“Эрэн сурвалжлагдсан” 811 вагоныг ЭТТ ХК-д түрээс төлөлгүй ашиглаж байгаад С.Наранцогт бухимджээ

Нүүрсээ “бартердсан” оффтейк гэрээгээр Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замыг “Голомт”-ын Д.Баясгалан “Бодь интернэйшнл” компаниараа барьж дуусгасан. Энэ багц ажлын хүрээнд хөдлөх бүрэлдэхүүнийг нь ч нийлүүлсэн байдаг.

Улмаар нийт 16 зүтгүүр, 811 вагон оруулж ирсэн нь 2023 оны есдүгээр сар юм. Монголдоо нэлээд шинэлэг стандарт бүхий эдгээр зүтгүүр, вагоныг Тавантолгойгоос нүүрс тээвэрлэхэд ашиглах ёстой.

Өнгөрсөн хугацаанд энэ вагон сул зогсов уу, “Тавантолгой төмөр зам” ХХК тээвэрлэлтэд ашиглаж байв уу гэдэг нь тодорхойгүй байлаа. Учир нь хил холболтын бүтээн байгуулалтыг одоо л эхлүүлэх гэж байна. Нүүрсээ тээвэрлэж эхэлтэл дахиад 2-3 жилийн зай байгаа. Харин “Эрдэнэс Монгол” нэгдлийн Гүйцэтгэх захирал С.Наранцогт тодорхой мэдэгдэл хийснээр энэ асуудал анхаарлын төвд орсон.

Тэрбээр товчхондоо “800 вагон алга болчихсон, хаачсан юм бүү мэд” гэж хэлэв.

Үүний дараа Зам тээврийн сайд Б.Дэлгэрсайхан “Тэднийг УБТЗ ХНН-д түрээсгүйгээр ашиглуулж байгаа” хэмээн мэдэгдлээ. Ямартай ч 800 вагон алга болоогүй юм байна. Гэхдээ өмч, түүнийг ашиглах асуудалд эрх бүхий албан тушаалтнууд байр сууриа нэгтгэж чадаагүй нь энэ үйл явдлаас тод харагдаж байгаа юм.

Хөдлөх бүрэлдэхүүнийг ЭТТ ХК-ийн өмчөөр бүртгэжээ

Гашуунсухайтын төмөр замыг барихын тулд “Тавантолгой төмөр зам” ХХК-ийг байгуулсан түүхтэй. 66 хувийг нь ЭТТ ХК, үлдсэн 34 хувийг “Монголын төмөр зам” эзэмшсэн. Харин Засгийн газрын хуралдаанаар, дээрх вагонуудыг өмчийн хувьд ЭТТ ХК дээр бичжээ.

Нэг ёсондоо, 16 зүтгүүр, 811 вагон бол “Эрдэнэс тавантолгой” ХК-ийн өмч. Учир нь хөрөнгийг тэд гаргасан. Төлбөрийг нүүрсээр орлуулан төлсөн. Харин “Эзэн нь юмаа мэдэж, эрэг нь усаа хашна” гэдгээр вагоныг ашиглах тал нь ЭТТ ХК байж таарна.

Гэтэл нөгөө талд, ашиглалт ба менежментийг нь “Монголын төмөр зам” ХК хийнэ гэдэг шийдвэрийг Засгийн газар саяхан гаргачихжээ.

Тэгэхээр өмч нь ЭТТ ХК-ийнх ч яаж ашиглахыг бодлогын хувьд төр мэднэ гэсэн үг. Чухам энд тэд толхилцоод байгаа аж. С.Наранцогтын удирдаж байгаа “Эрдэнэс Монгол” нэгдлийн хувьд ЭТТ ХК тэргүүтэй стратегийн орд компаниудыг нэгдсэн бодлого, зохицуулалтаар хангаж ажиллах учиртай билээ.

600 гаруйг нь түрээсгүйгээр эрчим хүчний нүүрс зөөн ашиглаж байна

Одоо тэрхүү 16 зүтгүүр, 811 вагоныг УБТЗ ХНН ямар зориулалтаар ашиглаж байгааг тодрууллаа. Ингэхэд Улаанбаатар төдийгүй, Эрдэнэт, Дархан зэрэг орон нутгийн шинжтэй бүх цахилгаан станцад хэрэглэгддэг эрчим хүчний нүүрсийг тээвэрлэж буй гэдгийг хэлэв.

Түүнчлэн, 811 вагоны 200 гаруй нь тавцант тул “Тавантолгой төмөр зам” ХХК-д үлдээсэн байна. Тэгэхээр УБТЗ ХНН 600 орчмыг нь ашиглаж байгаа аж.

Дээр дурдсанчлан түрээсгүй.

Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил холболтын төмөр замын бүтээн байгуулалт дуустал энэ вагонууд сул зогсох утгагүй, ЭТТ ХК-д түрээслэн ашиглуулж, орлогын эх үүсвэр болгох сонирхол бий нь мэдээж. Гэтэл төр, Зам тээврийн сайд Б.Дэлгэрсайханы тушаалаар түрээсгүй ашиглах шийдвэр гаргасанд л “Эрдэнэс Монгол”, “Эрдэнэс Тавантолгой” тал дургүй байна.

ЭТТ ХК-ийг “бэлэн мөнгө” гэж хардаг төрийн хандага ба төмөр замын салбарын шинэчлэл

Асуудлыг аль аль талаас нь харж болно.

ЭТТ ХК-ийн хувьд Монголын томоохон татвар төлөгч компани. Гэхдээ төрийн мэдлийнх. Ийм учраас ноогдол ашиг тараах юм уу, ашгаа ер хуримтлуулах юм уу гэдгийг нь хүртэл төр нөлөөлж шийддэг. Асуудал үүсвэл “Эрдэнэс Тавантолгойгоос гаргая” гэж бэлэнчилж ханддаг нь ер худлаа биш.

Атал компанийн хувьд стратеги, төлөвлөгөө гэж байх ёстой. Өшөө илүү ашигтай ажилламаар, үүнийгээ дараа дараагийн төсөлд зарцуулмаар, өргөжин тэлмээр. Иймд мөнгөө гаргаж авсан зүтгүүр, вагоныг нь ч төр түрээсгүй ашиглана гэхээр ер тиймхэн бууна. Менежментээ өөрсдөө мэдье, шинэ түвшинд гаргая гэдэг амбиц дээр С.Наранцогт зогсоод байдаг.

Харин нөгөө талд Монголын төмөр замын тогтолцооны хөгжил, өнөөгийн нөхцөл байдлын асуудал сөхөгдөх юм. УБТЗ ХНН гэж байгууллагад ОХУ-ын тал хувь эзэмшдэг. Нэг ёсондоо хараат, олон жил шинэчлэл хийж чадаагүй. Зам нь тойруу, урт, вагон нь хуучирч элэгдсэн, эхнээсээ 700 орчим нь 42 жил ашиглагдаад актлагдсан байна. “Монголын төмөр зам” гэж компани бодлогоор хангах ёстой ч өмчтэй гэхэд хэцүү. Ингээд бүрэн дүр зургаар төмөр зам гэдэг салбар ердөө толгойгүй явж ирчихлээ. Мөртлөө нэг компани нь нөгөө компанидаа вагоноо түрээслүүлдэг. Ингэхээр нэгдмэл бодлого алдагдаж, тээврийн үнэ, эцэстээ бүтээгдэхүүний үнэ өснө.

Эдгээрийг цэгцлэх ёстой нь үнэн. Төмөр замын газар гэж шинэ агентлаг байгуулахаар УИХ-аар тохирчихсон байгаа юм билээ. Ингэвэл Монголын төмөр замууд нь, хөдлөх бүрэлдэхүүнтэйгээ хэний өмч юм, түүнийг хэн мэдэж ашиглах юм, орлогыг хэрхэн төвлөрүүлж, юунд зориулах юм гэдэг бодлого цэгцрэх хүлээлт байна.

Тэмдэглэл:

Ямартай ч “эрэн сурвалжлагдсан” 16 зүтгүүр, 811 вагон хувийн өмчийнх биш байна. “Эрдэнэс тавантолгой” бол УИХ, Засгийн газрын тогтоолоор байгуулагдсан төрийн өмчит компани. Тийм учраас вагон бол төрийн өмч болж таарч байна. Тэгэхээр аль болох бага зардлаар сул зогсоолгүй шаардлагатай тээвэр хийлгэх нь зөв. Харин ЭТТ ХК-ийн хувьд хохиролтой тусаж байгаа нь мэдээж. Гэхдээ цаашид Төмөр замын газар байгуулагдсанаар энэ бүх харилцаа илүү ойлгомжтой болж, зохицуулагдах болов уу.

Харин “Эрдэнэс тавантолгой” ХК-ийг юм л бол саалийн үнээ гэж дураар саадгаа, ашиг хийгээд өмчийг нь захиран зарцуулдгаа төр эргэж харах, нөгөө талд төмөр замын хөдлөх бүрэлдэхүүнийг дарга нар нэг нэгэндээ түрээслэх замаар ашиг хонжоо олдог хандлагыг бүрмөсөн халах л хэрэгтэй юм.

М.ТЭНГИС

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй