Л.Баттөр: Бүтэн 1.3 жил цар тахалтай тэмцсэн ХӨСҮТ-ийн ажилчид стресстэж, ядарсан байна

Хэдхэн хоногийн өмнө ажлаа хүлээн аваад буй ХӨСҮТ-ийн захирал, анагаах ухааны доктор, дэд профессор Л.Баттөртэй ярилцлаа. Тэрбээр өмнө нь Төрийн тусгай албан хаагчдын нэгдсэн эмнэлгийн даргаар ажиллаж байсан. Мөн энэ оноос АШУҮИС-ийн эмнэлэг хариуцсан дэд захирлаар ажиллаж байсан туршлагатай, менежмент сайтай хэмээн салбарынхандаа үнэлэгддэг юм билээ.

-ЦӨӨХӨН МЭРГЭЖИЛТНИЙ АЛДААНААС БОЛЖ ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРТ ҮЛ ИТГЭХ БАЙДАЛ ҮҮСЧ БАЙНА-

-ХӨСҮТ-ийн захирлаар томилогдлоо. Өмнө нь бас эмнэлэг удирдаж байсан хүний хувьд энэ байгууллагын менежмент сайтай удирдах байх гэсэн хүлээлт байна. Ажлаа юунаас эхэлж байна?

-ХӨСҮТ анх сүрьеэгийн тасаг байгуулагдсанаас эхлээд бараг 100 гаруй жилийн түүхтэй, 800 гаруй ажилтантай байгууллага. Бусад эмнэлгүүдээс онцлог нь халдварт өвчнүүдийг өөр өөр байранд тусгаарладаг өвөрмөц байгууллага. Халдварт өвчний үндэсний хэмжээний лавлагаа, оношлогоо үзүүлдэг газарт даргаар ирсэн учраас тодорхой туршлага суух шаардлага байна. Коронавирус халдварт өвчний үйл ажиллагаанаас миний ажил эхлэх байх. Энэ өвчний хажуугаар бусад халдварт өвчнийг эмчилдэг, тандалт хийдэг үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлнэ. Урин дулаан цаг ирж байгаатай холбоотой бусад төрлийн халдварт өвчний тохиолдол нэмэгдэх хандлага байдаг. Бүх хүчээ коронавируст тавьчихаар бусад халдварт өвчний хяналт, оношлогоо, урдьчилан сэргийлэлт, эрт илрүүлэг орхигдох магадлал байна. Тиймээс коронавирус ба бусад халдварт өвчнүүд гэдэг байдлаар үйл ажиллагаагаа явуулна. Бүтэн 1.3 жил цар тахалтай тэмцсэн манай эмч нар нэлээд стрестсэн, ядарсан байдалтай байна. Тиймээс урам зоригийг нь сэргээх, ажиллах орчин нөхцлийг сайжруулах чиглэлээр ажиллана гэсэн бодолтой байна.

-Олон нийтийн дунд эрүүл мэндийн салбар, ХӨСҮТ  ачааллаа дийлэхээ больчихлоо. ХӨСҮТ-ийн ажилчид нь авлига авч шинжилгээний хариу гаргадаг байсан гэх мэт асуудлууд яригдаж байна. Таныг ажлаа авахад ХӨСҮТ-ийн дотоод нөхцөл байдал яг ямар байв?

-Коронавирусийн халдварт өвчнийг илрүүлэх, эмчлэх менежментэд хэд хэдэн өөрчлөлт оруулах шаардлага байна. Чартер нислэгээр ирж тусгаарлагдаж байгаа хоног байна. Дээр нь оношлогооны асуудал байна. Оношлогооны менежмент дээр тодорхой өөрчлөл хийнэ. Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүд өдөр тутмын оношлогооны лабораторийн ажилдаа баригдаад судалгаа шинжилгээ, шийдвэр гаргах түвшний ажил орхигдох гэж байна. Тиймээс дөрвөн чиглэлээр судалгааны баг гаргаад ажиллаж байна. Ямар өвчтөнүүдээ ХӨСҮТ болон ЦТЭ-т тусгаарлах вэ. Ямар хүнийг нь дүүргийн эмнэлгүүдэд тусгаарлах, ямар хүмүүсийг гэрт нь тусгаарлах вэ гэдгийг ялгана. Батлагдсан хөнгөн тохиолдлуудыг гэрт нь тусгаарлах менежмент хийж байна. Ингэснээр орны эргэлтээ сайжруулж чадна. Чартер нислэгээр ирсэн хүмүүсийг тусгаарлах хугацааг 10 хоног байсныг 7 хоног болгох боломжтой гэж үзэж байна. Өвчтэй хүмүүсийг ч долоо хоног эмчлээд эмнэлгээс гаргах боломжтой. Ингэвэл ачаалал буурах боломжтой. Дээрээс нь оношлогооны зөв менежмент хэрэглэснэээр үр ашиггүй нөөцийг зарцуулахаа болино. 4-5 дахь удаагийн шинжилгээгээр халдвар илэрлээ гэдэг. Менежментийг өөрчилснөөр нэг, хоёр дахь шинжилгээгээр илрүүлдэг болно.

-ХӨСҮТ-ийн хариуцлага алдсан ажилчдыг яах вэ?

-Лабораторийн оношлогоотой холбоотой хариуцлага алдсан хүмүүс бий. Энэ хүмүүсийг хууль хяналтын байнууллага шалгаж эцсийн дүгнэлт хэлэхээс нааш дүгнэж хэлж болохгүй. Гэхдээ бид сахилга хариуцлагаа сахих тушаал шийдвэр гаргаад ажиллаж байна. Цөөхөн хэдхэн мэргэжилтний буруугаас бол ХӨСҮТ, цаашлаад эрүүл мэндийн салбарт үл итгэх байдлууд гарч байна. Тиймээс ард иргэд зөв ойлгоорой. Нийгмийн сүлжээнд байгаа энэ олон сөрөг мэдээллүүд ажилчдыг маань улам стрестүүлж, хүнд байдал байгаа шүү гэж хэлмээр байна. Бидэнд вакцинжуулалтаа дуусгахад хэдхэн сар байна. Ард иргэдтэйгээ хамтдаа л байх ёстой. Өвчний эсрэг эмнэлгийн ажилчид тэмцэнэ. Нөгөө талдаа ард иргэдийн эсрэг тэмцэх гээд байна. Өвчний эсрэг хамтдаа тэмцмээр байна.

-ХӨСҮТ-ИЙН АЖИЛЧДЫН АЖИЛЛАХ НӨХЦӨЛ ҮНЭХЭЭР ХҮНД-

-Та УОК-ын хурал дээр хэлэхдээ ХӨСҮТ-ийн ажилчид ийм хариуцлагагүй хувийн ашиг сонирхолд хөтлөгдсөн алдаа гаргасан нь шинжилгээний хариуг гараар шивдэг хуучны тогтолцоо байсаар байгаатай холбоотой гэсэн. Үнэхээр ХӨСҮТ барилга байшин нь ч 20-иод жилийн өмнөхөөрөө засвар хийгээгүй байна. Эмнэлэгт хэвтээд гарсан хүмүүс дусаал гоождог, аалз гүйдэг гэдэг асуудал ярьж байна. Эрчимт эмчилгээний өрөө хүрэлцээгүй, хоёр гуравхан байдаг гэдэг асуудал ч ярьж байна. Ийм том лавлагаа шатны эмнэлэг ийм байдалтай байсаар байх уу?

-Хувь хүний хариуцлага алдсан хугарлын цэгийг олох гэж хичээж байна. Ажигласан эхний асуудал бол шинжилгээний хариуг гараар шивдэг асуудал байсан. Өнөөдөр ихэнх эмнэлэгт цахим систем нэвтэрсэн. Шинжилгээний хариу автоматаар ордог. Хүнээс хамраасан үйлдэл багатай бболсон. ХӨСҮТ-ийн 26-27 обьект 80-аад оноос хойш тодорхой засвар үйлчилгээ бага хийгдсэн, хуучирсан байна. Таны хэлсэн шалтгаанууд үнэн. Ажлаа аваад хэдхэн хонож байна. Манай мэргэжилтнүүд хэлсэн. Дээврээсээ ус гоождог, барилгын хийцүүд нь хуучирсан учраас үйлчлүүлэгчид, ажилчдын ажиллах нөхцөл үнэхээр таагүй. Тэр олон барилга бүгд лифттэй хэрнээ ажиллахгүй. Хог тээвэрлэх, хоол унд зөөх гэх мэт үнэхээр асуудалтай. Нэг л гал тогоотой. Тэндээс 20-иод барилга руу гадаа гарч хоол тээвэрлэдэг нөхцөл байдал үнэхээр хүнд. Тиймээс ажилчдынхаа ажиллах таатай орчин нөхцлийг сайжруулах нь бидний анхаарах хамгийн чухал ажил.

-Ажилчдын цалин хөлс, нэмэгдлийг цаг тухай бүрт нь олгож байгаа юу. Саяхан бас илүү цагийн мөнгө олгохгүй байна гэдэг асуудал яригдаад байсан?

-Ихэнх хувьд нь урамшуулал олгогдсон юм билээ. Нэр бүхий 20 гаруй хүмүүсийн асуудлыг судлаад, урамшууллын асуудлыг шийдэж байна. Мөнгө хараад өөрсдийн хүнд хүчир хөдөлмөрийг үнэлэх гэхгүйгээр хүссэн хүсээгүй ажлаа хийж байхад тэхтэй тэргүй урамшуулал тань ороод явна. Ажилчдаа ч хариуцлагажуулах, хүлээцтэй тэвчээртэй байх талд ярилцах ёстой.

-ХӨСҮТ-ийн ажилчид нэлээд халдвар авсан. Сүүлийн үед эмнэлгийн ажилчид халдвар авсан гэж сонсогдохгүй, нэмэгдэхгүй байх шиг байна. Халдвар аваад байсан шалтгааныг яг тогтоосон уу?

-Манайд Нямсүрэн даргаар ахлуулсан эмч, эмнэлгийн ажилчдыг халдвар авч байгаа байдлыг судалж байгаа судалгааны багууд байгаа. Тэндээс өгсөн зөвлөмжийн дагуу арга хэмжээ авч байна. Олон улсын судалгаатай харьцуулахад манайх харьцангуй гайгүй байгаа. Коронавирусийн тархалт нэмэгдээд, нөхцөл байдал хүндрээд ирэхээр хамгийн эрсдэлтэй хүмүүс нь эрүүл мэндийн салбарынхан өөрсдөө болж таардаг. Цаашлаад өөрсдөө халдвар тараагч болчихоод байна. Тиймээс ДЭМБ-аас гаргасан зөвлөмжийн дагуу халдвар хамгааллаа бүрэн сахиж байх ёстой.

-ЭМЯ, ХӨСҮТ-ИЙН ЗҮГЭЭС ХӨЛ ХОРИО ТОГТООХ САНАЛТАЙ БАЙНА-

-Одоо халдварын тоо өдөртөө 200 гараад бүртгэгдэж байна. УОК-оос хөл хорио тогтоохгүй гээд байгаа. ХӨСҮТ-ийн захирлын хувьд үүнтэй санал нэг байгаа юу?

-Бид тархалтын нөхцөл байдалдаа тулгуурлаж, ЭМЯ, бусад мэргэжлийн байгууллагуудтай хамтраад гаргаж байгаа зөвлөмж бол хөл хорио тогтооё гэж байгаа. Салбар дундын хамтын ажиллагаа чухал. Энэ өвчинтэй бүх салбарууд хамт тэмцэх ёстой. Зөвхөн улс орон, төр засаг биш ард иргэд өөрөө өөртөө хөл хорио тогтоох ёстой. Эрүүл мэндээ бодох уу, эдийн засгаа бодох уу гэдэг хоёр сонголтын дунд байна. Эдийн засгаа бодсон шийдвэр гаргая гэдэг үүднээс УОК тийм шийдвэр гаргасан. ЭМЯ-наас аль болох хөл хорио тогтоох байр суурьтай байгаа. Улаанбаатараас гадна 7-8 аймагт халдвар илрээд эхэллээ. Гэхдээ нийгэм хүлээж авах уу гэдэг маш хүнд асуудал. Хаврын улиралд Монголчуудын эдийн засагт нөлөөлдөг бүхий л үйл ажиллагаа эхэлдэг. Тиймээс олон эсэргүүцлүүд гарахыг үгүйсгэхгүй. Гэртээ байгаа 0-17 насны, вакцинжуулах боломжгүй  хүүхдүүд 1100 буюу нийт өвчлөгсдийн 21 хувийг эзэлсэн байна. Гэртээ байгаа хүүхдүүд халдвар аваад байна. Энэ бол нийгмийн идэвхитэй амьдралд ороод, халдвар хамгааллын дэглэм барихгүй байгаа эцэг эхчүүдийн буруу. Ахмад настнуудад харьцангуй бага тусч байна. Тэд илүү ухамсартай хандаж байна. Тиймээс 30-50 насныхан аль болох үүрэг хариуцлагаа биелүүлж, халдвар хамгааллын дэглэмээ бариасай. Хамтын хүчээр цар тахлын ард гарна.

-Хөнгөн өвчилсөн хүмүүсийг гэрээр тусгаарлаад эхэлсэн гэж байна. Дэлхий дахинд энэ өвчин агааржуулалтын хоолойгоор дамжаад байгаа гэдгийг тогтоосон. Тэгэхээр орон сууцанд тусгаарлагдсан хүмүүс агааржуулах хоолойгоор халдвар тараахгүй юу?

-Агааржуулалтаар халдвар дамжиж байгаа гэсэн тодорхой хэмжээний судалгаа байгаа. Бас тодорхой судалгаанууд үгүйсгэсэн. Дэлхий нийтээрээ шинэ цар тахалтай тэмцэж буй учраас эцсийн зүйл хэлэхэд их хэцүү. Хоёр метрийн зай барь гээд байгаа. Агааржуулалтын хоолойгоор дамжлаа гэхэд магадлал нэлээд бага гэж ойлгох хэрэгтэй. Халдвар хамгааллын дэглэмээ л сайн барьж чадвал бүхий л халдвараас сэргийлэх боломжтой. Гэртээ тусгаарлагдаж байгаа хүмүүст ямар эмчилгээ үзүүлэх талаар зөвлөмж бэлтгэсэн. Олон нийтийн, СӨХ-ийн хяналтыг татан оролцуулна.

-Эмчилгээний хувьд витамин C, D өгч байгаа гээд байгаа. Д.Нямхүү эмч ХӨСҮТ-ийн захирал байхдаа нэг хүнд 7-8 саяар эмчилгээ хийлгэж байгаа гэсэн. Энэ бодит байдалтай нийцэх дүн бэ?

-Дунджаар гаргаж ирж байгаа тоо байх. Би тооцоолж үзээгүй. Хөнгөн, шинж тэмдэггүй хэлбэрт магадгүй маш бага зардал гарч байгаа. Дээрх мөнгө бол нийт өртгийг тооцсон байх. Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн цалин, хамгаалах хувцас хэрэглэл ,хоол унд, шинжилгээ, тог цахилгаан, урамшуулал гэх мэт өртгүүдийг нийтэд нь тооцоод гаргасан байж болно. Хүндэвтэр, хүнд өвчтөнд тэр битгий хэл зардал гарна. Амьсгалын аппаратууд худалдаж авч байна. Зөвхөн эм тарианд хэдэн төгрөг зарцуулж байгааг асуувал өөр үр дүн гарч ирнэ. Хүнд өвчтөнд хэдэн төгрөг зарцуулж байгаа вэ гэвэл бүр өөр дүн гарна.

-ЭМНЭЛГИЙН МЭРГЭЖИЛТНҮҮДЭД АЖЛЫН БАЙРНЫ ХАЛШРАХ ХАМ ШИНЖ АЖИГЛАГДАЖ БАЙНА-

-ХӨСҮТ-ийн ачаалал үнэхээр тэгж их нэмэгдээд байгаа юу. Орон нутгаас бас эмч, эмнэлгийн ажилчид татаж байгаа юм билээ?

-Бүтэн жил, гурван сар халдвартай тэмцсэн эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд ажлын байрны халшрах хамш шинж ажиглагдаж байна. Одоо халдвар тархаад ирэхээр айдас, стресс нэмэгдэж байна. Хуучин өдөрт 10-20 тохиолдол гарч байхад ХӨСҮТ-ийн тандалт судалгааны багууд үйлчлэх хүрээ харьцангуй сайн байсан. Дам хавьтлаа хянаад явж байсан. Гэтэл тохиолдлын тоо нэмэгдэх тусам хүртээмжгүй болж байна. Өглөөнөөс орой хүртэл ажилласаар өглөө 11:00 цагтай уралдаад мэдээллүүдээ нэгтгэж та бүхэнд танилцуулж байна. ЭМЯ, бусад шийдвэр гаргах түвшний хүмүүс дэмжиж байж орон нтугаас 16 баг ирж хүч нэмэгдүүлж байна. Тэр хүмүүсийг сургах, дадлагажуулах гээд хугацаа шаардах ажил их байна.

-Анх коронавирустэй хүмүүсийг 30-40 хоног эмчилдэг байсан. Гэтэл одоо 10 хоног эмчлээд дахин шинжилгээ ч авахгүй шууд гаргаж байгаа юм байна. Эдгэж гарсан тэдгээр хүмүүс халдвар тараахгүй байх шинжлэх ухааны үндэслэлтэй юу?

-ДЭМБ, бусад улсуудын өвчний хяналт сэргийлэлтийн байгууллагууд бий. Тэдний гаргасан зөвлөмжүүдийг үндэслэж ийм менежмент хийж байгаа. Санаа зовох зүйл байхгүй. Яагаад олон шинжилгээ авч байсан, яагаад олон хоног эмчилж байсан бэ гэдэг нь тухайн цаг хугацааны нөхцөл байдал байсан. Мэдээж шинэ өвчин учраас тодорхой хэмжээний айдас байна. Гэхдээ нөөц бололцоогоо харгалзаад  14-21 хоног тусгаарлаж байсан. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам тодорхой нотолгоонууд баталгаажаад байна. Эргэлзээтэй асуудлууд  зөндөө байна. Тухайлбал мутаци вирус. Энэ бүгд дээр үндэслэсэн шийдвэрүүд гаргаж байгаа. Магадгүй шинжлэх ухаандаа итгэж, суурилсан шийдвэрүүдээ гаргаад явна. Буруудвал шинжлэх ухаантайгаа хамт буруудъя. Олон улсын өгч байгаа зөвлөмжүүдэд тулгуурлаж шийдвэр гаргана. Манай эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүд дангаараа судалгаа гаргахад үнэхээр туйлдаж байна. Тиймээс олон улсад байгаа монгол эрдэмтдээ уриалсан ажлууд хийж байна.

-Коронавирусийн эсрэг вакцин хийлгээд нас барлаа, хөл мэдээгүй боллоо гэх мэдээллүүд гарч байна. Вакцин хийлгээд ийм тийм гам алдвал амь насанд аюултай гэсэн зүйл байна уу?

-Вакцин хийлгэсний дараа тодорхой дэглэм барих зөвлөмж өгч байна. Судлагдаж, нотлогдоогүй ч хүндрэлүүд байгаа. Астразенека вакциныг Европ даяараа цусны бүлэгнэл үүсгэж байгаа гэж ярилаа. Гэхдээ цөөхөн тохиолдол байсан. Харшлын урвал, халуурах, анафилаксийн шок гэх мэт урвалууд үзүүлнэ. Бусад төрлийн вакцин хийлгэсэн ч ийм урвалууд өгч болно. Вакцины найрлагад орж байгаа цөөн төрлийн бодист л харшилтай биш бол бусад төрлийн харшилтай хүмүүс вакцин хийлгэхэд ямар ч асуудал байхгүй. Гэхдээ анхаарал болгоомжтой байгаарай гэдэг үүднээс вакцин хийлгэсний дараа 20-30 минут хянаж байна. Мөн хуурамч айдас түгшүүрээс болж даралт ихсэх, хууч өвчин хөдлөх тохиолдлууд гарч болно. Нийгмийн сүлжээгээр тарж байгаа асуудалд хүлээцтэй хандах ёстой. Дэлхий нийтээр вакцинжуулах ажил хийгдэж байхад түүний эсрэг байдаг бүлэг хүмүүс байна. Вакцин хийлгээд хүндрэл өгсөн үү гэдгийг судалж байгаа багууд байгаа. Вакцинаас болоод саа, саажилт үүссэн үү гэдгийг эрүүл мэндийн байгууллагынхан битгий хэл хууль хяналтынхан оролцож байж шийдвэрлэх нөхцөл үүсчихээд байгаа. Нас барсан тохиолдлыг Шүүх шинжилгээ, Эмгэг судлалын төвүүд шинжилгээ хийж байж баталж нотолж гаргана. Өнөөдрийг хүртэл вакцинаас болж нас барсан, гаж нөлөө үзүүлсэн гэх мэдээлэл ирээгүй байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй