“Эгийг хөдөлгөхийн тулд Оросуудтай хамтаръя” гэх тактик ба тэдний гэдийлт

 “ЭГ БОЛ С.ЗОРИГИЙН ҮЕЭС ЯРИГДСАН ХУУЧИН АГУУЛГА”

Анхлан С.Зориг агсны хөндөж байсан Эгийн голыг түшиглэн,  УЦС барих асуудал эдүгээ ч ажил хэрэг бололгүй 30 жилийн нүүрийг үзэж байна. Тэгэхээр ОХУ-ын Засгийн газрын орлогч дарга В.В.Абрамченкогийн саях айлчлалаараа хөндсөн “Монгол Улс Байгаль нуурт цутгадаг гол мөрний эрэг дээр УЦС барих төсөлд Оросын тал СӨРӨГ БАЙР СУУРЬТАЙ байгаа бөгөөд эрчим хүчний алдагдлаа Гусиноозёрскийн төрийн мэдлийн цахилгаан станцын хүчин чадлаар нөхөхийг санал болгож байна” гэж дуугарсан нь нийгмээрээ шуугих шинэ сэдэв биш билээ.

Нэг үгээр хэлвэл, бид угаас энэ сэдвээр оросуудад ялагдсаар ирсэн юм.

Гэхдээ анзаарах нэг агуулга бий. Тэр нь, Эгийн голын УСЦ-ын асуудлыг 2018 оноос хойших Засгийн газрууд шуудайнд хийгээд нам тавьчихсан явдал. Тухайлахад, 2019 онд У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд байхдаа ОХУ-д айлчлал хийж, 12 баримт бичигт гарын үсэг зурсан. Үүнд, “Эг” гэдэг үг, үсэг, агуулга юу ч багтаагүй. Саяхны жишээ авахад, Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг өнгөрөгч хавар хойд хөршид айлчилсан. Түүнийг Оросын телевизээр оросоор ярьж, нэвтрүүлэгт оролцсоных нь төлөө бид энд “хагартал” магтаад өнгөрч байв. Тэр айлчлалаар ч “Эг” гэдэг үг хөндөгдөөгүй билээ.

Манай дарга нарын барьдаг өнцөг нь “Нэгэнт оросууд зөвшөөрөхгүйгээс хойш айлчлалын үеэр хөндөж, уур амьсгалыг нь эвдээд яахав” гэх аминч бодолтой нь ч холбоотой байж мэдэх. Гэхдээ дотооддоо Эгийн голын УЦС-ыг барих амбицаа бүр алга хийчихсэн үү гэвэл бас үгүй ээ. Л.Оюун-Эрдэнийн автортай өнөөх алдарт “2050” төлөвлөгөөнд Эгийн голын УЦС-ыг ашиглалтад өгөх агуулга тусч өгчээ. Мөнхүү Эрчим хүчний сайд Н.Тавинбэх Францын элчинтэй уулзах үеэр уг УЦС-ын нөлөөллийн судалгааг хийлгэсэн төлбөрөө манай улс төлөөгүй гэх  асуудлыг сөхөж ярьсан талаар “нүдний булай” маягийн мэдээлэл ч гүүгл орчноос олдох аж.

-ТЭГВЭЛ ОРОСУУД ЯАГААД МАНАЙ МАРТАГНАСАН АГУУЛГЫГ ЯРЬЖ, АЙЛЧЛАЛ ХИЙВ-

Дээрх хэсгийг уншихаар ийм асуулт гарч ирж байгаа биз. Эх сурвалжуудын мэдээлэл болон нийтэд мэдээлэгдсэн ил агуулгаар хөөхөд, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ ОХУ-ын Засгийн газрын дарга М.В.Мишустинтэй /2021.11.09/ утсаар ярихдаа “Монгол Улсад хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж буй төмөр зам, эрчим хүчний төслүүдэд Оросын аж ахуйн нэгжүүд оролцох нь нээлттэй” гэж мэдэгдсэн талаар албан мэдээлэлд дурдагдсан байна. Энэ үеэрээ Эрчим хүчний төсөл дээр тухайлан  “Эгийн голын УЦС-ыг танай хувийн хэвшилтэй хамтран барьмаар байна” гэх агуулгыг хөндсөн аж.

Үүний дараа ОХУ-ын Засгийн газрын орлогч дарга В.В.Абрамченко айлчилсан. Тэр чиг үүргээрээ байгаль орчны асуудал хариуцдаг. Эндээс ОХУ-ын тал монголчуудыг гэнэт Эгийн голын УЦС барих асуудал ярихад хариу өгөх тактик маягаар саях айлчлалыг хийсэн гэх логик харагдана.

Саяны айлчлалаар ОХУ-ын Засгийн газрын орлогч дарга В.В.Абрамченко эрчим хүч, УБТЗ-ын асуудал гэсэн хоёрхон агуулга хөндсөн.

Нэгдүгээр асуудал дээр нь, “Та хэд УСЦ барих гэвэл бид НҮБ зэрэгтэй хамтарч, олон улсын сөрөг лобби хийнэ” гэх битүү мессеж шидсэн гэж харагдахаар. 

Хоёрдугаар асуудал дээр нь, “Монгол талаас даргаа томилуулах бол тарифаа чөлөөлөх зэргээр бодлогын дэмжлэг үзүүл” гэх тулгалт хийсэн гэгдэж буй.

Манайх уг нь У.Хүрэлсүхийн найз Х.Хэрлэнг томилуулахын тулд төсвөөсөө Монп 1,2-ын 130 тэрбумын өрийг төлөхөөр тогтоолын төслийг хэлэлцэж буй. 

Тиймээс ч  хойд хөршийн энэ удаагийн айлчлал “Тусгаар улс” агуулгадаа эмзэг, омогтой ханддаг монголчуудад баахан дээрэнгүй, тушаасан өнгө аясаар бууж, шар үстэй хатагтайд дургүйцсэн аяс сошиал орчинд хөвөрч байна. Энэ нь ч нэг талаараа зөв. Нөгөө талаараа эрхгүй геополитикийн томоохон асуудал юм.

-ЭГИЙН ГОЛЫН УЦС БАРИХ 30 ЖИЛИЙН МӨРӨӨДӨЛ ӨНӨӨДӨР ХЭРХСЭН БЭ-

Бүр анхны сэдлийг нь сөхвөл, 1940-өөд оны үест Оросууд манай улсыг 28 байршилд УЦС барих боломжтой гэх дүгнэлт гаргаж өгсний нэг нь Эгийн гол юм. 1991 онд манай улс уг УЦС-ыг барих шийдвэр гаргаж, түүнээс хойш гурван ч удаа бүтээн байгуулалтын ажил хийх оролдлогыг эхлүүлсэн ч тухай бүр царцсан түүхтэй. Хамгийн сүүлд, Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газрын үед БНХАУ-аас авах нэг тэрбумын хөнгөлөлтэй зээлийг уг төсөл рүү оруулах шийдвэр гарч, Францчууд ТЭЗҮ-ийг нь гаргахдаа 827 сая ам.доллараар босно гэж тооцоолж байв.

Үүнээс өмнө мөн л урд хөршөөс энэ чиглэлд зээл авсан ч Засгийн газар зориулалтыг нь өөрчлөөд хэрэглэчихсэн зэргээр бүтэлгүй үүх түүхтэй явсаар ирсэн. Засгийн газраас төслийн нэгж, “Эгийн голын УЦС” нэртэй ТӨХХК хүртэл байгуулж байв. Улсынхаа усан цахилгаан станцыг ахалсаар ирсэн туршлагатай Д.Одхүү төслийн нэгжийн даргаар томилогдож, 2020 онд ашиглалтад өгөх гэгээн мөрөөдөлтэй явсан үе бий. Гэвч өнөөдөр энэ ажил царцсан. Царцсан шалтгаан нь, Хятадууд “Та бүхэн ОХУ-тай учраа олчих” гэсэн байдлаар зээлээ түр татсан явдал юм.

Одоогоор “Эгийн голын УЦС” нэртэй ТӨХХК зогсонги байдалд шилжиж, Эрчим хүчний яамны харьяанд ганц орон тоотой болтлоо жижгэрчээ. Эднийх Хөгжлийн банкнаас зээл авах байдлаар баахан судалгаа хийлгэх зэргээр бас л хөөрхөн мөнгө угаасан түүхтэй. Энэ хооронд манай улсын эрчим хүчний хэрэглээ жилээс жилд тэлж, 2020 онд л гэхэд ОХУ-аас 64 тэрбумаар цахилгаан авч хэрэглэжээ.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН АМБИЦ: “ЭГИЙГ ХӨДӨЛГӨНӨ, ҮҮНИЙ ТУЛД ОРОСТОЙ ХАМТАРНА”

Ерөнхийдөө Эгийн голын УЦС-ыг хөдөлгөхдөө ОХУ-тай хамтарч хийхээс аргагүй юм байна гэсэн шийдэлд Засгийн газар хүрсэн аж. Ингэхдээ ОХУ-аас хөнгөлөлттэй зээл авах, тэдний ААН-үүдтэй хамтарч төслийг хэрэгжүүлэх зэрэг гарц ашиглавал геополитик талдаа дэмжигдэх боломжтой гэсэн санал дэвшүүлсэн бололтой. Гэхдээ энэ зорилтыг нь ОХУ дэмжихгүй гэдгийг саях айлчлалаараа тодорхой илэрхийлжээ. Манай улсын хувьд НҮБ дээр хэлэлцүүлэх олон янз байдлын судалгаанд нь харьцангуй итгэлтэй байгаа аж.

УЦС-ын хэрэглээ эдүгээ дэлхий дахинд улам түгээмэлжиж, БНХАУ, Швейцар зэрэг улсууд энэ чиглэлд ихээхэн анхаарах болсон. Хойд хөрш манай Эгийн голын УЦС-ын төслийг “Байгал нуурт хортой” гэх нөлөөллийг НҮБ дээр хийдэг ч тэд Байгал нуураас эх авсан голуудыг түшиглэн дөрвөн ч том УЦС барьсан түүхтэй. Дотооддоо эднийх 100 хол давсан УЦС-тай. Тэдгээр голууд мөнхүү хил залгаа улс руугаа цутгадаг, тэндээс эх авдаг зүй тогтлуудтай байх нь ч тодорхой юм. Гэвчиг том гүрний энэ зовлонг бид бас шүүлтгүй.

СЭТГҮҮЛЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ: Дотоодын зовлон сөхөхөд, Хэрлэн голоос говь руу усжуулах систем татах асуудал сөхөхөд л тойргоос сонгогдсон гишүүн нь “Хангайн хамаг усыг говь руу татах гэлээ” гээд попроод хэвтчихдэг жалгын зовлонтой улс билээ. Уг нь усан цахилгаан станцыг бүдүүлгээр тайлбарлахад, урсгалыг нь боох замаар өндрөөс хүрхрээ унагаж, тэр эрчмээс нь эрчим хүч гарган авах аргачлал. Үүн дээр химийн элдэв төрлийн бодис зэрэг ч ашиглахгүй.

Ийм байхад Байгал нуурт цутгадаг олон мянган гол горхидын нэг Эг дээр ингэж оросууд акцент өгдөг нь манайдаа шинэ сэдэв биш юм. Үе үеийн Засгийн газар  Эгийн голын УЦС-ыг явуулах гэж янз янзын арга хэрэглэж, дотооддоо тэр нь төслийн нэгж төдийгөөр хэд гурван хүн хий аахилангаа хэсэг мөнгөждөг байдал ч өнөөг хүртэл явлаа. Энэ удаагийн Засгийн газар Эгийн гол дээр УЦС барихын тулд гол хэргийн эздийг түшиглэе гэжээ. Магад энэ явбал зөв гарц байж мэдэхээр. Манай хойд хөрш тэдний эхний саналд томхон “ҮГҮЙ” хариулт өгөөд буцжээ.

Ж.МЯДАГБАДАМ

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй