ТОЙМ: Шатахууны “шанаа”, ганцаардсан Л.Оюун-Эрдэнэ, даварсан У.Хүрэлсүх

Eguur.mn сайт өнгөрч буй эл долоо хоногт улс төрийн хүрээнд өрнөсөн үйл явдлын тоймыг хүргэе.

НӨГӨӨ МУУ ШАТАХУУН ИМПОРТЛОГЧИД Л ОРОСТ ОЧИЖ, АМЬ АВРАВ-

Шатахуун хомсдов, топ үйл явдал. Уг нь үүний өмнөх долоо хоногт АМГТГ-ын газрын дэд дарга Ц.Эрдэнэбаяр “Шатахуун хомсдохгүй. 19 хоногийн нөөц байгаа” гэж амаараа мэдэгдэж байв. Даанч тэгсэнгүй.

Тэдний хэлж буй тайлбараар, ОХУ энэ сард 17 мянган тонн шатахуун нийлүүлнэ гэж мэдэгдээд, 7 мянгыг нь явуулчихаад байжээ. Гэтэл гэв гэнэт үлдэгдэл 10 мянгаа нийлүүлж чадахгүй нь гэж учирласан гэх.  

Уг нь ОХУ-ын “Роснефть” компани гэрээний хүрээнд, сард хамгийн багадаа 28 мянган тонн шатахуун заавал нийлүүлэх үүрэгтэй. Энэ зөрүүг нь Засгийн газар тооцож, БНХАУ-ын “Чайна Ойл” компанид захиалга өгсөн байжээ. Даанч эз нь таталдсан гэлтэй, урд хөрш ч гэсэн яг эл үес “Танай шатахууны вагоныг төмөр зам дээр тавьж чадашгүй нь. Аравдугаар сар гаргана” гэж хэлжээ.

Ингээд хойш, урагш хаашаа ч хараад шатахуун горьдолтгүй болсон тул Г.Ёндон сайд тэргүүтэй хэсэг нөхөд нэлээд сандралдав. Г.Ёндон анх сайд болчихоод сэтгүүлчдийг “Та нар бодвол шар мэдээ сонсох гэж л ирээ биз” гэхчлэнгээр даапаалж, томорч байв. Харин шатахууны асуудал дээр эрхгүй хулхи нь бууж харагдсан.

Аргагүй, Улаанбаатар хотод шатахууны дөрөвхөн хоногийн нөөц үлдэж, иргэд дээр дооргүй сандарсан. “За, арай ч дээ. Бүхэл бүтэн улс байна даа” гэж халаглах нийслэлчүүд олон байв.

ОХУ-ын газрын тосны нөөц улам буурч байгаа талаар Ерөнхий сайд асан М.Энхсайхан онцолжээ. Дотоод, гадаад олон шалтгааны улмаас ОХУ шатахуун үйлдвэрлэлээ, экспортын хамт хязгаарлахаар болсон. Энэ тухай мэдээлэл хавар анх хөшигний ард яригдаж, ил түвшинд хэлэлцэгдсэн нь хоёр сарын өмнө юм.

Өөрөөр хэлбэл, тэр үед л “Чайна Ойл”-д захиалга өгч, ОХУ-руу шатахуун импортлогчдоо явуулж, нөхцөл байдлыг бататгах байв. Гэвч тэгсэнгүй. Хаана яваа нь ч мэдэгддэггүй АМГТГ-ын дарга П.Хэрлэн, “Шатахууны үнэ өсөхгүй, нөөц хэвийн” гэдэг ганцхан үгтэй дэд дарга Ц.Эрдэнэбаяр, нэг л их завгүй Г.Ёндон сайд гэсэн хүмүүс ёстой л “амьгүй албат”-ууд гэлтэй.

Шатахуун хэчнээн хэцүүдлээ ч, Ерөнхий сайд нь дуудаж уулзах хэмжээнд очиж байсангүй, бид түүхэндээ. Ах нар нь хамаг албыг овоолж өгчихөөд энд тэнд аялаад явчихсан, Л.Оюун-Эрдэнэд. Намынхаа дарга ч болж чадаагүй, үүрэг гүйцэтгэгч нэртэй, тэр. МАН дотор түүний эсрэг чиглэсэн уур амьсгал асар их. Мөртлөө “Рио Тинто”-той хатуу хэлэлцээ хийж, авлигатай идэвхийлэн тэмцэнэ. Дээр нь шатахуун. Хөдлөхгүй гээд яах вэ.

Ямар сайндаа дуудаж уулзаад, үүрэг өгч, хэдэн хүмүүс томилоод ОХУ руу явуулах вэ. Тэгээд дээрээс нь нөгөө хэдэн хувийн хэвшлүүд нь л явж явж эцэстээ нэг юм “аминд орох шив”. Г.Ёндон биш, ямар ч хэн нэгэн дарга биш. Харин “Петровис”-ийн О.Содбилэг нарын бизнесмэнүүд. “Роснефть”-тэй оросоор нь яриад, хоёр сарын шатахууны нөөцөө татахаар хэлэлцээ хийгээд ирлээ.

Харамсалтай, хоржоонтой. Шатахуун импортлогчдыг “Үнээ битгий өсгө” гэж эрх баригчид шахдаг, дарамталдаг. Тэд өдий хүртэл барьсаар өчнөөн тэрбум төгрөгийн алдагдалд орсон. Төрдөө дээрэлхүүлдэг. Эцсийн дүндээ, тэд л Орост очиж амь аврав.

УХНААГИЙН ХҮҮ АМЕРИКТ ЯМБАА ЭДЭЛЖ, МОНГОЛД Ч УЛС ТӨРӨӨ ХИЙВ

Улс нь шатахуунгүй болоод бужигнаж байхад төрийн тэргүүн, Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх АНУ-д. НҮБ-ын хуралд оролцсон шигээ. Чичирсээр Ерөнхийлөгч болсныхоо ямбыг л эдэлж буй хэлбэр. Эндээс залуус нь “Ээ дээ, Хүүк ах минь. НҮБ-ын индэр дээр англиар л ярьдаггүй юм шүү” гэж залбирсаар түүнийг Америк руу үдэж мордуулав.

У.Хүрэлсүх индэр дээрээс гадаадын хөрөнгө оруулалтыг үргэлжид дэмжинэ хэмээсэн нь зөв алхам байв. Дотоодод “Рио Тинто”-той ширүүхэн хэлэлцээр хийж буй энэ цаг үед ийм агуулгатай мэдэгдлийг НҮБ-ын индрээс шидсэн нь аналистуудаас өндөр оноо авав. Бас 2030 он гэхэд тэрбум мод тарина гэж ам гарсан. Хугацааг тоонд нь хуваагаад тооцож үзвэл, яавч амжихгүй юм билээ. Гэхдээ агуулга нь бас асар чухал. Ямартай ч дорвитой дуугарч чадлаа, Ерөнхийлөгч маань.

Гэвч түүнээс монголчууд үргэлжид шударга ёс, ардчиллын үнэт зүйлсийг шаардах учиртай. Ерөнхий сайдын албыг дургүйгээ хүрэхээр хаяж явчихаад, хуулийг гууль болгож байгаад Ерөнхийлөгчийн сэнтийд заларснаа тэр өөрөө ч мартах учиргүй. Оронд нь Л.Оюун-Эрдэнэ хамаг галыг өөртөө авч, алдах нь их ч мачийж яваа.

Сонирхолтой нь, Үндсэн Хуулийн Цэцийн нэг гишүүнийг шинээр томилж байгаад Их суудлыг хуралдуулав. Өмнө нь Х.Баттулгыг асныг дахин нэр дэвших эрхтэй эсэхийг хэлэлцэхийн урьдхан бас л цэцийн нэг гишүүнийг нь шинээр томилж, бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулж байв. Энэ удаад У.Хүрэлсүхийн Цэцэд гаргасан хүсэлтийг хэлэлцэхийн өмнө бас л ийм процесс явав. Гэтэл Үндсэн хуулийн цэц гэдэг газар аль тавдугаар сараас хойш хуралдаагүй. “Хуралдаад өгөөч” гэж Б.Энхбаяр, Ж.Сүхбаатар нарын гишүүд өчнөөн бархирсан.

Тэгтэл У.Хүрэлсүх “Би шүүх эрх мэдлээс татгалзаж байна. Өмнөх Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын ҮХЦ-д гаргасан хүсэлтийг буцаан татлаа” гэж мэдэгдсэнээс нь ер удалгүй “амь” ороод, хуралдчихдаг. Ерөөс Үндсэн Хуулийн Цэцийг дураар хөдөлгөдөг болсны гэрчилгээ энэ гэлтэй.

Процесс тайлбарлавал, Х.Баттулга Шүүхийн тухай хуулийн зарим зүйл заалт Үндсэн хууль зөрчсөн байна гэж ҮХЦ-д хүсэлт гаргасан. Үүнийг нь цэц хэлэлцээд, “Тийм байна” гэж үзээд 03 дугаар дүгнэлт гаргасан. Дүгнэлтийг УИХ хэлэлцэж, “Наадхыг чинь хүлээж авахгүй” гээд 41-р тогтоолыг баталсан.

Одоо Үндсэн Хуулийн Цэцийн Их суудлын хуралдаан тэр 41-р тогтоолыг хэлэлцэх ёстой байв. Гэтэл У.Хүрэлсүхийн хамгийн сүүлд гаргасан хүсэлтийг түрүүлж хэлэлцээд, хүлээгээд авчихав. Өөрөөр хэлбэл Х.Баттулгын өгсөн хүсэлтээс У.Хүрэлсүх Ерөнхийлөгчийн статусын хувиар татгалзах боломжийг Цэц шийдэж өглөө. Ингэснээр 41-р тогтоол ч, 03 дугаар дүгнэлт ч хэрэггүй болж байгаа юм.

Уг нь ном ёсоороо бол 41-р тогтоолыг хэлэлцээд, хүчингүй болбол дараа нь 03 дугаар дүгнэлт рүүгээ орох байсан. Гэвч тэгсэнгүй. У.Хүрэлсүх ҮХЦ дээр эзэн сууснаа батлав.

Ингэж тэр “Би хонгилын түлхүүрийг атгахгүй ээ. Шүүхийн хуулийг Х.Баттулга шиг гацаахгүй ээ” гэсэн улс төр л хийж буй. Үнэндээ Шүүхийн тухай хуулийг мөрдлөө гээд Ерөнхийлөгчийн эрх мэдэл тэгж их боогдоод байгаа юм байхгүй. Тэр бүх шатны шүүгчдийг, УДШ-ийн Ерөнхий шүүгчийн хамт томилдог хэвээрээ л байгаа. Гагц Шүүхийн ерөнхий зөвлөл болон Шүүхийн сахилгын хорооны гишүүдийн томилгоонд л хүрч чадахаа больсон.

Гэхдээ тэр эрх мэдэл нь бараг л УИХ-д очсон. УИХ нь МАН олонхи, У.Хүрэлсүхийн концепциор хайрцаглагдана. Ялгаа ч байхгүй дээ.

СЭТГҮҮЛЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ:

Монголд улс төр нэг тийм унтаа, унхиагүй л үргэлжилсээр. Ардчилсан Нам нэгдэж авсныг энд дурьдах учиртай. Намрын чуулган нээхээр сөрөг хүчний ажлаа сайн хийгээсэй гэж тэднийг хүсэх үлдсэн. Битгий л МАН-ын халаасанд орчихоосой. Улс төрийн алба ээлж, халаатай. МАН-д мандан бадрах үе байх ч, хожмын өдөр ирэх ээлжээ хүлээж л буй билээ, тэд.

У.Хүрэлсүхийг ямбаа эдэлж байх хооронд Засгийн газар хамаг ачааг үүрч, байдгаараа чичлүүлж байна. Засаг дотор У.Хүрэлсүхийн найз нөхөд гэх улс ч багагүй саад учруулж буй. Г.Ёндон, Б.Батцэцэг мэтийн ямар ч гавьяагүй “гялтгар” хүмүүс улс эх орноо ОХУ, БНХАУ гэх хоёр их гүрний дунд ганцаардуулж, шатахуунгүй хатаав гэхэд хилс болохгүй.

Харин сургамж гэвэл, тэд дахиж шатахуун импортлогчдоо дарамтлах нүүргүй болсон байх. Бас газрын тосны үйлдвэрээ хурдан ашиглалтад оруулах, геополитикийн бодлогоо хэдэн арван жилээр төлөвлөх хэрэгтэйг харсан болов уу. Шатахууны хувьд ОХУ нэгэнт найдвартай түнш байхаас өнгөрөх цаг хугацаа хүлээж байна.

Төр байгаа бол тэд алсын хараатай л ажилламаар. Өнөө, маргаашаа дийлэхгүй байгаа бол ажлаа өгмөөр. Харин зарим нөхөд нь Монголын улс төрийг орхиж, үр ач, зээ нараа асран тойгломоор. 

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй