Хотод амьдрахаар 4 хүүхэдтэйгээ ирсэн Б.Өлзийжаргал: Хөдөөд малчны, малын гэсэн юм бүхэн үнэгүй болсон

Б.Өлзийжаргал Ховд аймгийн Мөст сумаас хотод суурьшихаар дөрвөн хүүхэдтэйгээ ирээд байна. Түүний нөхөр нутагтаа уурхайд ажилладаг тул үлджээ. Эднийх нэгээс 13 насны дөрвөн хүүхэдтэй, малчин айл. Хөдөөд малын юм бүхэн, малчны гэсэн бүхэн үнэгүйдэж, зөвхөн мал маллаад амьдрах боломжгүй болсон тул нутгаа орхиод ирлээ хэмээн тэр ярьж байна. Мөн хүүхдүүдийнхээ ирээдүйн боловсролд анхаарахын тулд энэ сонголтыг хийжээ. Б.Өлзийжаргал одоо нэг ойтой нялх хүүхдээ хүнд харуулаад, өөрөө шүдний эмнэлэгт үйлчлэгчээр ажиллаж байна. Харин гурван хүүхэд нь харьяаллын асуудлаас шалтгаалж одоогоор сургуульдаа явж эхлээгүй байгааг учирлалаа.

-Хотод хэзээ ирэв, удаж байна уу. Суурьшихаар ирсэн зорилго, шалтгааны тухай асуумаар байна?

-Манай сум эндээс 1,500 км. Хотод наймдугаар сарын 12-нд ирсэн. Ирснийхээ маргааш хувийн шүдний эмнэлэгт ажилд орсон. Хүүхдүүдийнхээ ирээдүйг л бодож ирлээ. Хөдөөд өвс ногоо ургахгүй, мал маллах улам л хэцүү болоод байна. Малаа хадам аавындаа харуулахаар үлдээсэн. Нөхөр маань нутагтаа Хөшөөтийн уурхайд ажилладаг болохоор тэндээ хоцорсон. Одоогоор хүүхдүүдээ сургуульд хамруулж чадаагүй л байна. Буусан байгаа энэ газар манай нэр дээр бүртгэлтэй бол боломжтой. Гэтэл өөр хүний нэр дээр бүртгэлтэй учраас болохгүй гэсэн. Сая газрынх нь эзэнтэй яриад учир байдлаа хэлээд гуйлаа. Нэг дэх өдөр ирээд манай нэр дээр шилжүүлээд өгье л гэнэ. Хэрэв тэгвэл хүүхдүүдийн маань сургуулийн асуудал шийдэгдчих байх аа.

-Та хэдэн хүүхэдтэй вэ?

-Нөхөр дөрвөн хүүхдийн хамт ам бүл зургуулаа амьдардаг. Том маань 13 настай. Удаах хоёр нь ес болон долоон настай. Хамгийн бага нь нэг ойтой. 

-Хотод ирсэн ямархуу байна?

-Өмнө нь ирээд буцдаг байсан бол одоо амьдрах шийдвэр гаргаад ирлээ. Хот сайхан л байна. Хамгийн санаа зовж байгаа зүйл бол хүүхдийн сургууль л байна. Хичээл эхлээд долоо хоночихлоо. Бусдаар бол би ажлаа хийнэ. Нөхөр маань тэнд бас ажлаа хийж байгаа. Хоёр талаасаа дэмнээд асуудалгүй болгоно оо л гэж бодож байна. 

-Энэ ажлаа яаж олов, шууд ирээд л орчихжээ?

-Манай хамаатны эгч тэтгэвэртээ гарах болоод би оронд нь ирж ажилд орсон юм. Ажлынхан маань сайхан хүмүүс байна лээ. Өглөө автобусанд суугаад дамжаад, дамжаад ажилдаа оччихно. Буцахдаа ялгаагүй автобусандаа суугаад л хүрээд ирнэ. Мэдэхгүй чадахгүй зүйл гарвал хүмүүсээс асуухаар хэлээд л өгчих юм. Одоогоор хэцүү санагдахгүй байгаа.

-Цалиндаа хүрсэн үү?

-Хүрээгүй л байна. Өнөөдөр л буух юм гэсэн. Сар болгоны таван, 20-ны өдөр хоёр хувааж олгодог юм байна лээ. 

-Хотын завгүй хүмүүсийн нэг болох нь ээ. Олон жил мал маллав уу та?

-Наймдугаар ангиа төгсөөд мал дээр гарсан. Өдийг хүртэл малаа маллаж нутагтаа сайхан л амьдарлаа. Газрын гарц сайн, бороо хур элбэг бол хөдөө сайхан шүү дээ. Харин сүүлийн үед тиймгүй болсон. Цаг хангай нь ч хавчаад сайнгүй, мал өсгөхөд бэрхшээлтэй болоод байна. Манай хоёр эгч, ах дүү нар бүгд энд байдаг болохоор эднийгээ түшээд хүрээд ирлээ. Аав, ээждээ ирсэн юм шиг сайхан л байна. 

-Хүүхдүүд нь хотод сурна. Боловсролын ялгаа хэр байдаг бол?

-Орон нутаг тийм сайнгүй ээ. Хөдөө, хотын ялгаа их шүү дээ. Хотод сурдаг хамаатны хүүхдүүдтэйгээ ярилцахад л шууд мэдэгддэг. Харилцаа, хандлагаас эхлээд зөрүү их. Тиймээс хэдэн хүүхдээ аваад боловсролд нь анхаарахаар ирсэн минь энэ. Цаашид малчин болохгүйгээс хойш энэ сонголт ирээдүйд нь хэрэг болох байх аа. Эмч, цагдаа, багш болно гээд энүүгээр гүйлдээд л байна. 

-Хөдөөд таны насныхан, залуу хүн олон байна уу?

-Хүмүүс хөдөөд байхаа болиод байна. Ихэнх нь шилжээд, хот суурин газар бараадах болж. Хөдөөд айлууд нь ч, мал хуй нь ч эрс цөөрч байна. Өнөө жил л гэхэд манай сумын сургуулийн нэгдүгээр анги ганцхан бүлэгтэй болсон байх жишээний. Энэ чинь айлууд цөөрснийг илтгэж байгаа нэг хэлбэр шүү дээ. Гэтэл хотод нэг ангид 70 хүүхэд ноогдож байна гэнэ. 

-Таны ойр тойрноос хот руу, аймгийн төв рүү айлууд их ирсэн үү?

-Өө зөндөө байгаа. Манай хадам талынхан бас их ирсэн. Манайх хөдөө учраас бараг ганцаараа сумандаа үлдэх дөхсөн шүү. Нөхөр бид хоёрын хамаатнууд бараг бүгд энд ирчихлээ.

-Тэдний нааш ирж байгаа гол шалтгаан юу байна вэ, таны бодлоор?

-Бага шиг хүүхдүүдтэй айлууд ихэнх нь хүүхдээ л бодож байна. Нэмээд ажил хийе гэхээр сум орон нутагт хийх ажил байхгүй. Тоотой хэдэн газартай, нэмж хүн авах боломжгүй.  Орон тоогүй, санхүүжилтгүй гэдэг. Тиймээс сумын төвд бол гэртээ байхаас өөр сонголтгүй. Хотод бол өөр шүү дээ. 

-Хичээл эхэллээ. Хөдөө улам л эзгүй болсон байгаа даа. Эхнэр хүүхэд нь суманд, нөхөр ганцаараа малаа хараад үлддэг гэдэг ч юм уу?

-Одоо эрчүүд нь ч байхаа больсон доо. Эхнэр, хүүхдээ сумандаа үлдээгээд ажил хийхээр явж байна. Эсвэл гэр бүлээрээ явчихдаг ийм болчхоод байгаа. 

-Хөдөөгөө яана аа хэдүүлээ. Мэдээж амьдралаа бодоод аль боломжтой газар руугаа шилжиж байгааг үгүйсгэх аргагүй л дээ?

-Одоо яана ч гэх вэ дээ. Үнэхээр л эзгүйрчихсэн байгаа шүү дээ. Айлууд зусдаг салаа руу гарахад бараг айлгүй. Ганц, хоёрхон айлтай. Нутаг хүртэл ийм эзгүй. Малаа сайхан маллаад амьдаръя гэхээр мал, мах үнэ хүрэхээ больсон. Малын юм бүхэн үнэгүй. Бидний юм бүхэн үнэгүй. Эсрэгээрээ дэлгүүрийн юм бүхэн үнэтэй. Ийм байхад үнэхээр аргаа бараад л энэ шүү дээ. Нутгаа ямар муулалтай биш дээ.

-Мал үнэд хүрэхгүй байгаа юм уу гэхээр энд махны үнэ тэнгэрт гарсан шүү дээ, их сонин. Гэтэл малчид бараг гуйж байж ямар ч хүнээр хамаагүй хэдэн төгрөг болгодог шиг байгаа юм ?

-Малчдаа яагаад ингэж үнэлээд байгааг ойлгодоггүй. Малчин гэхээр л нэг тийм дорд үзсэн хандлагатай болж. Намар хичээл сургууль эхлэхээр бүгдэд нь л мөнгөний хэрэг гарна. Малаа заръя гэхээр үнэ хүрэхгүй, авахгүй. Бараг гуйж л өгдөг. Хамгийн бага үнээр шүү. Хүний хүн чанар гэдэг бас л хэцүү болжээ. Ядаж жилийн дөрвөн улирал яаж зүтгэж, хөдөлмөрлөдөг гэдгийг нь ойлгож, үнэлдэг болоосой гэж бодох юм. Мал маллах гэдэг хэцүү л дээ. Гэхдээ энэ хугацаанд хэцүү байна, больё гэж шантарч үзээгүй. Малын буян их шүү дээ, үнэлдэг бол.

-Энэ хугацаанд нөхрийнхөө цалингаар л амьдралаа болгож байв уу?

-Манай нөхөр уурхайдаа ажиллаад олон жил болж байгаа. Нэг хүн болгоё, бүтээе гээд зүтгээд байхад нөгөөх нь байнга зүгээр суугаад байж болохгүй шүү дээ. Ганц хүний цалингаар зургаан хүн амьдарна гэдэг хэцүү. Тиймээс нөхөртөө дэм тус болъё, ажил хийе. Хүүхдүүддээ ч анхааръя л гэж бодсон. Нөхрийн ажил 10 сар хүрээд зогсдог. Амарч ирээд энд бас ажил хийнэ л гээд байгаа. Ажил хийхгүй байсан ч хэдэн хүүхдээ хараад гэртээ байж байвал би ажлаа санаа зовохгүй хийнэ. Бас ханьтай юм даа.

-Та их өөдрөг иржээ. Хөдөө олон жил болсон хүмүүс ихэнхдээ эндээ л байя, ийш тийш яваад ажил төрөл ч олдохгүй байх гэдэг?

-Тийм хүмүүс байдаг байх л даа. Миний хувьд ажил хийнэ, болгоно бүтээнэ л гэж боддог. 

-Бүр мөсөн шийдээд ирчихлээ, хотын айл болно гээд. Цаашид юу юутай болно гэж, бүтээнэ гэж зорих уу?

-Нэгэнт шийдээд ирсэн юм чинь зүтгэнэ л гэж бодож байна. Дандаа айлын хашаанд амьдарна гэж байхгүй. Өөрийн гэсэн хашаатай болохоос эхлээд амьдралаа ахиулаад л явна даа. Цаашлаад байранд ч орохыг үгүйсгэхгүй. Мэдээж хүүхдүүдээ бүгдийг нь дээд боловсролтой, мэргэжилтэй эх орондоо нэмэртэй хүн болгоно. Ингэж чадвал ирсэн зорилго минь биеллээ гэсэн үг. 

-Таныг ажилдаа явчихаар нэг ойтой нялхыг хэн харах вэ?

-Манай нэг бэр эгч энд байгаа. Тэр маань харж өгдөг. Бас сургуулийн хүүхдүүдийг хүргэж өгнө, авна.

-Хүүхэд харах хүнээ хүртэл бэлджээ?

-Уг нь их зорилготой, бэлтгэлтэй ирээд байгаа шүү. Бэр эгч маань хоёр эгчийн хүүхдүүдийг бас өсгөж өгсөн. Их буянтай хүн бий. Мэдээж өмсөж зүүх гээд бүхий л зүйл дээр тал талаас нь дэмнэлгүй яах вэ. 

Түүний охин У.Номуунзаяа,

"Хот манай Мөстөөс том юм байна. Удахгүй хичээлдээ яваад олон найзтай болно гэж бодож байна. Одоо бол гадаа тоглоод, хүүхэлдэй үзээд, гэрээ цэвэрлээд, ээждээ туслаад байж байгаа. Хөдөө жаахан уйтгартай байсан. Энд хийж үзмээр зүйл олон санагдлаа . Би шүдний эмч болоод ээжийнхээ ажилладаг эмнэлэгт орно. Шүд авах, тариа тарих дуртай. Эсвэл цагдаа болно"

У.Нандинзаяа,

Би энэ жил нэгдүгээр ангид орно. Хотын хүүхдүүдийг хөөрхөн ааштай гэж боддог. Аниа бид хоёр шалаа угаагаад, гэрээ шүүрдээд, цайгаа чанаад л байж байна . Хөдөө аав ээж хоёрыг байхгүйд хоолоо хүртэл хийдэг байсан. Гэрийн ажил хэцүү санагддаггүй ээ" гэлээ.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй