15 хүн нас барж, 2553 иргэн угаартсан У.Хүрэлсүхийн утааны ялалтыг Б.Чойжилсүрэн дэвслэв

Наймдугаар сарын 10-нд бичсэн нийтлэлийг сэргээн нийтлэв.

Нийслэлийн ИТХ өчигдөр /2023.08.09/ ээлжит бус хуралдааныг зохион байгуулж, хотын бондыг гаргахаар боллоо. Ингэхдээ Улаанбаатар хотод тулгамдаж буй хамгийн том асуудал болох агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд энэ өвөл гэр хорооллын иргэд дээр 45 хоногийн туршилт хийхээр болов.

Тодруулан хэлбэл, нийслэлээс гаргаж буй бондоор 500 тэрбум төгрөгийг босгох бөгөөд үүний 35 хувь болох 177.5 тэрбумаар шахмал түлшний түүхий эдийг солих шийдвэрийг НИТХ баталлаа.

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн шахмал түлш өнгөрсөн хугацаанд үр өгөөжөө өгөөгүй бөгөөд иргэд ч өнгөрсөн өвлөөр агаарын бохирдлын асуудлыг удаа дараа хөндсөөр байсан тул угу туршилтыг хийхээр болсон гэдгээ хуралдааны үеэр онцолсон юм. Шахмал түлшний түүхий эд болох мидлингийг хагас коксоор солих бөгөөд ингэхдээ урд хөршөөс импортлохоор болж буй.

Нэгэнтээ НИТХ-аар эл асуудлыг баталсан тул арваннэгдүгээр сараас өмнө тендерийг зарлахаар болж буй.

-Шахмал түлшний эх үүсвэрийг бий болгосон нэгэн бол одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх-

Агаарын бохирдлын асуудлыг бид өвөл бүр ярьсаар, улиг болсон сэдэв боллоо. Тиймээс ч эл бохирдлыг бууруулах хэд хэдэн арга буйгаас хамгийн боломжит хувилбар гэгдэх түлшийг сайжруулах аргыг ашигласан гэгддэг.

Утааг бууруулах гурван түвшний арга бий. Нэгт, түлш, зуухаа сайжруулах. Хоёрт, орон сууцжуулах. Гуравт, гэр, орон сууцыг цахилгаанаар халаах, хангах явдал юм. Гэр хорооллыг бүрэн орон сууцжууллаа гэхэд л хамгийн багадаа 30-40 жилийг зарцуулна хэмээн Шинжлэх ухааны академийн судлаачид таамагласан байдаг. Хийн түлш, газ хэрэглэе гэсэн ч дэд бүтцийн асуудалтай тулгарна. Тиймээс л түлш, зуухаа сайжруулах аргыг сонгосон байдаг.

Бид хэдийн шахмал түлш хэрэглээд дөрөв дэх жилтэйгээ золгож буй. Анх санаачилсан хүн нь одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх юм. Ерөнхий сайдын албан тушаалыг хашиж байхдаа тэрбээр "Утаа үндэсний аюулгүй байдалд заналхийлж байна. Утаанаас салж, угаарыг багасгах ганц л арга бий. Энэ нь иргэдийг орон сууцжуулах. Гэч багадаа 20 жил шаардагдана. Тиймээс утааг багасгах шийдэл нь сайжруулсан шахмал түлш юм" хэмээж байлаа.

Түүний эл шийдвэрээр 2019 оны тавдугаар сарын 15-наас хойш Улаанбаатар хотод түүхий нүүрсийг оруулж ирэхийг хориглосон юм.

Ийн шийдвэр гаргаж байхдаа тэрбээр "Улаанбаатар хотод 220 мянган өрх жилд 1.2 сая тонн түүхий нүүрс шатааж байна. Энэ нь нийслэлийн утааны 90 хувийг үйлдвэрлэж байгаа. Сайжруулсан шахмал түлш хэрэглэвэл жилд дээрх өрхүүд 600 мянган тонн нүүрс хэрэглэнэ. Тоон харьцуулалтаас харахад агаарын бохирдол 50 орчим хувиар буурна" хэмээн мэдээлж байв.

Түүний ажлыг дэмжиж "Эрдэнэс Тавантолгой" компанийн захирал асан Б.Ганхуяг "Тавантолгойн нүүрс нь өндөр зэрэглэлийн коксжих чанартай нүүрс тул утаа маш бага гардаг. Агаарын бохирдол 50-60 хувь багасна" хэмээн мэдээлж байсан юм.

-У.Хүрэлсүхтэй мөр зэрэгцэн шахмал түлшийг хариуцсан хүмүүс-

Шахмал түлшийг иргэд хэрэглээд удаагүй цаг үед 100 гаруй иргэд угаартаж, амь насаа алдсан тохиолдлууд ч байв. Тухайн үед Ерөнхий сайдын албыг хашигч У.Хүрэлсүх шахмал түлшийг хариуцаж ажилласан сайд, дарга нарыг өрөөндөө дуудаж, "Хариуцлага тооцно" хэмээж байлаа.

Тэгвэл тухайн цаг үед түлшний туршилтын эхлэлд ямар албан тушаалтнууд байв.

НЭГТ. Одоогийн Барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Даваасүрэн

Тэрбээр тухайн үед Эрчим хүчний сайдын албан тушаалыг хашиж байсан бөгөөд Шахмал түлшний технологийн шийдэл, ТЭЗҮ-ийг хариуцаж байсан юм.

ХОЁРТ. "Тавантолгой түлш" ХХК-ийн захирал асан М.Ганбаатар

Тэрбээр эл албан тушаалыг хашиж байхдаа Шахмал түлшний үйлдвэрлэл, орц, найрлага, чанар, стандарт, мөн борлуулалт худалдааг хариуцаж байсан юм. Өнгөрсөн жилийн дөрөвдүгээр сард өөрийн хүсэлтээр ажлаа өгсөн байдаг.

ГУРАВТ. БОАЖ-ын сайд асан Н.Цэрэнбат

Шахмал түлшний талаар олон нийтэд мэдээлж, сурталчлах ажлыг хариуцсан нэгэн. Угаартсан иргэдийн тоо олширсны дараа "Иргэд мэдээлэлгүй байсан" гэх асуудал хамгийн ихээр гарч ирж байлаа.

ДӨРӨВТ. Одоогийн Шадар сайд С.Амарсайхан

Тэрбээр тухайн үед нийслэлийн Засаг даргын албан тушаалыг хашиж байсан нэгэн. Шахмал түлшний түгээлт, тээвэрлэлтийн асуудлыг хариуцаж байсан юм. Тухайн үед ч "Тавантолгой түлш" ХХК-ийн ТУЗ-ийн даргын албан тушаалыг хашиж байлаа.

-Энэ онд түлшнээс болж 46 хүн угаартаж нас баржээ-

Түлшнээс болж угаартсан хэргийн тоо нэмэгдсэн. Хамгийн сүүлд гэхэд л тавдугаар сарын 31-нд 25 хүн угаартаж, найман хүн нас барсан хэрэг гарсан байдаг. УИХ-ын гишүүн С.Одонтуяа чуулганы хуралдааны үеэр эл асуудлыг хөндөж байв.

Түүний мэдээлэлд энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар гэхэд л шахмал түлшний улмаас 1739 хүн угаартаж, 46 хүн нас барсан талаарх мэдээллийг өгч байсан юм.

Анх шахмал түлшийг хэрэглэж эхэлсэн нэг сарын хугацаанд манай улсад найман иргэн нас барж, 800 иргэн угаартаж байлаа. Гэсэн хэдий ч тухайн үед нүүрсэнд асуудал байгаагүй гэх хариултыг удирдлагууд өгч байсан билээ. Утааг ялсан хэмээн тухайн жил ч хэвлэл мэдээллээр У.Хүрэлсүх сенсацилсан. Гэвч 2019-2020 оны өвөл гэхэд л 2568 хүн угаарын хийнд хордсоноос 15 нь нас барсан байдаг. Нас барагсдын найм нь хүүхэд байсан юм.

Энэ бол ердөө шахмал түлшийг хэрэглэж эхэлсэн үе хийгээд түүнээс хойших дөрвөн жилийн дараах үр дүн. Энэ оны эхний хагаст угаартаж нас барсан иргэдийн тоо гэхэд л 2019 оны жил эцсээс хэд дахин их буй.

-Агаарын бохирдлыг бууруулахад энэ жил 39.4 тэрбум төгрөгийг төсөвлөсөн-

Агаарын бохирдлыг бууруулахад зарцуулж буй мөнгөн дүн жил ирэх тусам нэмэгдэж буй. Тодруулбал,

• 2019 онд - 33.7
• 2020 онд - 39
• 2021 онд - 30.2
• 2022 онд - 34.5
• 2023 онд - 39.4 тэрбум төгрөгийг тус тус ердөө нийслэлээс төсөвлөсөн.

2008-2019 оны хооронд гэхэд л 500 тэрбум төгрөгийг агаарын бохирдлыг бууруулахад зарцуулсан байдаг. Түүнчлэн 2017-2020 оны хооронд гэхэд утааг арилгахад 456 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан гэх Аудитын газрын тайлан бий. Товчоор бол зөвхөн нийслэлээс бус улсын төсөв, гадаадын буцалтгүй тусламж зэргийг дурдвал бид жилд дунджаар 100-120 тэрбум төгрөгийг агаарын бохирдлыг бууруулахад зарцуулдаг байна. /Аудитын тайлангийн дэлгэрэнгүйг ЭНД дарж уншина уу./

-Ерөнхийлөгчийн туршилтын эхлэл Эрчим хүчний сайдаар үргэлжлэв-

Эцэстгээ гэхэд дээрх бүхий л явц өнгөрсөн жил Эрчим хүчний сайдын албан тушаалыг авсан Б.Чойжилсүрэнгийн туршилтын өмнөх туршилтын явц юм. Нэгэнтээ нийслэлийн бондоос шинэ туршилтынхаа санхүүжилтийг олж авсан тэрбээр шахмал түлшийг муу байсныг дурдаж, түүхий эдийг нь солихоор болов.

Товчхондоо агаарын бохирдлыг бууруулах туршилт үргэлжилж буй хэдий ч нөгөө талаараа одоогийн Ерөнхийлөгчийн эхлүүлссэн шахмал түлшний дөрвөн жилийн туршилт хангалтгүй байсан гэдгийг ийн харууллаа.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй