Ерөнхий сайд нь уурхай нээж, танхимын гишүүн нь эсэргүү үг бичив

Монгол Улсын газар нутаг дээр хэрэгжиж буй дэлхийд дөрөвт эрэмбэлэгдэх Оюутолгой зэсийн төсөл өчигдөр /2023.03.13/ гүний уурхайгаа нээсэн нь монголын болоод олон улсын анхаарлын татах эдийн засгийн эерэг мэдээлэл байв. Уг нээлтэд Засгийн газрын тэргүүний хувиар Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцож, төслийн үр өгөөж цаашид өсөн нэмэгдэнэ гэдэгт итгэж буйгаа онцолсон юм.

Тэгвэл уг нээлтийн үеэр Л.Оюун-Эрдэнийн тэргүүлсэн танхимд Олимпизм хариуцсан сайдаар ажиллаж буй Б.Бат-Эрдэнэ өөрийн нүүр хуудсандаа эсэргүү үг бичсэн нь анхаарал татав. Аливаа асуудлаар танхимын шийдвэр гаргаж, түүнийг шууд дагах чиг үүрэг хүлээн ажилладаг сайд хүний хувьд танхимын тэргүүнийхээ оролцсон ёслолын үйл ажиллагааны дараа Оюутолгой төслийн талаар сөрөг байр суурь илэрхийлсэн нь хэр зохистой вэ гэх шүүмжлэл сошиал орчинд хөвөрч буй юм.

Б.Бат-Эрдэнэ сайдын хувьд Л.Оюун-Эрдэнэтэй хамт Хэнтий аймгаас УИХ-д хоёр удаа нэр дэвшсэн, нутгийн ах нь юм. Тэрбээр өнөөгийн танхимд багтаж буй Ц.Даваасүрэн, Х.Болорчулуун нарын хамт Оюутолгой төслөөр популизм хийсээр ирсэн ирсэн бөгөөд Х.Нямбаатараар ахлуулсан Рио-Тинтотой хэлцэл хийх ажлын хэсэгт багтаж, тодорхой байдлаар эерэг нөлөөлөл үзүүлсэн ч гэгддэг.

Өөрийн нүүр хуудастаа тэрбээр,

"Бид ОТ-н гүний уурхай ашиглалтанд орлоо гээд айхтар баярлах болоогүй шүү. Оюутолгой ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээ эхнээсээ монгол улсад ашиггүй хохиролтой байлгах луйврын гэрээг эрх мэдэлд байсан этгээдүүд 2009 онд хүчээр байгуулсан. Тухайн үед бид УИХ дээр цөөхүүлээ хэдий ч ард түмнийхээ дэмжлэгтэй тэмцэж байж УИХ-ын 57-р тогтоолыг батлуулж чадсан.

ОТ төсөл яригдаж эхлэхээс өнөөдрийг хүртэл ОТ ордод Монгол улсын эрх ашгийг хангуулахын төлөө тэмцэж олны хүч дэмжлэгээр тодорхой үр дүнд хүрч ирлээ. Оюутолгойн гэрээнд хөрөнгө оруулагч тал төслийг ямагт өндөр хүүтэй, асар их зардалтай зээлээр санхүүжүүлж менементийн төлбөр, зээл зуучилсны төлбөрөөс авахуулаад санхүүгийн давхар давхар ашиг олох, хөрөнгө оруулалтын техник ажлын зураггүйгээр ТЭЗҮ хийгдэж засвартай хүлээн авч улмаар хөрөнгө оруулалтын хэмжээ өртөгийг хэт өндөр дураараа тогтоох түүнийг хянах боломжгүй байх тэрчлэн олборлосон баяжмалд агуулагдаж байгаа бусад ховор элементийг тооцохооргүй байх, ачигдсан бараа бүтээгдэхүүний төлбөр хэзээ ч монголын нутаг дэсгэрт монголын банк санхүүгийн байгууллагаар дамжихгүй байх зэрэг хөрөнгө оруулагч талд ашигтай хэлбэрийн бүх нөхцлийг авилгач эрх мэдэлтнүүд найр тавьж бүрдүүлж өгсөн.

Ингэснээр ОТ төсөл хэзээ ч ашигтай ажиллахгүй хөрөнгө оруулагч тал өндөр хүүтэй зээл, хянах боломжгүй өндөр өртөгтэй хөрөнгө оруулалт зардлын хэтрэлтүүдээр халхавчлаад ашгаа хэд дахин нугалаад авч ирсэн. Манай улсын хувьд ямар ч ноогдол ашиг хүртэхээргүйгээр үл барам монголын талын эзэмшлийн 34 хувьд 2,3 тэрбум $-н өр бичигдээд ирэх хорин жилд өр 22.0 тэрбум $ хүрэхээр байсан.

Одоогоос хоёр жилийн өмнө УИХ-аас ОТ-ордод монголын талын эрх ашгийг хангуулах тухай асуудлаар түр хороо байгуулагдан ажиллаж, Ерөнхийлөгч У. Хүрэлсүх,УИХ-ын дарга Г.Занданшатар, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ нар ( Өмнө нь төрийн гурван өндөрлөг ОТ төсөл дээр улс орны эрх ашгийг хамгаалж нэг байрь суурьтай хэзээ ч байж чадаагүй юм). Мөн улс орноо гэсэн УИХ-ын шударга гишүүд эх орныхоо эрх ашгийн төлөө ард түмэнтэйгээ нэгдсэн нэг байрь суурьтай байж бид хамтарч тууштай ажилласны үр дүнд ОТ-н авилгал, луйврын, эх орныхоо эрх ашгийг худалдсан гэрээнд ( Рио Тинто группын гүйцэтгэх захирал Якоб Стаусхолм 2021 оны 11 сард манай улсад ирж ОТ-н түр хорооны гишүүд бидэнтэй уулзахдаа “Эхнээсээ харилцан ашигтай гэрээ байгуулагдсан бол бид ийм хүндхэн байдалтай уулзахгүй байсан. Өнөөдөр та бүхний хэлэх ямарч хатуу үгийг хүлээн авахад бэлэн байна”-гэж хэлсэн) анх удаа монголчуудын эрх ашиг хангагдах зарчмын нааштай алхамууд хийгдэж эхэлсэн билээ.

Монгол Улсын Засгийн газар Оюу толгой төслийн гадаад хөрөнгө оруулагчтай хийсэн хэлэлцээрийг үндэслэж Оюу толгой төслөөс манай улсын хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээний тухай УИХ-аас баталсан 102-р (2021.12.30)тогтоолд Монголын талын эзэмшлийн 34%-д ноогдох 2.3 тэрбум $-ын өрийг тэглэхээс гадна хэд хэдэн чухал заалт тусгагдсан. Үүнд:

• Нэгдүгээрт, Төслийг дахиж зээлээр санхүүжүүлэхгүй байх.
• Хоёрдугаарт, Бүтээгдэхүүнээ урьдчилан борлуулж шаардлагатай санхүүжүүлэлт босгож болно гэхдээ бүтээгдэхүүнээ дэлхийн зах зээлийн ханшаар борлуулна.
• Гуравдугаарт, Компаний засаглалыг сайжруулна.
• Дөрөвдүгээрт, Иж бүрэн аудитын шалгалт оруулна. Монголын талын санал болгосон сонгосон компаниар хийлгэнэ.
• Тавдугаарт, Дубайн гэрээг хүчингүй болгоно.
• Зургаадугаарт, Олон Улсын арбитрын шүүхийн нэхэмжлэлээс татгалзахгүй байх зэрэг болно.

Хөрөнгө оруулагч тал шударга бус байдлаар хэт их ашиг олж тухайн төслийг ямарч ашиггүй ажлуулж баялгийн эзэн орныг өрөнд оруулаад үлдээх башир арга замуудыг хааж өгсөн бөгөөд үүнийг холбогдох эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан хянаж нягталж хэрэгжилтийг бүрэн хангуулж байх ёстой. БИД ОЮУ ТОЛГОЙ ОРДОД МОНГОЛ УЛСЫН ЭРХ АШГИЙГ БҮРЭН ХАНГУУЛЖ, КОМПАНИЙ ЗАСАГЛАЛЫГ САЙЖРУУЛЖ, ОЮУ ТОЛГОЙ ТӨСЛӨӨС НООГДОЛ АШГАА АВЧ, ОЮУ ТОЛГОЙ ТӨСӨЛ МОНГОЛД ӨР БИШ ӨВ ҮЛДЭЭДЭГ( Монгол Улсын нийт гадаад өр 33,6 тэрбум $-ын 12,5 тэрбум $ -нь Оюу Толгой тавьсан өр эзэлнэ) БОЛСОН ЦАГТ БИД БАЯРЛАНА" гэжээ.

Г.ИТГЭЛ

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй