Монголд 31 жил асрамжийн газар ажиллуулж буй Dida: Тэдний урмыг хэзээ ч хугалж болохгүй

Dida Ananda Kalika Австрали улсын иргэн. Монголд анх 33 настайдаа 1992 онд йога заах зорилгоор ирсэн. Гэвч дотроо монгол хүүхдүүдэд тусална гэсэн бодолтой ирсэн гэв. Тэр эхлээд Яармагт хашаа байшин худалдан авч хүүхдүүдийг хайрлаж, хамгаалж ажлаа эхэлсэн. Дараа нь Гачуурт руу нүүж, илүү том газарт амьдрах болжээ. Өнгөрсөн 31 жилийн хугацаанд хатагтайн асрамжийн газарт монголын төрөөс хувьсах зардал олгож байгаагүй. Тэр бүхий л зүйлийг өөрөө зохицуулж, өнчин, ядуу, тэнэмэл, хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдүүдийн ээж, багш, энэрэн хайрлах түшиг тулгуур нь болж явна.

-Манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу?
-Намайг Dida гэдэг. Австралийн хөдөө газар төрж өссөн. Ямар нэг шатны сургуульд суралцаагүй. Харин багаасаа бусдад тусалдаг хүүхэд байлаа. Эмнэлэгт сувилагчийн туслах, асрамжийн газруудад туслах ажилтан гээд л. Дараа нь дэлхийн улс орнуудаар аялж эхэлсэн. Дотроо би өөрийгөө Африкт очиж хүүхдүүдэд тусалж амьдрах байхдаа гэж төсөөлдөг байж билээ. Нэг хэсэг Токиод энгийн сургуульд сурах боломжгүй хүүхдүүдэд хичээл заасан. 1993 онд нэг найз маань Монголд йогийн хичээл заахаар ирээд байна, чи хүрээд ирээч ээ гэсэн. Бид хамт йога заах зорилготой байсан л даа. Ирэхээсээ өмнө Монголд байдал жаахан тааруу, зарим хүүхдүүд хэцүү нөхцөлд өсөж байгаа тухай сонссон. Хэдийгээр би йога заах үндсэн шалтгаанаар ирж байгаа ч хүүхдэд тусална гэдгээ мэдэж байсан.
-Монгол орон танд ямар сэтгэгдэл төрүүлж байсан бэ?
-Сэтгэгдлийн тухайд оросын нөлөөлөл ихээхэн харагдаж байсан, оросууд ч олноор оршин суудаг учраас хүмүүс ч намайг тэдний нэг гэж боддог байв. Хоол хүнсний олдоц, сонголт өнөөдрийнх шиг байгаагүй. Би цагаан хоолтон учраас дараагийн хоолоо яаж олж идэх вэ гэдэг челлэнж өрнөнө. Хүмүүс надаас тусламж их хүснэ. Хүмүүсийн харилцаа одоог бодвол их энгийн байсан даа, тэр үед. Траншейны хүүхдүүд маш ихтай. Би йога заадаг ажилтай ч тэдэнд л туслахыг хүссээр байв.
-Тэгээд…?
-Би тэр үед хоёр давхар байшингийн дээд давхарт байр түрээсэлж байсан. Доод талдаа цэцэрлэгтэй, гаднаа тэдэнд зориулсан тоглоомын талбайтай. Гэвч тэр талбайд тиймэрхүү хувцастай, гар нүүрэндээ шархтай том хүүхдүүд тоглож байгаад яг тэндээ унтаж, хоноод байгааг би анзаарсан. Тэгээд идэх зүйл, ус өгч танилцлаа. 1993-1995 он хүртэл түрээсийн байраа солиод ийш тийш нүүхэд тэр хүүхдүүд намайг дагаад л байрны гадаа бөөнөөрөө ирчихнэ. Сүүлдээ тоо нь нэмэгдээд бараг 30-40 боллоо шүү. Йогад явдаг монгол хүмүүс "Гудамжны хүүхдүүд ш тээ, заваан битгий оролц" гэнэ. Гэвч би Яармагт хашаа байшин худалдаж аваад нөгөө хүүхдүүдээ асарч хамгаалж эхэлсэн юм даа. Тэднийг охид, хөвгүүд гэж хуваасан. Надтай танилцахаасаа өмнө хулгай хийж, биеэ үнэлж хүртэл амьдарч явсан өсвөр насныхан дийлэнх нь байлаа. Тухайд үед хүүхэд хамгаалах чиглэлээр ажиллаж байсан нийслэлийн харьяа нэг байгууллагатай хамтарч үйл ажиллагаа явуулж, эхлээд хүүхдүүдийн аав ээжийг нь хайсан. Даанч тэр хүмүүс ихэвчлэн архины хамааралтай эсвэл өрх толгойлсон, бас хууль зөрчиж ямар нэг асуудалд холбогдсон байх нь элбэг учраас хүүхдээ авах боломжгүй байлаа. Маш цөөн хүүхдийг аав, ээж нь авсан даа.
-Яармагийн хашаа байшиндаа та олон хүүхэд асарч байв уу?
-Яармагт 16 жил болсон. Жижиг хашаа болохоор их давчуу. Хамгийн дээд тал нь 150 хүүхэдтэй байлаа. Эхний хүүхдүүд маань бусдыгаа дагуулаад ирнэ. Цагдаагийн газраас хүүхдүүд авч ирж өгнө. Хажуудаа оёдлын сургалт явуулж, ээж аавуудад хүүхдээ харах чадвар суулгахаар ажилласан. Одоо бол ийм үйл ажиллагаа явуулдаггүй. Дараа нь хүүхдүүдээ гэр хороололд байнга байлгахыг хүсээгүй учраас Гачууртад илүү том газар суурьшсан. Мөн Нийслэлээс ийм хүүхдүүдэд анхаарч 108 төвийг ажиллуулж эхэлснээр тэнэмэл хүүхэд ч цөөрсөн.
-Энэ хугацаанд та юу хийв. Хэчнээн хүүхэд таны гараар дамжиж амьдралд хүрсэн бол?
-Өөрийнхөө хийсэн ажлыг дүгнээд хэлэхэд би Монголд ирээд л хүүхдүүдэд туслахаар шийдсэн, одоог хүртэл туслаад л явж байна. Зөндөө хүүхэд нас биед хүрээд ажил мэргэжилтэй болчихсон. Өнөө өглөө нэг охинтойгоо уулзлаа. Бид кофе ууж, хоол идэж ярилцаж суусны дараа Диди би нэг удаа төлье гээд миний тооцоог хийсэн. Сүүлд бас хэдэн хүүхэдтэйгээ уулзсан. Тэд байр түрээслээд амьдарч байна. Намайг очиход тусдаа амьдраад саван, вок гээд бүх юмаа худалдаж авч үзлээ, будаа ямар үнэтэй юм бэ гээд инээлдсэн. Би хамт явж хоол хүнсээ цуглуулахад тусласан. Энэ мэтээр зарим нь надтай холбоотой, зарим нь холбоогүй. Өнөөдөр хоёр хүүхэд маань цэрэгт татагдлаа. Нэг нь Улаанбаатарт ойрхон, нэг нь нэлээд хол явсан.

-Монголын өвөл их үнэтэй, тогны мөнгө сард 20 сая төгрөг болдог-

-Одоо та хэдэн хүүхэдтэй хэрхэн ажиллаж байна вэ?
-60 хүүхэдтэй, 11 нь оюутан, 8 нь цэцэрлэгт, 5 нь МСҮТ-д, хоёр нь 25-26 настай хөгжлийн бэрхшээлтэй, бусад нь бага, дунд, ахлах сургуульд сурдаг. Дүүргүүд 108 төвд ирсэн хүүхдүүдийг асрамжийн газруудад хуваарилдаг. Төрөөс санхүүжилт авдаггүй учраас олон хүүхэдтэй болоод хандивын данс нээж, Тайваниас тусламж авдаг болсон. Монголоос “Алтан тариа” компани бидэнд гурил өгдөг. Өчигдөр нэг настай эмэгтэй шинэ ургацын ногоо өгсөн. Бас надад хэлэхгүйгээр хандивын данс руу нэг сая төгрөг шилжүүлсэн байсан. Монголчууд дунд ийм сайхан сэтгэлтэй хүмүүс бий. Би түүнийг хэн гэдгийг мэдэхгүй шүү дээ. Мөнгөний асуудал үргэлж хэцүү байдаг. Би ойрын үед гадны улсаас тусламж хүсэх төлөвлөгөөтэй байна. Учир нь монголын өвөл маш үнэтэй. /инээв/ Бид байшингуудаа цахилгаан халаагуураар халаадаг учраас сард тогны мөнгө 20 сая төгрөг болдог. Намайг асрамжийн газар ажиллуулдаг болохоор цахилгааны тарифыг аж ахуй нэгжийн үнээр тооцож авдаг юм.
-Та өөрөө нийт тоог хэлээгүй ч өнгөрсөн гучаад жилийн турш таныг 1000 шахуу хүүхдийг асарч, хамгаалж насанд хүргэсэн гэж сонссон. Улсаас хувьсах зардал авахгүйгээр энэ бүхнийг хэрхэн зохицуулж ирсэн бэ?
-500-600 хүүхдэд үйлчилгээ тусламж үзүүлсэн болов уу. Холбогдох хурал, уулзалтуудад байнга л очиж суудаг. Өнгөрсөн жил санхүүжилт авах хүсэлт, материалаа бүрдүүлж өгсөн. Хүүхдүүдийн урмыг хэзээ ч хугалж болохгүй учраас өөр өөр арга замаар зохицуулж, тэднийгээ сайхан амьдруулж, сайн ирээдүйг бий болгохыг хичээсээр ирсэн. Оюутнуудынхаа сургалтын төлбөрийг төлнө. ЕБС-ийн сурагчдаас 13 хүүхэд хувийн сургуульд сурдаг. Монголд жилд 1-2 хандивын арга хэмжээ зохион байгуулдаг. Тэнд бизнес эрхлэгчид хүрэлцэн ирж боломжоороо хандив өгдөг. Хандив өгсөн хүмүүс дундаас азтан шалгаруулж нэг алдартай тогооч хүн өөрөө очиж хоол хийж өгнө. Энэ мэтээр бие биенээ дэмждэг хүмүүс байдаг.
-Таны гэр бүл хийдэг ажлыг тань дэмждэг үү?
-Эхлээд дэмждэггүй байсан. Би 33 настайдаа Монголд ирээд тэр чигтээ суурьшин хүүхдүүдэд тусалсаар өдий хүрсэн. Тэгээд нэг удаа гэрийнхэн маань энд ирж, миний хийж байгаа ажлыг харснаас хойш дэмждэг болсон. Миний ээж одоо 95 настай хүн бий.
-Монголд хүмүүст хандаад юуг хэлмээр байна вэ?
-Хүн болгон жаахан л хичээгээд, чадах чинээгээрээ бусдад туслаад явахад бүх зүйл сайхан болно. Түрүүн хэлсэн тэр тогооч шиг. Би амьдралынхаа ихэнх цаг хугацааг монголд өнгөрүүлсэн болохоор монгол нутаг, монгол хүмүүс надад их дотно сайхан байдаг.
-Та цаашдаа энэ ажлаа хийсээр л байх уу?
-Асрамжийн газрын маань хүүхдүүдийн хамгийн бага нь Янжка, Мөнхбаяр хоёр. Би энэ хоёрыг насанд хүрэхээр л амарна гэж боддог.
Бид түүний хотын төвд байрлах гэрт уулзаж, амралтын өдөр асрамжийн газар нь уулзахаар тохирсон юм.

-Хүүхдүүдийн ихэнх нь англи хэлийг чадамгай эзэмшиж, хувийн болон их дээд сургуульд суралцаж байна-

Тэд төрсөн эгч дүүс. Нэг л насны зөрүүтэй энэ охид 5, 6 дугаар ангид сурдаг. Асрамжийн газар ирээд .. жил болжээ. Нүд нь гялалзаж, ам булаалдан ярих сэргэлэн охид энд ирээд англи хэл сурсан, бас хоол хийж, гэр цэвэрлэх, хувцсаа эмх цэгцтэй тавихад суралцсан гэнэ.

Харин энэ гурав төрсөн ах дүүс. "Би хоёр ихэр дүүтэйгээ 108 төвөөс ирсэн. Анх ирэхэд ихэр их жаахан байсан. Эмэгтэй дүү намайг ахыгаа гэж сайн мэддэг, гадаа тоглохдоо надаас салдаггүй. Харин эрэгтэй дүү их сахилгагүй, миний үгэнд ордоггүй. Би герман хэлний сургалттай хувийн сургуульд сурдаг" арваад настай хүү ингэж ярьсан юм.

Эдгээр хүүхдүүдтэй бид Гацууртад байршилтай “Бадамлянхуа” хүүхдийн асрамжийн газар өнгөрсөн амралтын өдрөөр очихдоо уулзсан нь энэ. Тус газрыг ажиллуулдаг хатагтай Дэди хүүхдүүд холоос хотын төв рүү сургуульд явдаг учраас амралтын өдрүүдэд сайн унтах хэрэгтэй. Тиймээс 11 цагт ирээрэй гэж товлосон билээ.
Нэлээдгүй том энэ хашаанд зургаан дан хаус, бага сургуулийн байр, хүлэмж, гүний худаг, сагс, гар бөмбөг, тоглоомын талбай, сургалт, агуулахын байрыг эмх цэгцтэйгээр зохион байгуулжээ. Үүнээс гадна уулын энгэрт арваад гэр харагдах бөгөөд хүүхдүүд тэнд зуны улиралд амьдардаг аж.

Эхний байшин 4-12 насны 22 хүүхэдтэй, хоёр гэрийн ээжтэй. Тэд багшийг ингэж нэрлэдэг юм байна. Тэдний найм нь 3-5 настнууд, бусад нь 12 хүртэлх насны охид. Амралтын өдөр тул охид их цэвэрлэгээ хийж, жаахнуудын зарим нь унтаж, бусад нь гэрийн ээжийнхээ тусламжтайгаар дулаан хувцаслахаад тоглохоор гарлаа. Саруулхан том цонхтой тоглоомын өрөө, эмчийн өрөө энд байрлах бөгөөд хүүхдүүдийг насны ангиллаар нэг дор оруулжээ.

Харин хөвгүүд болон оюутан, том хүүхдүүдийн байр зэргэлдээ оршино. Үүнтэй залгаад гал тогооны байр харагдана. Хэдийгээр гал тогооны томоохон байшин байгаа ч хүүхдүүдийн өрөөнд хөргөгч, цахилгаан зуухыг бэлдэж өгчээ.

-Дэди намайг тэвэр, Дэди намайг үнс-

Энэ зуур Дэди ирлээ. Дэди намайг тэвэр, Дэди намайг үнс хэмээн нөгөө жаахнууд бүчин авлаа. Тэр өмнө уулзахад дурьдаж байсан Янжка, Мөнхбаяр хоёрыгоо тэвэрч, шулганалдан юуг ч юм удаан ярилцлаа. Охин төрөөд нэг хоногтой эднийд ирсэн түүхтэй аж.

"Бадамлянхуа" асрамжийн газар хүүхдийг амьдрах ухаанд сургах төвийг энд төвхнүүлжээ. Нарийн боов, оёдол, үсчнээр суралцах боломжийг бий болгож, материал тоног төхөөрөмжийг нямбайлан бэлтгэсэн байх бөгөөд хүүхдүүд хүссэн чиглэлээрээ суралцаж, мэргэжилтэй болдог байна. Тогооч амралтын өдрүүдэд амардаг тулд дунд, ахлах ангийн хүүхдүүд хоолоо хийдэг аж. Энэ өдөр тэд пицца хийж байлаа. Асрамжийн төвийнхөө нарийн боовны цехэд мэргэжил эзэмшсэн нэг охин нь Непальд сурдаг. Сурахынхаа хажуугаар энд сурсан нарийн боовны чиглэлээрээ ажилладаг хэмээн Дэди зургийг нь үзүүлсэн юм. Оюутны байранд амьдардаг хүүхдүүдэд мах, гурил, будаа гоймон хүргэж өгөх ажил байгааг тэр төвийн нэгэн ажилтантай зөвлөлдөнө. "Бадамлянхуа" асрамжийн төвөөс том болоод бие даагаад гарсан ч амьдралд эвээ олохгүй зутрах, орон гэр олдохгүй нөхцөлд тэд Дэдигээ л зорин ирдэг байна. Тэдэнд адаглаж л сэтгэлзүйн тусламж хэрэгтэй л байдаг гэж тэр хэлэв.

Тэрбээр хөдөлмөрч, өрөвч зөөлөн сэтгэлтэй эмэгтэй аж. Ажлынх нь өрөөнд тав, зургаан муур, байрнуудын буланд мөн тооноос ч олон нохой харагдана. Багш тэнэмэл нохой, муур авч ирж асардаг гэж нэг нь хэлэв. Бас Сэлэнгэд зөгийн аж ахуйтай, эндээ хэдэн морьтой гэнэ.

Хатагтай нөгөө шулганасан жаахнуудаа дагуулан сургууль руу явцгаая хэмээв. Уг байшинг хэдэн жилийн өмнө бага сургууль болгон ашиглаж байжээ. Харин одоо йога, төгөлдөр хуур, номын сан гэх мэтээр хүүхдүүдээ хөгжүүлэх байдлаар ашиглах болжээ. Төвийн хүүхдүүд ихэнх нь англи хэлтэй. Хатагтай Дэди тэднийг төлөвшүүлэх, хөгжүүлэх, эрүүл энх өсөж бойжуулахын төлөө гучаад жилийн амьдралаа зориулан яваа нь энэ.

-60 хүүхдийг зургаан гэрийн ээж 48 цагаар ээлжлэн хардаг-

"Бадамлянхуа" асрамжийн төв 13 ажилтантай. Хүүхдүүдийг нас, насаар нь хоёр багш хариуцан ээлжээр ажиллана. Өөрөөр хэлбэл, энэ 60 хүүхэд 6 гэрийн ээжтэй. Жолооч сургууль, цэцэрлэгт нь зөөнө. Мэргэжлийн багш нар үсчин, оёдол, нарийн боовны мэргэжил олгох сургалт явуулна. Төвийн ажилтан "Манай энэ жаахан хүүхдүүд ихэнх нь аав, ээжтэй. Тэд архины хамааралтай, орон гэргүй, хүчирхийлэлд өртөх эрсдэлтэй нөхцөлд амьдардаг учраас хүүхдүүдийг нь асрамжид өгдөг.

Хүүхдүүд гэр бүлтэйгээ, аав ээжтэйгээ өсөх нь хамгаас чухал ч боломжгүй учраас л энд байна. Тэдгээр хүмүүс хүүхдүүдтэйгээ ирж уулздаг, бид ч холбоотой байлгах үүрэгтэй. Бидний зүгээс аав, ээжүүдэд "Биелүүлэхгүй амлалт битгий өгөөрэй" гэж захидаг. Учир нь аав нь, ээж нь удахгүй чамайг авна гэх мэтээр амлаж, тэрийгээ биелүүлэхгүй байх тохиолдол гардаг. Нөгөө талаас төвийн зүгээс авья гэсний зоргоор өгөөд явуулчихдаггүй. Хүүхдүүдийг анх ирэхэд хамтарсан баг ажиллаж, шийдвэр гаргадаг. Хэрвээ буцааж өгөхөөр болбол эргэн нэгдэх процесс жилээс дээш хугацаагаар үргэлжилнэ. Нөхцөл байдлыг нь үнэлж, шалгаж, уулзалт хийсний дараа хүүхэд эрсдэлгүй нөхцөлд амьдрах боломжтой гэж дүгнэвэл шийдвэрийг цуцалдаг" гэж ярилаа.

-Тэд хаягдсан хүүхдүүдийг Бадамлянхуа нэрээрээ овоглодог-

Эдний хамгийн жаахан нь төрөөд нэг хоногтой багш нарынхаа гар дээр иржээ. Түүнчлэн арваад хоногтой, нэг сартай нярай ч ирнэ. Тэдний ихэнх нь төрсөн эгч дүүс, ах дүүс. Хүүхэд өргөж авья гэж хүмүүс ханддаг ч төрсөн ах дүүсийг салгаад явуулах боломжгүй. Хаягдсан хүүхдүүдийг бичиг баримтжуулах ажил нэлээд төвөгтэй. Нийслэлийн прокурорын газар сүүлийн тохиолдлуудад ур чадвар, хүчин чармайлт гарган ажиллаж, тусалж байгааг тэд онцлов. Манай улсад ийм тохиолдолд ихэвчлэн Олдох, Олдмол зэрэг нэр өгдөг бол тус асрамжийн газар Бадамлянхуа нэрээрээ овоглодог. "Бадамлянхуа" асрамжийн төвийн эхний хүүхэд өдгөө 40 нас хүрчээ. Харин хамгийн бага нь 3 настай. Тэдний дунд Бадамлянхуа овогтой 30 гаруй хүүхэд бий.

"Бадамлянхуа" асрамжийн газрын мэдээлэлтэй ЭНД дарж танилцаарай.

Б.ХАШ-ИЛД

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй