Т.Дима: Хүн бүхэн л өөрсдийн зовлон дундуур туучиж яваа. Тэр бүхэнд лаа хань болох байх

“Анхны хийсэн лаагаа худалдаалж, 800 мянган төгрөгийг орлого олж, түүнээсээ урам авсаар зургаан жил болжээ...” гэх түүнийг Т.Дима гэдэг. Тэрбээр багш мэргэжилтэй ч лааны дэлгүүр нээх бодлоо тээсээр 2019 онд “Оросын элчин сайдын яамны” баруун талд өөрийн хүсэн мөрөөдсөн дэлгүүрээ нээж, хоёр өрөө байр түрээслэн эхэлж байжээ. Харин одоо тэр “Ард кино театрын” эсрэг талд өөрийн урландаа олон төрлийн лаа урлаж сууна.

Түүний “Candle house” дэлгүүрээр орсон хэн бүхэн стресс бухимдлаа мартан гардаг санагдлаа. Энэ л түүний хүсэл байжээ.

-Анхандаа өөрийгөө “гоё лаа хийгээд байна, би чадаж байна” гэж бодож байсан ч одоо эргээд харахад өөрийгөө голж чамладаг л юм-

-Анхны бүхэн саад бэрхшээлтэй байдаг шүү дээ, хэрхэн лаа хийж эхэлсэн тухай яриагаар ярилцлага эхэлье гэж бодлоо?

-Лаа хийх миний хобби байсан. Хоббигоо ажил болгоод зургаан жил болж байна. Миний лаатай холбогдсон түүх их сонин. Хүн нас явахын хэрээр өөрийгөө хайж эхэлдэг юм шиг ээ. Бага нас минь лаатай шууд холбогддог, ер нь манай үеийнхэн бүгд л лааны гэрэлд хичээл номоо хийж өссөн улс. Өөрөөр хэлбэл лааны үеийнхэн гэж хэлж болно.

Лаа бол миний мөнхийн хэрэглээ, бага насны минь дурсамжууд лаатай холбоотой болоод ч тэр үү орой болгон лаа асааж барьдаг байсан. 2019 онд Солонгос улсад байдаг охиноо зорьсон юм л даа. Очоод Солонгос улсын лааны ертөнцийг их сонирхсон. Охиноосоо гуйж байгаад лааны дэлгүүрүүдээр зочилж үзэхэд үнэхээр асаахад хайран лаанууд их таарсан. Үнэхээр гайхалтай мэдрэмж. Тэр өдрөөс хойш Монголдоо өөрийн лааны хаустай болох бодлыг тээж ирээд судалгаа хийж эхэлсэн.  Удалгүй дэлгүүрээ “Оросын элчин сайдын яамны” баруун талд  хоёр өрөө байр түрээсэлж  “Candle house” нэртэй дэлгүүрээ нээж үйл ажиллагаагаа явуулж байлаа.

-Хийж байгаа лааныхаа тухай яриач, лааг ямар түүхийн эдээр хийдэг вэ?

-Лааны түүхэн эд органик байдаг. Гол түүхийн эд болох лааны тосыг зөгийний лаваас гаргаж авдаг. Зөгий зөв зургаан талт сархиагаа барихын тулд лавын булчирхайнаасаа ялгаруулдаг бодисыг зөгийн лав гэж нэрлэдэг. Зөгийн лавыг нэг, хоёр, гуравдугаар зэрэг гэж ангилдаг. Нэг хоёрдугаар зэргийн лавыг гоо сайхны бүтээгдэхүүнд хэрэглэдэг. Гуравдугаар зэрэг нь ахуйн хүрээнд буюу лааны тос, гутал өнгөлөгч зэргээр ашигладаг. Шилэн савтай лааны хувьд шар буурцгийн тосоор хийдэг.  Лаа гадаадаас оруулж ирж худалдаална гэдэг миний хувьд боломжгүй санагддаг. Түүхийн эдээ гаднаас оруулж ирээд дэлгүүрийнхээ бүх лааг би өөрөө хийсэн. Тос байхаас нь хөдөлмөр шингээж бүтээгээд түүнийгээ бусдад тайлбарлаад зарах нь сайхан байдаг.

-Бид лаатай холбоотой дурсамж ихтэй улс. Таны ажигласнаар лааг аль насныхан түлхүү сонирхож байх шиг байна?

-Сүүлийн үед залуус лаа их сонирхдог болж. Манайхаар үйлчлүүлж байгаа хүмүүсийн дийлэнх нь залуучууд тэр тусмаа эрэгтэйчүүд байдаг. Манай үеийнхэн бол лаатай холбоотой дурсамж их учир лаа сонирхох нь элбэг. Гэтэл залуус яагаад лаа их сонирхоод байна гэдэгт нэг учир байгаа юм шиг санагддаг. Монголчууд галын эрчим өндөртэй ард түмэн шүү дээ. Орчин үед бидний амьдралын хэв маяг өөрчлөгдөж дөрвөн хананы дотор цагаан ион гэрлийн нөлөөлөлд амьдардаг болчихлоо. Тэгэхээр аажимдаа бидний галын эрчим хүч суларч ил гал, галын эрчмийг үгүйлж байна гэсэн үг. Лаа асаагаад суухаар түүнээсээ илч энерги нөхөн авч илүү тайван мэдрэмжийг авдаг.

Жишээ нь үйлчилгээний газруудад орой үдэш суухад лаа асаасан орчинд илүү тухтай сайхан мэдрэмж төрүүлдэг нь үүнтэй холбоотой байх. Ер нь өнөөдрийн бидний нийгэмд хуучин хэрэглэж байсан зүйлсээ сэргээж эргэн хэрэглэх хандлагатай байх шиг байна.

-Лаа бол эртний түүхтэй эд, манай оронд лааны соёл хэр зэрэг дэлгэрч байгаа бол?

-Лааны тухай ойлголт өмнөх үеэс өөр болж. Энергийн, гоо зүйн, бэлэг дурсгалын болон хэрэглээний түвшинд лааг түлхүү хэрэглэж байна. Цаашлаад зан үйлд ч лаа хэрэглэгдэж байгаа. Мөн ил гал, лаа зэргийг баяр ёслолын ширээ засалтын гол чимэглэл болгон өргөн хэрэглэж байгаа. Энэ зэргээс үзэхэд лааны соёл бол манай улсад хурдацтай хөгжиж байгаа гэж үзэж болно. Гоёлын лаа гоо зүйн таашаал өгдөг.  Усанд хөвж байгаа лаа, хэлбэр дүрсний хувьд бол бэлэг дурсгал талдаа. Одооноос лааны хэлбэр дүрс ач холбогдлыг ойлгож эхэлж байх шиг байна, лаа зөвхөн гэрэл гаргах бус өөр олон талын ач холбогдолтой гэдгийг ойлгож эхэлсэн нь сайшаалтай.

-Бүх лаагаа та өөрөө хийдэг гэж хэллээ. Лаа хийхэд хэр хугацаа шаарддаг вэ, өнгө хэлбэр дүрс агуулгыг бодолцож хийдэг юм шиг санагдлаа.

-Хүн бүрийн зан төлөв сонирхлыг илэрхийлсэн хэлбэр дүрс агуулгыг шингээж хийдэг. Хэлбэр дүрс утга агуулга шингээж хийхэд цаг хугацаа их шаардана. Өнгө хэлбэр дүрс хоорондын утга агуулгыг гаргахад мэдрэмж зайлшгүй шаарддаг. Олон өнгө орсон дүрс болон өнгө сүлэгдсэн лаа хийхэд цаг хугацаа их орно. Гэхдээ бүх лаандаа сэтгэлээ зориулж хийдэг болохоор цаг заваа харамладаггүй.

Мөн лаа өөрөө гар урлал учир дагалдах хэрэгсэл болох суурь шаардлагатай. Худалдан авсан гоё лаагаа агуулгын хувьд ямар суурин дээр асаах уу гэдэг асуудал гарч ирнэ. Хэрэглэгчдийн зүгээс худалдан авч буй лаагаа суурьтай хамт авах санал их ирсэн. Түүнчлэн гар урлал сонирхоод ирэхээр лааны хажууд юу хийх үү гэх бодол төрнө. Жилийн өмнө лаа хийхээс гадна сууриа хамт хийдэг байсан. Одоогоор бол ачаалал их байгаа учир зөвхөн лаа хийх дээрээ анхаарч ажиллаж байна. Лааны сууриа импортоор авч байгаа. Гар аргаар хийсэн лааны суурь маань зарагдаад дууссан. Гар урлаачид төрөлжиж эхэлж байгаа учир үндсэн лаа хийх ажлаа нэн тэргүүнд тавьж байна даа.

-Манай нөхөр бол миний анхны шавь, үнэнч туслах бас хамтрагч маань-

-Таны дэлгүүрт орж ирсэн хүн бүхэн тайвширмаар сайхан газар юм. Эргэн тойронд лангуу дүүрэн лаа харагдаж байна зургаан жилийн хугацаанд таны хобби их өргөжиж. Энэ хүртэл амаргүй байсан байх?

-Мэдээж амар биш. Анхлан ажил эхлүүлэхэд бүх зүйл хэцүү байдаг. Эхэндээ мэдэхгүй чадахгүй зүйл их гарсан. Зургаан жилийн хугацаанд өөрийгөө гололгүй уйгагүй хичээсний үр дүнд өнөөдрийг хүрсэн. Анхандаа өөрийгөө “гоё лаа хийгээд байна, би чадаж байна” гэж бодож байсан ч одоо эргээд харахад өөрийгөө голж чамладаг л юм. Ер нь би өөрийгөө их зоригтой шийдвэр гаргасан гэж боддог. Зургаан жилийн өмнө ганц нэг хүмүүс цахимаар дэлгүүр нээгээд дөнгөж л эхэлж байсан үе.

Би дотроо лааны дэлгүүр хаус нээнэ гэсэн зураглалыг бий болгочихсон байсан. Солонгос улсаас ирэхдээ  нэрээ хүртэл бодчихсон ирсэн. Анх эхлэх үед хүмүүс “хаанаас орж ирсэн лаа вэ” гэсэн асуулт их асуудаг байлаа. Би өөрөө хийсэн лаа байгаа юмаа гэхэд, надад итгэдэггүй байсан. Гаднаас оруулж ирээд өртөг нэмээд зарж байна гэж ойлгодог байсан байх. Орж ирсэн хүн болгонд уйгагүй тайлбарладаг байлаа. Миний лааг худалдаж авсан ч бай аваагүй ч бай бүх зүйлээ эхнээс нь “лаа хийх миний мөрөөдөл байсан, лааг ингэж хийдэг” гэх мэт бүх зүйлээ дэлгэрэнгүй тайлбарладаг. Сүүлдээ хүмүүс мэдэж таньж ойлгож эхэлсэн. 

-Одоо таны лаа аль хэдийн олонд танигдсан бас шалгагдсан байх, үйлчлүүлэгч ихтэй юу?

-Анх эхлэхдээ хийсэн лаагаа борлуулахын тулд “Twitter” хуудсанд зар байршуулсан. Зарын дагуу нэг хүн холбогдоод миний хийсэн лааг дэлгүүртээ байршуулж зарах саналыг анх тавьсан. Тухайн үед маш их баярлаж байсан, одоо хүртэл тухайн үеийн сэтгэл хөдлөл санаанаас огт гардаггүй юм.

Манай нөхөр уулзаад гэрээ байгуулаад анх удаа хийсэн лаагаа дэлгүүрт нийлүүлж эхэлсэн. Тухайн үед сард нэг удаа тооцоо нийлээд 800 мянган төгрөг анх авсан. Түүнээсээ урамшиж өдийг хүрсэн гэж боддог. Одоогоор “Good Frice”, “Алтан жолоо”, “Наран малл”, “EFES”  гэх мэт дэлгүүрүүдтэй хамтарч ажиллаж байна.

-Таны гэр бүлийн хүн гэрээ бичиг цаасны ажлыг хийдэг гэлээ, та хоёр сайн хамтрагчид байх нь ээ.

-Анх гэртээ лаа хийдэг байхдаа цахимаар захиалга авч лаагаа худалдаалдаж хүргэлтээр хүргэж өгдөг байсан. Манай нөхөр хүргэлтэд нь явдаг, тэр үед нэг лаа 10 мянган төгрөгийн ханштай байсан байх. Тэгсэн нэг өдөр манай нөхөр надад хандан “Чи одоо 10 мянган төгрөгөөр лаа зараад, өдөр шөнөгүй тэрийгээ хийгээд хэзээ мөнгөтэй болох юм” гэж хэлсэн. Тэр үед би хариуд нь “Надад мөнгө олохоос гадна, хийж байгаа зүйлээсээ өөрийгөө олж байгаа нь, надад сайхан байна, чи намайг зүгээр сууж чадахгүй гэдгийг мэдэж байгаа биз дээ” гэж хэлж байсан. Одоо манай нөхөр “тэр үед тэгж хэлсэндээ амаа барьдаг шүү” гэж хэлээд инээдэг юм. Манай нөхөр бол миний анхны шавь, үнэнч туслах бас хамтрагч маань.

-Танд нөхрөөс тань өөр шавь бий юу?

-Байлгүй яах вэ.  Одоогоор 200 гаруй хүн бэлдэж гаргасан байна. Дэлгүүрээ нээхийн өмнө сонирхогчдод лааны бэлдэц  худалдаалаад зааж сургадаг байсан. Одоогоор сургалтаа зогсоосон. Гадаадад байгаа монголчууд их зорьж ирдэг. Миний сургалтыг төгссөн 10 гаруй шавь маань өөрсдийн гэсэн урлантай болсон. Бүх төгсөгчид маань лаатай холбоотой яваа. Лаа хийдэг хүмүүс зөвхөн шинэ жилийн лаа, зөвхөн шилэн савтай лаа зэргээр төрөлжиж байгаа нь лааны соёл дэлгэрч байгаа илрэл мөн байх. Лааны соёл дэлгэрэхэд тодорхой хэмжээний хувь нэмрээ оруулж яваа гэж боддог.

-Лаа зөвхөн гэрэл үнэр гаргахаас гадна тайвшрал энерги өгдөг гэж яриандаа та дурдсан. Бусдад тайвшрал, энерги өгдөг зүйлийг урлах ямар байдаг вэ?

-Манай дэлгүүрт гаднаас хүмүүс орж ирээд “ядаж таван минут суугаад тайвшраад гарья” гэж хэлдэг. Тэгэхээр амьд гэрэл болон эл галын энерги байгаа газар тайвшрал байдаг. Мөн үнэр, орчин зэрэг маш чухал. Бухимдалтай стресстэй хүмүүс манай дэлгүүрт гаднаас орж тайвшраад, уур бухимдлаасаа ангижраад гарч байгааг харах л миний мөрөөдөл байсан. Лаа хийх тухайд бол би ямар нэгэн зүйл хийж бүтээж л байвал жаргалтай байдаг. Лаа хийх бүртээ дандаа гоё сайхан зүйл боддог, лааныхаа хаана нь цэцэг хийх үү, хаана нь ямар өнгийг яаж хийх үү гэх мэтээр үргэлж эрэл хайгуул хийж байх нь надад таалагддаг. Хүмүүс ажлаасаа ядарлаа, залхаж байна гэж төвөгшөөдөг. Харин миний хувьд  өдөржингөө ажиллаж ядарсан ч залхсан мэдрэмж огт авч байгаагүй. Хүн тэгээд дуртай зүйлээ хийж байж жаргалттай ажиллаж амьдардаг байх. Ажлынхаа хажуугаар гэрийн эзэгтэйн үүргээ гүйцэтгэнэ, эмээгийн үүргээ биелүүлнэ гэх мэт ажлаас өөр олон анхаарал хандуулах зүйл байгаа. Аль алийг нь л орхилгүй явдаг даа. Стресс ихтэй үедээ дэлгүүр дээрээ ирээд лаагаа хийгээд суухаар тайвширдаг. Тийм л хүн.

Өөр өөртэйгөө ажиллах, ярилцах боломжийг лаа өгдөг юм шиг санагдлаа?

-Бид гадагшаа хүмүүстэй харьцаж ярилцаж байдаг ч дотогшоо өөр өөртэйгөө төдийлөн ярилцаад байдаггүй. Тиймээс эргэн тойрныхоо ион гэрлийг унтраагаад лааны амьд гэрэлд өөртэйгөө ярилцах боломжтой. Ер нь лааны гэрэлд суухад хүнд их юм бодогдоно.

Одоогоос гурван жилийн өмнө ээжийгээ алдсан. Бүх зүйл хурдан болоод өнгөрсөн учир итгэж эвлэрч өгөхгүй сэтгэл зүйгээ удирдаж чадахгүй байдалд хүн хүрдэг юм билээ. Тэр үед ерөөсөө лаатайгаа ярилцъя гэж шийдсэн. Орой болгон лааны гэрэлд суугаад хүслээ шивнэж явсаар сэтгэл зүйгээ эдгээж чадсан. Хүн бүхэн л өөрсдийн  зовлон дундуур туучиж яваа тэр бүхэнд лаа хань болох байх.

-Таны лаагаар сэтгэлээ эдгээсэн хүмүүс магад олон байдаг байх. Энэ лаа надад  үнэхээр их тусалсан баярлалаа танд гэх үйлчлүүлэгч орж ирдэг үү?

-Зөндөө ирдэг. Нэг удаа лаа аваад явсан үйлчлүүлэгч охин уйлаад ирсэн. Миний охинтой адил насны охин байсан, “та надаа цаг гаргаач тантай сэтгэлээ онгойлгоод ярилцмаар байна” гэсэн. Бид хоёр ярилцаад суухад “таниас авсан лаагаа асаагаад суугаад хэцүү асуудлаа шивнэсэн. Тэрнээс хойш сэтгэл онгойгоод тантай ярилцмаар санагдсан” гэж хэлсэн. Тэр охин гэр бүлийн асуудалтай байсан юм билээ. Энэ бүхнээс би зөв сэтгэлээр, зөв л яваа юм байна гэсэн урам авдаг.

-Таны лаа импортын лаанаас юугаараа ялгарах вэ, үнийн тухайд?

-Импортын лаа оруулж ирдэг хүмүүс цөөнгүй бий. Хүн өөрийнхөө сэтгэлээ зориулж хийсэн зүйлийнхээ онцлогийг мэддэг, мэдэрдэг учир бусдад тайлбарлахад хялбар. Нэгдүгээрт, манай лаанд орж  байгаа түүхийн эд 100 хувь байгалийн гаралтай. Байгаль эхийн бүтээсэн бүх зүйл өөрөө хамгийн сайхан энергийг хүнд өгнө шүү дээ. Хоёрдугаарт, зөгий байгалийн шим болсон цэцгийн балыг түүж сордог. Түүнээс гаргаж авсан зөгийн лаваар лаа хийдэг. Мөн үнэр чухал үүрэгтэй. Хамгийн сайхан үнэртэй газар хамгийн сайхан зүйлс цугларч татагддаг.

Үнийн тухайд  харьцангуй манай лаа боломжийн үнэтэй. Ашгийн хувьд олон тоогоор хийж борлуулж байгаа учир алдагдалтай биш. Өнөөдөр маргаашаа бодох бус 10 жилийн дараа миний лааны дэлгүүрийг үр хүүхдүүд маань үргэлжлүүлж хийх, цаашлаад лааны үндсэн брэнд үнэ цэнэ, соёлыг хадгалж авч явах тал дээр л анхаарч байгаа. Бүтээгдэхүүний үнэ бол зах зээлийн зарчмаараа дундаж үнэтэй  гэж хэлнэ. Түүхийн эдийн үнэ гэвэл нэг килограмм нь 92 мянган төгрөгийн үнэтэй байдаг.

 -Цаг гарган ярилцсанд баярлалаа, танд амжилт хүсье

Б.ЛУВСАНПЭРЭНЛЭЙ

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй