хураасан ургацыг төр худалдаж авдаг болсон нь маш чухал алхам.  Тушаасан буудайнд нь төрөөс урамшуулал олгодог болсон нь тариаланчдын ажил эрхлэх  сонирхлыг нэмэгдүүлсэн.  Газар тариаланд орж ирэх хувь хүн, аж ахуй нэгжүүдийн тоо ч өссөн. Түүнчлэн байгаль, цаг уурын нөхцөл таатай болж дулааны нийлбэр сайжирсан. 

Ер нь газар тариалан өсөж буурах нь амархан салбар. Тэгэхээр тогтвортой бодлого, дэмжлэг хэрэгтэй байдаг. Ялангуяа борлуулалт маш чухал. Ямар ч улс үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжихийн тулд импортын нөлөөнөөс бүтээгдэхүүнээ хамгаалдаг. Бид жилийн нөөцтэй болчихсон байтал гаднаас хямд үнэтэй гурил, будаа ороод ирэхээр энэ зах зээл цохигддог. Хэрэв импортын нөлөөнөөс хамгаалж чадвал газар тариалангийн салбар цаашдаа хөгжинө.

-Энэ хавар хэчнээн га газарт үр тариа тариалахаар төлөвлөсөн бэ?

-Манай компанийн хувьд 3000 мянган га талбайд тариалахаар төлөвлөсөн. Үүний 2500 га-д нь улаанбуудай, 500 га-д рапс тарихаар төлөвлөсөн.

-Үр тариа эрхлэгчдийг гурилын үйлдвэрт боломжийн үнээр нийлүүлдэг хэдий ч үйлдвэрүүд цааш нь олон нугалж нийлүүлдэг. Энэ асуудалд та бүхэн хэрхэн хандаж байна?

-Үүнийг мэргэжлийн байгууллага л шалгаж тогтоох байх. Бид будаагаа 1-1.1 саяын хооронд л өгч байгаа. Гурилын үйлдвэрүүдийг муулж болохгүй. Одоо л гурилын үйлдвэрүүд хөл дээрээ зогсоод бидний мөнгийг будаа авсан үедээ тухайн жилдээ багтааж өгдөг болчихоод байгаа юм. Бид хуучин гурилын үйдвэрт будаа өгчихөөд хойтон хавар болтол цувуулж авдаг байсан. Иймд гурилын үйлдвэрийг муу хэлж болохгүй болчихоод байгаа юм.

Гурилын үйлдвэр, тариаланч хоёрын дунд лабораторын янз бүрийн асуудал байдаг. Бид тэр асуудлыг улсын төв лабораторид хүртэл өгөөд шалгуулчихдаг.

-Гурилын асуудал сонгуулийн үеэр яригдаж байгаа нь улс төрийн зориудын өнгө аястай-

-Засгийн газраас импортын гурилыг тэглэх шийдвэрийг гаргаад буй. Үүнээс болоод иргэд хямд гурил авахыг илүүд үзнэ. Тэгэхээр дотоодын тариаланчид, гурил үйлдвэрлэгчид үнийн хувьд уян хатан хандах уу?

-Үүнийг засгийн газар гурилын үйлдвэртэйгээ ярьмаар байгаа юм. Гурил үйлвэрлэгчдийг ШӨХТГ биднээс авч байгаа үнийн тодорхойлолт зэрэг бүх үнийн мэдээллийг авч байгаа. Тэгэхээр энэ асуудалд "нууц зүйл" гэдэг ойлголт байхгүй болсон. Миний бие өнөөдөр 5000 тн будаа хөлдөөхөд машин болгоноор нь и-баримтаар орж ирээд бүх зүйл ил тод байгаа. Энэ асуудлыг засгийн газар л авч хэлэлцэх хэрэгтэй. Энэ бол тариаланч бидний асуудал биш.

Бид хамгийн гол нь гурилын сайн чанарын будаа өгч боломжийн үнээр нийлүүлэх ёстой. Энэ нийгмийн тогтолцоо ингээд яваад байх юм бол хоёроос гурван жилийн дараа гурилын үнэ тогтворжиж хэвэндээ орно. Алийн болгон ингэж оволзох вэ. Үүнийг бол тийм сүртэй болгох асуудал гэж үү. Ямар учиртай болоод сонгуулийн үеэр яригдаж байгааг ойлгохгүй байна. Гурил үйлдвэрлэгч, засгийн газрын албан тушаалтнууд хоорондоо өс хонзонгийн юм ард нь яваад байна уу даа гэсэн хардалт байна. Энэ асуудлыг хүртэл улс төржүүлж өс хонзонгоос болж бие биеэ унагах гэж явж болохгүй. Цаана нь хэдэн мянган тариаланч байна шүү дээ.

Монголын нийт 420 тариаланчид гуравдугаар сарын 20-нд чуулганаа хийх гэж байна. Энэ чуулган дээр бүх хүн ярьна. Бид энэ чуулганаар салбарын болж байгаа зүйлээс эхлээд болохгүй байгаа хүртэл маш олон зүйлсийг хөндөх болно. Үүний үндсэн дээр зөв шийдвэр гаргаж засгийн газарт өргөх бичиг барьна.

Гурилын үнийг буулгаад импортын гурил оруулж ирж болно. Оруулж ирээд намар будайг нь хүмүүс худалдаж аваад л нөөцлөх юм бол бидэнд яриад байх зүйл алга. Ард түмэн хямд гурил идэх л ёстой шүү дээ. Заавал 3000-4000 мянган төгрөгийн гурил биш тэр 1800 төгрөгийн гурил идэж болно. Гэхдээ Оросын гурилууд үнэн хэцүү.

Хүний юм гэж хүнийх л байдаг. Өнөөдөр энэ шийдвэр эцэслэгдээд гаднаас асар их гурил орж ирээд арвин болно. Гэхдээ гэнэт тасалдаад алга болчих юм бол дотоодоо л гэнэ шүү дээ. Тиймээс байнга улсдаа гурилтай, нөөцтэй, будаатай байгаа нөхцөлд импортын гурилын татварыг тэг болгох нь их дэмий шийдэл.

Энэ асуудал хурцдах юм бол гурилын үйдвэрүүд хааж эхэлнэ. Тэд чинь 10-20 мянган хүн тэжээж байгаа. Тиймээс энэ хүмүүс бүгд хоолноосоо салж байгаа л гэсэн үг. Цаашид энэ асуудал улс төржөөд байх шаардлага байхгүй.

-Тариаланчдад тулгамдаж байгаа суудал бол импортоор орж ирж байгаа эд материалын үнэ, боловсон хүчин-

-Ер нь тариаланчдад жилийн жилд тулгарч байгаа асуудал нь юу байна вэ. Энэ салбарт боловсон хүчин хангалттай байж чадаж байна уу?

- Бидний хувьд жил бүр тохиолдож байгаа хамгийн хэцүү асуудал бол импортоор авч байгаа зүйлсийн бүгдийнх нь үнэ өсөж байгаа явдал. 2008 онд 1200 төгрөгийн шатахуун хэрэглэж байсан бол өнөөдөр 4200 төгрөг болсон байх жишээний. Тэр үед бид нэг техникийг 280 мянгаар авч байсан бол өнөөдөр 460 мянгаар авч байна. Үүнээс гадна хэдхэн жилийн өмнө 200 төгрөгөөр авч байсан зүйл өнөөдөр 200 мянга болсон зэрэг төгрөгийн ханш алдагдаад мөнгө үнэ цэнгүй болоод байгаа нь хамгийн том асуудал болоод байна.  

Дараагийн асуудал бол мэдээж боловсон хүчин. Уул уурхай эрчимжсэн жилүүдэд нэлээд олон хүнээ алдсан. Харин сүүлийн үед зарим нэг нь буцаад ирж байна. Энэ тэдний буруу биш.

Хуучин механикчид маань ихэнх нь тэтгэвэрт гарчихсан. Орон нутаг дахь техник, мэргэжлийн сургуулиуд энэ тал дээр сайн ажилламаар байна. Зорилготой, богино хугацаанд хүмүүсийг бэлдмээр байна. Орчин үед маш өндөр үнээр нэг трактор авлаа гэж бодоход ажиллуулах хүн цөөхөн. Яагаад гэвэл бүх заавар нь англи хэл дээр, систем нь компьютержсан байдаг. Тэгэхээр нь манайх Оросын техниктэй адил харьцаж монголчилсоор байгаад эвдчихдэг. Тиймээс орчин үеийн газар тариалангийн техникийг эзэмшдэг операторуудыг бэлдэх хэрэгтэй. Мэдлэгтэй багш нарыг тариалангийн ажилгүй өвлийн цагт хөлслөөд орон нутгаар сургалт явуулж болно. Тэгэхгүй бол компаний захирал, нэг том трактортай үлдэх болчихоод байна.  Газар тариалан улирлын ажил учраас ажилчдын нийгмийн асуудлыг анхаарч хүнийхээ төлөө бас ажилламаар байна.

-Ярилцсанд баярлалаа

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй