Томчуудаа агнах бол дундчуулдаа эдийн засгийн өршөөл үзүүл, татвараа хөнгөл, засаглагчид аа

“Татварын өрнөөсөө өндийхгүй байна” гэж л ярих болов, дундаж ба түүнээс дооших түвшний компанийн удирдлагууд. Компанийн захирлууд үндсэндээ багийнхаа цалинг тогтмол олгох, татварын өрөө төлөхөд л анхаарсан, бизнес тэлэлт хийх боломжгүй хүмүүс болцгоов. Уг нь тэд төр засгаасаа алив зүйл хүлээхээсээ илүүтэйгээр “Бидэнд дарамт болохгүй шиг байгаад өгөөч” л гэж хүсэх болцгоосон.

Ковидын үеэр улс нь хилээ хааснаас үүдэж, маш олон бизнесүүд татварын тэг тайланд шилжиж, уул уурхай болоод барилгын салбаруудаа дагаж уруу төлөвт шилжсэн. Энэ инерц одоо ч явж л буй. Тийм байхад “НҮБ-аас Монгол Улсыг ковидоо амжилттай туулсан орноор тооцож, тухайлан туршлага судалсан” гэхчлэн пропаганда хийгээд л сууж байгаа юм, улс төрчид нь. Тэдний эрх ашгийг хамгаалж, төр засагтаа сэрэмжлүүлэг өгч байх учиртай МҮХАҮТ нь МАН-ын халаасанд бүрэн орж, захирлууд нь улс төрийн оролцоотой сонгогдох болов.

Эрх баригчдын боловсруулсан ковидын хуулиар төрийн эрх хэмжээг ихээр томруулсан тул үнэндээ улс төрч танилтай компаниуд л ажлаа жаахан ахиулж байв. Дотоодын тендер тэдний мөнгөжих хэрэгсэл болсон тул дагаад далд авлига ч газар авсан юм. Бизнесүүд асар их мөнгийг авлигад өгч залхаад, гадаад зах зээл рүү тэлэх, монголоос арилж өгөх талаар идэвхийлэн гарц хайх болсон. Үнэндээ дунд шатны залуу бизнес эрхлэгчид монголын түүчээлэгчид байх ёстой атал тэдний нурууг энэ жилүүдэд төрийн оролцоотойгоор маш сайн авч, цөхрөөж амжлаа.

Нэг их сүр болгож, саяхан Засгийн газрын хуралдааны өмнө сайд нар хуралдаж байгаад, “Аливаа төлбөрийн тарифыг нэмэхгүй” гэж л мэдэгдэл хийлээ. ААН-үүд өнөөдөр автомашины аливаа тарифт жишээ нь сөхрөөгүй юм. Хувийн хэвшлүүд 1.1 сая орчим ажиллах хүчнийг цалинжуулахдаа татвар, НДШ зэрэгт л сөхөрч буй. Ерөөс бүртгэлтэй ААН-үүдийн 40 орчим хувь нь л ажиллаж, улсын төсвийн орлогын ихэнх хувийг бүрдүүлэнгээ айл бүрийг ажил хийх замаар амь амьжиргаагаа залгуулах нөхцөлийг бүрдүүлж байна.

Хаврын чуулганы өөр нэг уур амьсгал нь ерөөсөө тэр чигтээ ААН-үүдтэйгээ хийх тэмцэл. Баялгийн санд баялаг ашиглагчдынхаа 34 хувийг шилжүүлж авах процесс эхэлнэ. Тэдний тэмцэх MCS, МАК тэргүүтнүүд 10 мянга гаруй ажилтантай. Цалингийн шатлал, соёл зэргээрээ монголдоо өндөрт орно. Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг монголд оруулж ирсэн Д.Эрдэнэбилэгийг энэ олон жил төр засаг нь буланд шахаж, “Дархан төмөрлөгийн үйлдвэр”, “Хөтөл цемент шохойн үйлдвэр”-ийг төрд авч, МАН-ын сонгуулийн санхүүжилт хийгээд, ковидын үеэр саалийн ганц үнээгээрээ өрхүүдийн цахилгааныг даалгасан.

Хэдий манай цөөн том бизнесүүд ҮДК шиг болтлоо дотоодод систем угсарсан нь үнэн ч тэднийг төрийн нэрээр “нугдайлгаж” боловсон дээрэм хийж байгааг нийтээр харж л буй. “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн мөнгөөр Ерөнхийлөгчийн сонгууль хийсэн МАН эдүгээ дараачийн томчууд дээр нь тоглож эхлэхийг энэ жилүүдэд харна гэсэн үг. Дээрээс нь авлигын мөнгөөр баяжсан төрд ажиллагсдаа олж илрүүлээд хөрөнгийг нь хураахаа мэдэгдэв. Цахилгаан тамхи, БЭТ зэргээр бүхий л мөнгөний урсгалыг сайтар чангална. Дэг дөрөөгүй энэ олон алхмуудаа бодлогын хувьд эргэж харж байгаа нь сайн уу гэвэл мэдээж сайн.

Гэхдээ чөлөөт зах зээлийг тэлэх боломж яриад сууж байх ёстой парламентын залуу гишүүд тэр чигтээ “Хөрөнгө хураасугай”, “Чангалсугай” гэсэн уриа лоозонгийн шинжтэй юмс идэвхийлэн ярих болов.

Ихээр мөнгө хүүлэгчид, баялаг ашиглагсад, лиценз эзэмшигчид, авлигаар хөрөнгөжигсөдтэй хийх энэ сүртэй зодоон, нүдээнд дунд шатны ААН-үүд бүр хаягдаж, эхлэн бизнес хийгсдийн зориг зүрх улам ихээр үхэх болов.

АН-ын үед хэрэгжиж байсан Эдийн засгийн өршөөлийн хууль эдүгээ цагт хамгийн их үгүйлэгдэх болов. Үүнийг хэн ч парламентаас сөхөж ярьсангүй.

ААН-үүдийн далд хөрөнгө, мөнгөн урсгалын хэр хэмжээг бодсон ч тэр, эдүгээ эдийн засгийн өршөөлийн хууль хэрэгжих цаг нь үнэхээр болсон. Ил тод байдлыг дахин төр засаг хөхүүлэн дэмжиж байж, дунд шатандаа жаахан гэрэл гэгээ тусгах боломжтой. Эрүүгийн хуулийн өршөөлийг ч 2016 оноос хойш Засгийн эрх барьсан нам, хамтарсан Засгийн газар ч от сөхөхгүй яваа нь бид өнөөдөр чухамхүү нэг шийтгэхийн дон тусчихсаныг л харуулсан кэйс юм.

Хамтарсан Засгийн газар нэрээр нэг л хөл толгой, хүзүү бөөрөөрөө холбогдсон гүйцэтгэх ба хууль тогтоох засаглалтай. Хэдэн залуу гишүүдээ гадаад явуулж үзүүлэх зорилготой мэт баахан аялуулсан байдлаар намрын чуулганы завсарлага дууслаа. Одоо дунд шатны ААН-үүдийн зовлонг сонсмоор байна.

Томчуудтай нь хийж буй энэ зодооныхоо хөлд дунд шатны ААН-үүдээ онхи орхиод, чирээд баймгүй байна. Татварын өртэй бол "Дансыг чинь хаана шүү" гэж ярьдаг орчноо өршөөлийн ба хөнгөлөлтийн чиглэлд хөтлөхгүй бол сонгуулийн дараах 2025 он өөрөө ААН-үүдийн эрлэг болж эхэллээ, анзаарна уу улс төрчид өө.

Редакцын өмнөх агуулга:

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй