Улсын наадмыг цахимаар ч болтугай тэмдэглэхийн цаад учир

-Монгол үндэстэн байгаа цагт монгол наадам тасалдах учиргүй-

“Амьд явбал улсын наадам үзнэ” гэж монголчууд бид ярьдаг. Монгол Улсын өв уламжлал, түүх соёлын охь болсон дэлхийд ганцхан наадмаа дээдлэх, хүндэтгэх шалтгаан олон. Дэлхийд ганцхан монгол наадмаараа дэнж хотойлгон наадахыг хүсдэггүй монгол хүн үгүй.

Харамсалтай нь, цар тахлын улмаас өнгөрсөн жил цахимаар тэмдэглэсэн. Өнөө жил ч мөн цахимаар хийхээс өөр аргагүйд хүрлээ. Аймаг, сумын наадмыг хийх эсэх эргэлзээтэй хэвээр. Халдварын нөхцөл байдал наймдугаар сард дээрдэж, тохиолдлын тоо буурах эсэхээс шалтгаална гэх тодорхой бус шийдвэртэй.

Цаг үеийн нөхцөл байдлаас шалтгаалж улсын наадмыг хийх зөв эсэхэд олон түмэн нэлээд эргэлзэж байна. “Халдварын тоо нэмэгдэж, иргэдийн амьдрал туйлдаж байхад наадам хийж, зугаа цэнгэл хөөлөө. Төсвийн мөнгийг дэмий зүйлд үрлээ” гэж шүүмжлэх хүн цөөнгүй. Үүний сацуу Монгол Улсын өв уламжлал, дархлаа болсон наадмаа өнжиж, ёс алдахыг цээрлэж буй олон хүн бий.

Өнгөрсөн жил түүхэндээ анх удаа цахимаар наадсаны дараа тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга “Монгол наадам бол монгол түмний цэнгэлийн манлай, өв их соёл, барагдашгүй уламжлал, үгүйсгэшгүй ёс заншлын цогц юм. Наадам монголчуудын эв нэгдлийг бататгаж, үндэсний бахархлыг сэрээдэг.

Түмэн жилд мөхөөгүй нүүдэлчдийн аугаа их соёлоо үеэс үед уламжлан, Төрийн их сүлдийг цэнгүүлж, наадамчин олноо баясган хүч, хурд, цэц мэргэнээ сорьдог зон олны маань соёл уламжлал билээ.

Эрэмгий бөхчүүдээ үзэн баясаж, шандаст хүлгийнхээ хурд хүчийг сорьж, эрхий мэргэд цэцээ гайхуулахыг харж баясахаас илүү сайхан зүйл үгүй билээ. Монгол үндэстэн байсан цагт монгол наадам тасалдах ёсгүйг бид баттай ойлголоо” гэж онцолсон их учиртай.

Цар тахлын нөхцөл байдал хүндэрч, иргэдийн амь нас эрсдэлд орон, хэмнэх боломжтой бүхнээс хэмнэх учиртай нь үнэн. Үүнийг үгүйсгэх аргагүй. Гэхдээ ийм цаг үед наадам хийхийн чухлыг мөн бодолцох учиртай.

Нүүдэлчдийн анхны наадам Хүннүгийн үеэс эхтэй болохыг Хятадын судар бичигт тэмдэглэн үлдээсэн нь бий. Хүннүчүүд зуны дэлгэр сард хурдан морь уралдуулан, бяраа сорин барилдаж, сур харваагаар цэц сорьдог байсан түүхтэй. 1206 онд Их Монгол Улсыг байгуулан, Тэмүүжинг Чингис хаанд өргөмжилснөөс эхлэн эрийн гурван наадмыг тэмдэглэн, Төрийн их ёслол хийдэг уламжлал  тогтжээ.

Улмаар 1925 онд Засгийн газраас Ардын наадмыг тэмдэглэх тухай тогтоол гаргаж долоодугаар сарын 11-нд тэмдэглэж байхаар болжээ. Үүний дараа 1946 онд Х.Чойбалсан Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг албан ёсоор зөвшөөрүүлсэн түүхэн үйл явдлыг тэмдэглэж, тэр жилийн наадмыг өндөр дээд хэмжээнд зохион байгуулсан түүхтэй. Энэ үеэс Ардын хувьсгал ялсны ой хэмээн наадмыг нэрийдэж эхэлсэн.

Өнөө жил Ардын хувьсгалын 100 жилийн ойтой. Өнөө жилийн наадам яагаад чухал вэ. Ганцхан жишээ татахад, 1920 онд Хятадын жанжин Сю Шү Жан Монголд орж ирсний улмаас тэр жилийн наадам болоогүй. Түүнээс хойш дайны он жилүүдээс авхуулаад хэчнээн хүнд нөхцөлд байсан ч монгол түмэн наадмаа таслахгүй хийсээр өдий хүрсэн юм.

Үүний сацуу улсын наадам хэдхэн бөх, харваач, уяачдынх биш. Монгол даяарын наадам. Улсын наадам тэмдэглэх нь хэдхэн бөх, харваач, уяачдын төлөө хийж буй зүйл, тэдний эрх ашиг хөндөгдөж буй асуудал биш. Даяаршиж буй өнөө цагт Монгол Улсыг Монгол Улсаар нь, монгол хүнийг монголоор нь авч үлдэн, өв уламжлал, соёлоо тээж, үр хойчдоо өвлүүлж яваа хүмүүс бол бөхчүүд, уяачид, харваачид. Энэ жил цахимаар наадах сургаар хэдэн бөх, харваач, уяачдаа нэлээд адлаж, нүд үзүүрлэж буй нь өөрөө өв соёл, уламжлалынхаа өөдөөс нулимс буйгаас өөрцгүй. Цар тахалтай, эдийн засаг хямарч, хаанаа хаанаа хүнд байгаа өнөө цагт улсын наадмыг цахимаар ч болтугай тэмдэглэхийн цаад учир шалтгаан, ач холбогдол ийм.

Г.ЖАРГАЛ

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй