"Онцгойд орохын тулд дүү маань сая төгрөг өгсөн, алба хаагчдаасаа байнга мөнгө татдаг"

Сүүлийн таван сарын хугацаанд Онцгой байдлын албаны таван алба хаагч ажил үүргээ гүйцэтгэж яваад амь эрсдээд буй. Хамгийн сүүлийн тохиолдол хэдхэн хоногийн өмнө болж, тус албанд 20 жил зүтгэсэн гал сөнөөгч нас барсан.

Хачирхалтай нь эдгээр тохиолдол бүрд ОБЕГ, Шадар сайд тайлбар мэдээлэл хийхдээ дандаа "арьс"-аа өмөөрч, ажил албаа хаацайлаад буй. Бид өмнө нь Онцгой байдлын албанд дөрвөн жил ажиллаад гарсан гал сөнөөгч "Б"-тээ тус салбарын асуудлаар ярилцсан. Энэ удаа тус албанд ажилладаг гал сөнөөгчийн ар гэрийн төлөөлөлтэй ярилцлаа. Түүний хувьд нүүр царай, нэрээ нууцлахыг хүссэн юм.

-Онцгойд тэнцэхийн тулд тухайн хүн нь хэдэн төгрөг гэхээс шалтгаалж өгөх мөнгөн дүн өөр өөр. Манайх нэг сая төгрөг өгсөн-

-Дүү нь онцгой байдлын албанд ажиллаад хэдэн жил болж байна?

-Анх 2018 оны өвөл тушаал нь гараад ажиллаж эхэлсэн. Миний төрсөн дүү л дээ.

-Яагаад гал сөнөөгч болохоор шийдсэн юм бол, давхар мэргэжил эзэмшсэн үү?

-Уг нь барилгын цахилгаанчин мэргэжилтэй. Цэрэг, цагдаагийн байгууллагат ажиллах сонирхолтой байсан учраас Дотоод хэргийн их сургуулийн гурван сарын дамжаанд сурч төгсөөд, энэ чиглэлээр ажиллах болсон. Сургууль нь төгсөгчдөө ангиудад хуваарилдаггүй учир эхлээд өөрсдөө ажиллах ангиа танил талаа ашиглаад ч юм уу олоод томилгоогоо хийлгэдэг. Өөрөөр хэлбэл, төгсөөд аль ангид ажиллах нь тодорхой хүнийг сургууль нь тэнцүүлж авдаг гэсэн үг. Томилгоогоо 3, 4 сар зарим тохиолдолд жил ч хүлээх шаардлага гарна. Ингэхдээ тодорхой хэмжээнд мөнгө төгрөг өгч байж зөвшөөрүүлнэ. Тухайн хүн нь хэдэн төгрөг гэхээс шалтгаалж өгөх мөнгөн дүн өөр өөр. Манайх ч гэсэн таньж мэдэх хүнээрээ дамжуулж томилгоо хийлгэсэн. Нэг сая төгрөг өгсөн. Дүү маань төгсөөд тухайн ангидаа ажилд орсон.

-Анх бол өөрийн сонирхлоор орсон байх нь?

-Үнэнийг хэлэхэд бие бялдрын шалгалт өгөөд явж байхад нь бид мэдээгүй байсан. Би гурван сарын дамжаанд сурахаар болсон, явлаа шүү гэх үед нь л мэдсэн. Анх 100 хувь өөрийнхөө хүсэл, сонирхлоор орсон. Харин одоо бүх зүйл эсрэгээрээ болсон. Байнга л ажлаасаа гармаар байна, хэцүү байна, цаг наргүй байна, дарамттай байна гэдэг. Дээрээс нь дандаа эмэгтэй хүний ажил хийлгэж, ангийнхаа хамаг юмыг цэвэрлүүлж, арчиж зүлгүүлж байх юм гээд л. Бид болохоор шинэ ажил учраас дасах хугацаа хэрэгтэй, дасчихвал зүгээр болчихно гэдэг талаас нь хэлж, ярьдаг байсан. Дүү маань энэ байдлаа эхний хоёр жил илэрхийлдэг байснаа гурав дахь жилээс яагаад ч юм багасчихсан. Гэсэн ч хийдэг ажил нь хэвээрээ. Нөгөө л ангийнхаа шал шавхайг угааж, гадаа хашааны хог түүж, гурил зуурч хоол хийдэг. Гэрийн авгай шиг л байдаг.

Энэ газар чинь төрийн байгууллага. Тийм хэр нь дотоод тохижилт, ангийн ямар нэг эд зүйл авахдаа хөөрхий алба хаагч нараасаа мөнгө хураадаг. Уг нь төрийн сангаас гаргах ёстой байх. Гэтэл эсрэгээрээ манайх локер худалдаж авна гэнэ гээд мөнгө хураалгаж байх жишээний. Сүүлд л гэхэд нас барсан алба хаагчийн буянд мөнгө хураалгасан. Үүнийг буруу гэж хэлэхгүй. Гэхдээ буяны үйлд хүн сэтгэлээрээ өглөг өгч болно шүү дээ. Гэтэл шууд л тэдийг өг гэдэг байдлаар тулгасан. Энэ тулгадаг арга барил бүх зүйл дээр гардаг. Ямар ч мөнгө төгрөгийг хураахдаа дүнг нь тулгадаг.

Жишээ нь, Онцгой байдлын байгууллага нэгдсэн тогтолцоонд шилжсэний 20 жилийн ойн хүрээнд алба хаагчдаасаа мөнгө хурааж байгаа. Хамгийн багадаа нэг хүнээс 100 мянган төгрөг, гурван удаагийн давтамжтай. Гэтэл энэ хүмүүс чинь хэдэн төгрөгийн цалинтай билээ дээ. Хүнээ бодохгүй юм.

-20 жилийн ойн хүрээнд алба хаагчдаасаа гурван удаагийн давтамжтай мөнгө хурааж байгаа. Ийм байдлаар дандаа мөнгө татдаг-

-Ийм байдлаар мөнгө хураах тохиолдол олон болов уу?

-Нэлээн их шүү. Ангийн ийм, тийм юмыг засах гэж байгаа эсвэл тийм юм ангид авна гээд байнга мөнгө хураадаг. Хамгийн сүүлд тэр 20 жилийн ойд гэж 120 мянган төгрөг хураасан. Төрийн албан хаагчдын цалин 10, 25-нд буудаг. Гэхдээ цалин нь цагтаа бас буухгүй ээ. Одоо ахиад 120 мянга юм уу 150 мянгыг хураах юм шиг байна лээ. Энэ мэт зүйлийн хажуугаар огт амралт байхгүй. Байнгын нойргүй явдаг. Хуулиараа бол 24 цаг ажиллачихсан хүн чинь амрах ёстой. Гэтэл дуудагдаад яваад өгнө. Өвөл гэр хорооллын айлуудыг эргээд, зун гол дагаж эргүүлд алхаад, хавар намар шар усны үер гээд л таарна. Ингэж явахдаа хоол ундаа өөрсдөө болгоно. Ингээд болоогүй ийм ажлаар явж, явж ирээд орой нь даргыгаа тийм газарт хүргэж өгнө гээд явна. Жишээ нь утас руу нь залгаад тийм грашаас машин аваад тэнд намайг хүргээд өг гээд хэзээ ч хамаагүй дуудчихна. Ер нь дандаа л бэлэн байдалд байдаг. Бэлэн байдал бол тухайн албаны онцлог л доо. Гэхдээ ээлжийн амралтаа авчихсан хүнийг хүртэл дууддаг. Тийм үедээ ч бэлэн байх ёстой. Залгасан тохиолдолд очихгүй л бол болохгүй.

-Ажлын орчин нөхцөл, хувцас хэрэгслийн тухайд юу анзаарагддаг вэ?

-Байнга өмсөж явдаг эрээн хувцас бий. Тэр нь бүр өгөршчихсөн. Татвал урагдахаар хэмжээний. Галаас хамгаалах хувцас нь бол стандартынх байх. Хүчилтөрөгчийн багийн тухайд юм ярьдаггүй болохоор тодорхой мэдэхгүй байна. Эрээн хувцсаа байнга өмсдөг болохоор тэр тухайд сайн мэдээд байна. Зүгээр л энгийн хувцас нь ийм байхад бусад нь ямар байх тодорхой шүү дээ.

-Тэгвэл харилцаа хандлага?

-Ажлын байранд олон жил болсон хүмүүс нь шинэ алба хаагчдаа гарын үзүүрээр зарах, цохиж зодох тохиолдол гардаг юм шиг байна лээ. Надад энэ тухайгаа хоёр, гурван удаа хэлж байсан. Одоо бол хэдэн жил ажиллачихсан болохоор нөгөө ах нар нь энэ салбартаа байгаарай, олон жил ажиллаарай гэдэг болсон.

-Тэвчээд байгаа шалтгаан нь юу бол. Жишээлбэл, гараад өөр боломж бий юу, бэртэж гэмтсэн тохиолдол гарсан уу?

-Сүртэй бол бэртэж, гэмтэж байгаагүй. Жижиг зүйлүүд бол байсан. Тэвчээд байгаа нь дараагийнхаа боломж бололцоог л харж байгаатай холбоотой. Өөрөөр энэ ажилдаа хоргодоогүй. Жишээлбэл, гадагшаа явах эсвэл өөр ажилд орох боломж байна уу гэдгээ харж байгаа. Хэрэв боломж л олдвол гарахад бэлэн гэсэн үг.

-Энэ байгууллагад гурван давхарга бий болсон. Давхаргын ялгаа гаргадаг байдлыг өөрчлөх хэрэгтэй-

-Дарга нар нь хувийн ажилдаа зардаг гэгдэж шүүмжлүүлээд байгаа. Морин жоолооч хийлгэдэг гэдэг ч юм уу?

-Энэ бол үнэн. Морин жолоочийг яг хийлгэдэг. Ярихаар л тийм даргаа ийм газраас аваад тэнд хүргэж өгөх гээд явж байна гэдэг. Эсвэл лагерийнх нь байшингийн дээврийг янзалж байна гэдэг ч юм уу.

Миний ярих гэсэн гол зүйл бол галын байгууллагад тогтсон давхаргын ялгаа. Энд гурван давхарга бий. Нэгт, шинээр орж ирсэн юу ч мэдэхгүй хүмүүс. Эдгээр залуучуудыг ийм байдлаар дарамтлаад, хэрэгтэй хэрэггүй зүйлүүд хийлгээд зараад байвал удаан тогтохгүй шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл байгууллага, салбарын дотоод асуудал мэт боловч яг үнэндээ нийтийн асуудал. Энэ хүмүүс байхгүй бол гамшиг осол, галын үед иргэд яах вэ. Тиймээс боловсон хүчин гэдэг чухал. Хоёрт, хоёр жил ажиллачихсан ажлаа арай дээр мэддэг, чаддаг эдгээр хүмүүс гараад явчихвал туршлагагүй шинэ залуучууд гал руу орох болно. Энэ тохиолдолд хэдэн ч хүний амь нас эрсдэхийг хэлж мэдэхгүй шүү дээ. Гуравт, мэдээж шат шатны олон дарга нар.

Одоогийн нөхцөлд энэ залуучуудад удаан ажиллах, эндээ ажиллаж байгаад тэтгэвэртээ гарна гэх урт хугацааны бодол, хүсэл зориг байхгүй. 30 гарчихсан хүмүүс бол одоо нэг 10 жил ажиллаад тэтгэвэртээ гарчихъя гээд тэсэж болох байх. Залуучуудад харин энэ том даваа, маш хол санагдаж байгаа. Тиймээс дараагийнх нь боломж бололцоог л хайж байна.

-Хэдэн төгрөгийн цалин авч байна?

-Манай дүү 1.5 саяыг гар дээрээ авдаг.

-750,000 гэдэг нь?

-Анх л тийм байсан. Одоо бол өөрчлөгдсөн, шатлалаараа ийм байх. Сүүлд харамсалтай үйл явдлууд гарснаас хойш 30 хувиар цалин нэмнэ гэсэн сураг гарсан байсан. Баттай бол мэдэхгүй байна.

Үүнтэй холбоотой жишээ хэлэхэд, ангийнхаа бүтэн жилийн тайланг танилцуулж, шилдэг ангиар шалгарсан байгаа юм. Ингээд үндсэн цалингийн 15 хувь гэсэн үгтэй өргөмжлөл барьсан байсныг нь асуухад наадах чинь худлаа, зүгээр ингэж бичдэг юм, өгдөггүй гэж хариулах жишээтэй. Марштактик нь ч будилаантай болдог. Гэртээ ирэлгүй сар бэлтгэл хийснийх нь үр дүн гардаггүй. Дарга нарын нөлөөгөөр байр эзлүүлдэг.

-26, 27-той залуучуудыг ангийн захирагчаар томилчихдог-

-Намын шахаагаар томилгоо хийдэг. Мэргэжлийн бус, туршлагагүй хүмүүсийг дарга болгодог гэгдээд байгаа?

-26, 27 настай залуучуудыг ангийн захирагчаар томилдог юм билээ. Гал сөнөөгчийн ажлыг багадаа 5 жил зарцуулж эзэмших боломжтой эрсдэлтэй, хэцүү ажил мэргэжил. Энэ мэргэжлээр бэлтгэж, сургаж буй сургууль нь гуравхан сарын дамжаанд л суулгадаг. Нөхцөл байдал ийм байхад өдий насны залуучуудыг яагаад анги хариуцсан даргаар томилдгийг ойлгодоггүй. Тэгсэн хэр нь хамгийн сайн мэргэшсэн, олон жил ажилласан хүмүүс нь гал сөнөөгчөө хийгээд л явж байдаг.

-Сүүлийн таван сарын хугацаанд таван алба хаагч харамсалтайгаар галд амь эрсэдлээ. Энэ мэдээ бүр онцгойгийн албаны алба хаагчийн ар гэрт хөнгөн тусдаггүй байх. Өөрөөр хэлбэл дүү нь л бодогддог болов уу?

-Бид үнэндээ ажлаасаа гараасай л гэж боддог. Ялангуяа сая нэг алба хаагч нас барснаас хойш миний хувьд дараагийн боломж нь юу байна гэдгийг маш сайн судлаад эхэлчихсэн байгаа. Ойрын хугацаанд ажлаас нь гаргах бодолтой байна.

Жишээ нь, надаас ийм сайт яриа авъя гэсэн гээд хэлтэл битгий олон юм яриарай, энэ салбар угаасаа өөрчлөгдөхгүй гэсэн. Тэгэхээр дотор нь ажиллаж байгаа хүмүүс энэ тогтолцоотой нь эвлэрчихсэн гэдэг илт. Өөрчлөгдөх байсан бол аль хэдий нь өөрчлөгдчих байсан. Өөрчлөгдөхгүй болохоор л энэ олон залуу амиа өгөөд бид сүүлдээ хүлээн зөвшөөрөөд яваад байгаа юм гэдэг.

-Албан үүргээ гүйцэтгэж яваад амь эрсэдвэл ар гэрт нь гурван өрөө байр өгдөг байхаар болсон. Шийдэл мөн болов уу, ар гэрийн хувьд?

-Монголд байртай болно гэдэг эмзэг сэдэв болчхоод байна. Төр үүнийг л олоод харчихсан хэрэг. Онцгойд голчлон ийм насны залуучууд ажилладаг, галын шугамд ихэвчлэн тэд үүрэг гүйцэтгэж байна гэдэг ч юм уу. Нэмээд хаана, хаана амьдардгийг нь судалдаг байх. Ингээд л гол зүйл нь байр болж таарна. Эсрэгээрээ эдгээр хүмүүс сайн цалинтай байгаад энэ мэргэжлээрээ ажиллаж байсан бол ар гэрт нь нөхөж баршгүй аз жаргал нь хэвээрээ байна шүү дээ. Тиймээс энэ бол эмзэг сэдэв дээр нь дөрөөлсөн буруу шийдвэр. Үүний эсрэг байдаг.

Миний хувьд энэ нөхцөл байдал өөр болоосой, дүүгээ сайн сайхан амьдраасай гэдэг үүднээс дээрх асуудлуудыг ярилаа. Анх алба хаагчид нас барсны дараа энэ салбарын бодит нөхцөл байдал одоо л яригдаж, сөхөгдөж эхлэх нь гэж бодож, харж суусан. Гэтэл эл үйл явдлаас хойш таван сарын хугацаа өнгөрсөн ч асуудал дээрдсэнгүй. Байр, орон сууц гээд өнгөрөхөөр нь бага ч гэсэн хэмжээнд дуугаръя гэж бодсон юм.

Гал сөнөөгчид гурван удаа тангараг өргөдөг. Үхсэн ч харамсахгүй гээд тангараг өргөөд энэ албанд зүтгэдэг байтал яагаад ийм нөхцөл байдалтай ажиллуулаад байдгийг нь ойлгодоггүй.

-Ярилцсанд баярлалаа.

Бид өмнө нь Онцгойгийн албанд ажиллаж байгаад гарсан алба хаагчтай ярилцсан. Доорх линкээр унших боломжтой.

"₮5.7 саяын үнэтэй хүчилтөрөгчийн баг эвдэрвэл өөрөө төл гэдэг учраас гал руу орохдоо зүүдэггүй"

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй