Нэг сэтгүүлчид үзүүлсэн хандлагаараа амь насыг, хохирогчдыг ҮЛ ТООГЧ сайдтай болжээ

“Дахиад өгөх амь алга, одоо зогс” нэртэй хэлэлцүүлгийн зар цахим сүлжээнд анх түгэхэд ийм юм болно чинээ санаагүй. Хэлэлцүүлэг гэхээр номхон суугаад л, микрофонд ээлжиж яриад, цэмцгэрхээд суудаг дүр төрх бий. Харин цэргийн үхэл гэдэг сэдэв нь өөрөө хүнд юм. Цаг үе ч юм. Нөгөө талаар ирсэн зочид ч хүчтэй байлаа. Тэд цээжиндээ бугшиж явсан бүгдээ гаргаж, цэргийн амь нас эрсэддэг асуудалд одоо өөрөөр хандах цаг ирснийг маш том дуу хоолойгоор ойлгууллаа.

Даанч хуулийн салбараас зочин ирсэнгүй.

Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг Төрийн ордонд ажиллахдаа УИХ-ын нэр бүхий гишүүд, Ерөнхийлөгчийг хүртэл  тамгын газрын даргаар нь дамжуулан энэ хэлэлцүүлэгтээ урьж, урилга тарааж байв.

Үүнээс хэлэлцүүлэгт УИХ-ын  гишүүн Б.Энх-Амгалан, С.Одонтуяа нар иржээ.

Харин хариуцах, хариу тайлбар өгөх албаны хүмүүсийг төлөөлж,

• Батлан хамгаалах яамны Ерөнхий хянан шалгагч, Бригадын генерал Ж.Болдбаатар
• ЗХЖШ-ын Зэвсэгт хүчний хуурай замын цэргийн командлагч, Бригадын генерал Ч.Цогтжаргал
• ЗХЖШ-ын Хяналт-шинжилгээ үнэлгээний газрын дарга хурандаа С.Баяр-Очир
• Хил хамгаалах ерөнхий газрын Хяналт-шинжилгээ үнэлгээний газрын дэд дарга Х.Ганбаатар
• Хил хамгаалах Ерөнхий газрын Эрүүл мэндийн албаны дарга, дэд хурандаа Б.Батсайхан
• Хил хамгаалах Ерөнхий газрын Цэргийн албаны зохион байгуулалтын газрын дарга Ц.Батбаатар
• Хил хамгаалах Ерөнхий газрын Хууль, эрхзүйн хэлтсийн хуулийн зөвлөх Ч.Мягмарбаяр гэсэн долоон хүн хүрэлцэн ирсэн.

Хүний эрхийн үндэсний комиссоос мөн хоёр албан тушаалтан оролцсон юм.

Үүн дээр цэрэгт хүү нь амь насаа алдсан 30 ар гэр, бараг 21 аймгаас иржээ. Хамгийн холдоо Баян-Өлгий, Хөвсгөл аймгаас ирцгээж.

Тэд нас барсан хүү, ач, дүүгийнхээ зургийг урдаа тавьж, зул хүж асаагаад суужээ. Чингээд ээлж, ээлжээр өөрсдөд тохиолдсон асуудлуудаа ярьсан. Заримы нь хүү нас барсан. Зарим нь гэмтэж, бэртсэн. Насаараа тахир дутуу болсон. Эсвэл залуудаа цэрэгт яваад, нэг хөлгүй болсон хүн өөрийн биеэр ч ирээд болсон явдлаа ярьж байв.

Цэргийн хүмүүсийн хэлдэг хариу нэгэн жигд, дуу том байсан ч сүүлдээ хохирогчдын ар гэрт дийлдэж ирсэн. Аргагүй, Ж.Болдбаатар генерал руу эгц өөдөөс нь хараад “Та миний өргөдлийг ураад, намайг зодоод гаргаж байсан. Тэр жил миний хүүг цэргээс өнжөөсөн бол одоо хүү минь нүдтэй, чихтэй байх байлаа. Намайг санаж байна уу?” гээд нэгэн ээж уйлж хайлж байхад тэд яаж “том” байх вэ.

Эхэн хэсэгтээ бол, дотоод хянан шалгалтыг сайжруулж байгаа, цэргийн орчинд дүрмийн бус харилцаа үүсээд байдаг, багасгахыг хичээж байгаа, тухайн тохиолдол бүрийг судалж байж хариу өгье, тодруулъя, цэрэгт энгийн нийгмийн харилцаа бас үүсэх боломжгүй гэдгийг сануулъя гэх мэтээр учирлацгааж байв.

Учирлах нь ч бас буруу биш байсан. Цэрэг өөрөө бүү хэл хатуу дэглэмтэй бусад салбарууд нь хүртэл “Цэрэгжсэн” гэж тодотгогддог хойно, тэнд амаргүй, тэнд хэцүү. Тэнд хаттай нь тэсэж үлдэнэ. Ялангуяа өнөө цагийн залуусын хувьд бүр амаргүй. Үүнийг салбарын мэргэжилтнүүдий нь хувьд олон янзаар харж, ажиглаж явдаг байх. Гэхдээ ямартай ч онцлон тодотгоод байгаа “Дүрмийн бус харилцаа” гэдэг юмыг л тэнд гаргахгүй байх шаардлага үүссэнийг хэлэлцүүлгийн явцад цэрэг хүчний салбарын бүх хүн ойлгосон байх.

Цэрэгт очмогц “За, ээлжээрээ зодуул” гэж хэлээд өрөө лүү авч явдаг талаар саяхан халагдаад ирсэн найз маань хэлэх жишээтэй.

Хэлэлцүүлэгт оролцсон 30 хохирогчийн ар гэр хамгийн ихдээ 20 гаруй жил дотроо тээж, буглаж явсан асуудлаа ил ярьж байгаа юм. Хэдий нөхцөл байдал бүр нь өөр, хувь кэйсүүд ч гэсэн сэтгэл эмтлэм түүх тэнд  олон сонсогдсон.

Харин хэлэлцүүлгийн эцэст шийдэл хэрэгтэй.

Шийдлийг хуулийн салбарынхан гаргалгаа гаргаж тайлбарлах ёстой.

Гэвч хуулийн салбараас хүн ирсэнгүй. ХЗДХ-ийн сайд Б.Энхбаяр урилга хүлээж авахгүй, амжихгүй гэдгээ сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгт хэлсэн. Гэхдээ дэд сайдаа явуулна гэж амласан. Дэд сайд Б.Солонгоо ирээгүй.

ХЗДХЯ-наас ядаж мэргэжилтэн ч үзэгдсэнгүй. Энэ бүх болсон явдлууд, ар араасаа цувран хэлэгдсээр буй кэйсүүд, хохирогчдын өмнөөс бүлтэгнэж суугаа хүчний байгууллагын хүмүүсийн дүлэгнээн дээр хуулийн гаргалгаа, хуулийн тайлбар л чухал байлаа.

Цаашид салбарын асуудлыг бодлогын хэмжээнд авч үзэх ёстой нь мөн хуулийнхан. Тэр дундаа ХЗДХЯ. Ирсэнгүй. Магадгүй хуулийнхан байгаагүй учраас шийдэл байсангүй.

Асуудал олон жил урхагшсан шалтгааныг, ийм үйлдлүүд гарсаар байсан үндсийг бас хуулийнхан л хуулийн үүднээс нь, хаана алдаа гарсан байж болох, хэний хариуцлагыг чангатгавал зохиох талаас нь тайлбарлах байлаа.

Цэргийн асуудлаар байгуулагдсан ажлын хэсгийн талаар Б.Энхбаяр сайдаас тодруулга авах сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн оролдлого бүтэлгүйтэж, цахим сүлжээнд сайн муугаар хэлэгдсэн. Гэвчиг дороо зогсоод “Ажлын хэсэг өчигдөр байгуулагдсан. Өнөөдөр юу ч тодорхой биш байна. Ер нь ингэж ажиллавал зүйтэй гэж бодож байна” гээд хариулчихаж болоогүй Б.Энхбаяр сайд яг тэр хандлагаараа л, тодруулбал хувь сэтгүүлчид гаргасан тийм хандлагаараа уг хэлэлцүүлэгт ирсэнгүй, тоосонгүй, хүн ч явуулсангүй.

Харин сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэг хэтийдсэн драматик байсан байж болох ч энэ ажил ажил болж чадлаа.

Гэхдээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр зэрэг зэрэг түгсэн хохирогчдын сэтгэл эмзэглэж, анхаарал татам яриаг Б.Энхбаяр сайд ядаж гар утаснаасаа үзэж суугаа байх. Тийм бол одоо ямар шийдэл байж болох тал дээр дуугараасай. Хэдэн дүлэгнэсэн, салбар дотроо “нахаалжсан” цэргийн албан тушаалтнуудыг урдаа бариад, хойно нь хууль баталдаг хүн болж цэмцгэрхэн үлдэхээс санаа нь зовоосой гэж шийдэл хүлээсэн, “Хэзээ энэ бүхэн зогсох бол?” гэж сэтгэл нь өвдсөн олон эцэг, эх бодож буй нь дамжиггүй.

Нэг хэлэлцүүлэгт ирсэн нь 30 юм бол нэгжээд хэдэд ороод багтахгүй олон кэйс энэ салбарт бугшжээ. Б.Энхбаяр сайд бүгдээс нь ингэж зугтахгүй, "Амжихгүй" гэж хэлэхгүй байлгүй дээ.

Г.САНСАРМАА

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй