Хэрхэн харах вэ: Хүүхдийн эрх, X богд, лам нарын ёс зүй, Ерөнхий сайдын айлчлал

Насанд хүрээгүй ламхай нарыг “бандидах” буюу бэлгийн зүй бус хүчирхийлэлд оруулдаг талаар 10 гаруйхан настай хүүхэд шүгэл үлээв. Үүнийх нь эсрэг Төв гандангийнхан “Яаж энэ хэл амаа дарах вэ” хэмээн сошиалчдаас зөвлөгөө авсан гэх.

Энэ бүх увайгүй үйл явцууд нь бидний өнөөдрийн байж байгаа царай л юм. Хэдхэн өдрийн дотор түймэр дэгдээж буй эл сэдвийг тойроод ямар ямар агуулгуудыг хэрхэн харж болох вэ. Үйл явцууд юу өгүүлж байна вэ хүрээнд доорх байдлаар сэтгүүлчийн тэмдэглэл бичлээ.

Нэн тэргүүнд хүүхдийн эрх

Ламхай нарт хамаарах хүчирхийллийн асуудал сөхөгдсөнөөс хойш манай төр засгийн байгууллагууд гэнэт унтаж сэрсэн мэт “Шалгалт яаралтай явуулна” гэдэг тайлбартай болов. Үнэндээ Ерөнхий сайд асан С.Баярыг хоригдоход эргэж очиж байсан ХЭҮК-ынхон яагаад Гандангийн дотуур байр луу өдийг хүртэл шагайгаагүй вэ.

Хөвүүдээ шавилан суулгадаг ээж, аавуудад өдий хүртэл энэ талаарх хар сэр буусангүй вэ. Ер нь ийм байдлаар бүгдээрээ л нэг анзаарагч биш алмай, тэнэгэвтэр болчихсон уу гэх асуултууд эндээс үүсч байгаа.

Эдүгээ ламхай нарын хүчирхийлэлд өртсөн асуудлаар Цагдаа, ХЭҮК, ГБХЗХГ зэрэг байгууллагууд шалгалтаа оруулж, ээж аавуудад эрх биш нэг анзаарч харах сэрүүлэг очоод байна. Эл шалгалтуудыг яг таг мухарлаж, хүчирхийллийн асуудлаарх ламхай нарын эрхийг нэн тэргүүнд тавих хэрэгтэй.

Ер нь л “Бандидах” хүчирхийлэл аль ч орны сүм хийдэд байдаг. Буддын гүн ухаан болбоос...” гэхчлэнгээр мэдэмхийрч байгаа хэсгээ хүүхдийн эрхээр тас ороолгож авцгаамаар. Нэг хэсэг шуураад мартах биш. Эл асуудлаар заавал нийгмийн шинжтэй өөрчлөлт үүсгэж, ламхай нарын эрхийг хамгаалах нь төрийн байгууллагуудын үүрэг болж байна, эдүгээ.

Зарлаж ч чадахгүй байгаа Х богд ба Ерөнхий сайдын айлчлал

ҮАБЗ-ийн гурав саяхан хуралдаж, эл “бандидах” агуулгаар мэдээлэл сонссон гэх. Тэдэнд “Ерөнхий сайдыг урагшаа айлчлах үеэр зориуд энэ дуулианыг үүсгэлээ” гэх утгатай мэдээлэл өгчээ. Тийм ч биз. Үгүй ч биз.

Тийм талаас нь тайлбарлавал, аль гуравдугаар сарын эхээр Далай ламын зарласан Х богдыг өнөөдрийг хүртэл монголд албан ёсоор ширээнд нь залж, ёслол үйлдсэнгүй. Богдоор тодорсон хүүгийн байршил сэлтийг ихээхэн нууцалж, чухам яг яах гээд байгаа нь тодорхойгүй гурван сар гаруй түгжээд байна.

Уг нь эндээ төрийн гурван өндөрлөгийн хүрээнд зөвшилцөж байж, Далай ламын дэргэд хүүг ил гаргах процесс өрнөсөн гэдгийг эх сурвалжууд баталдаг. Тиймээс ч тов нь тодорхойгүй байсаар саяхан зарлагдсан Ерөнхий сайдын айлчлалаар “Бид Х богдоо тодруулсан, тусгаар улсын хувиар удахгүй зарлана” гэх асуудлаа ярина гэгдэж байв. Нөгөө талаас урдууд “Та бүхэн тусгаар улс байж, Төвд хүнээр яагаад богдоо тодруулж байгаа юм” гэх эсрэгцлээ ч тавих нь тодорхой байв.

Яг ийм эгзэгтэй үеэр “бандидах” дуулианыг гадны нөлөөлөлтэй үүсгэлээ гэх хардлага улс төрийн болоод шашныхны хүрээлэл дунд яригдаж байна. Яруу найрагч Ц.Хулангийн урд хөршийн Банчин богдод монгол лам нарыг зуучлан холбосон бүхэл бүтэн сүлжээ үүссэн гэх ээдрээт хэрэг ч энд нэгийг өгүүлнэ.

Үгүй талаас нь тайлбарлахад, улс төрийн болоод шашны ямар ч зорилготой байсан хүүхдийн эрхийн ийм том зөрчилд “Улс төр явж байна” гэж хойрго суух нь хэзээд ч хүлээн зөвшөөрч болохгүй асуудал юм.

Буддын шашны сайхан дүрд нуугдсан монгол лам нарын “нахаль” ааль

Монголд арваад төрлийн шашны 20 гаруй урсгал үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд шашны 1000 орчим байгууллагын 55 хувь Христийн шашныхан эзэлдэг байна. Буддын шашинд итгэгчдийн тоо сүүлийн арваад жилд бууралттай гардаг ч хүн амын 50 хувиас доош унаагүй гэх судалгаа бий. Эдгээрийг “Төр, сүм хийдийн харилцааны тухай” нэртэй, маш ерөнхий хуулиар зохицуулахчаа аяддаг.

Ерөнхийдөө л аль ч шашны сүм ба лам хуврагууд нь хуулийн тодорхой зохицуулалтгүй, дураараа явж байдаг гэхэд болно.

Тэр дундаа хүн ёсны зөвт мөр, зан суртахуун, сэтгэлийн ариусал, гэгээрлийг гүн ухааны байдлаар номлодог. Асар том филисофи бүхий буддын шашны лам нар өөрсдөө тийн үлгэрлэдэг үү гэвэл түүн шиг худал зүйл монголд үгүй билээ. Далай лам “Монгол лам нар эхнэр авдаг” гэхчлэн ил хэлдэг нь хэлэхээс аргагүй шүүмжлэл юм.

Монголын толгой лам нар хоорондоо талцах байдлаар асар их толхилцох бөгөөд улс төрийн хүрээнийхэнд засал ном хийх нэрээр сүжрэн ойртож, хувийн бизнес сэлт нь үсрэнгүй түвшинд гардаг нь нууц биш. Богдын асуудлаарх л гэхэд хоёр хуваагдаж, үндэсний гэх эрх ашгийг огт тоохгүй, хэвлэлийн хурлаар  дамжуулан хэрэлдэж суух түвшинд ортлоо зан суртахууны хувьд нунж дорой яваа.

Тэдний нийгэм дэх харилцааг илүү деталь зохицуулах зорилгоор өмнөх парламентын үед холбогдох хуулийг нь өөрчлөх төслийг Д.Сумъяабазар оруулж байсан ч лам нарын лоббигоор хэлэлцэх босгоор ч орж ирээгүй. Тийн зарцсан байх жишээтэй.

Удахгүй Х богдыг ширээнд нь залах ёслолыг олон нийтэд нээлттэй байдлаар зохион байгуулах хүлээлттэй энэ чухал цаг үед лам нарын энэ асуудал сөхөгдсөн нь нэг талаас сайн хэрэг юм.  Эл үйл явдалд үндэслэж, лам нарын дундах идээ бээр, зүй бус явдлуудыг шүүх, хуулиа нарийвчлах зэрэг нийгмийн чанартай зохицуулалт хийх цаг нь болсон уу гэвэл болсон билээ.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй