Д.Сүхгэрэл: Би ОХУ-аас санхүүждэггүй. Е.Симоновт хэргээр тагнуул нэр зүүсэн

“Хил хязгааргүй гол мөрөн” эвслийн Монгол дахь зохицуулагч Д.Сүхгэрэлтэй холбоотой анхаарал татах мэдээлэл цацагдаад байгаа. Германы жижиг хэвлэлд түүнийг Е.Симоновын хамт ОХУ-ын санхүүжилтээр Эгийн голын усан цахилгаан станцын төслийг эсэргүүцдэг хэмээн бичсэн. Мөн тэдний харилцсан и-мейлүүд задраад буй. Мэдээллийг тэнцвэртэй хүргэх, хоёр талын байр суурийг сонсох үүднээс Д.Сүхгэрэлтэй уулзаж, зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Е.Симонов 2014 онд Монгол Улсад 10 жилийн турш хөл тавих эрхгүй болсон нэгэн. Түүнтэй та ямар холбоотой вэ?

-Е.Симонов бол “Хил хязгааргүй гол мөрөн” эвслийн олон улсын зохицуулагч. Харин би Монгол дахь зохицуулагч нь. Энэ үүднээс ажил хэргийн холбоотой байж ирсэн. Эвслийн ерөнхий үйл ажиллагааны чиглэл нь гол мөрний урсац, ундаргад сөргөөр нөлөөлж болзошгүй төслүүдийн нээлттэй мэдээллийг цуглуулж, анализ хийн байр сууриа илэрхийлэх. Шаардлагатай бол Засгийн газар, УИХ-д бичиг өгч ажилладаг. Олон нийтийн ярианы сэдэв болоод буй Эгийн голын усан цахилгаан станцын төсөл эрсдэлийн үнэлгээг хийж, олон нийтэд танилцуулдаггүй. Зарим мэдээллийг ил болгодоггүй. Энэ үүднээс бид дуугарч ирсэн. Харин төслийг “Эсэргүүцсэн” гэдэг үг ашиглах нь тохиромжгүй.

-“Liberty Pub” подкэстийн үеэр иргэн Г.Ганбат яриандаа Е.Симонов та хоёрыг ОХУ-ын даалгавраар ажилладаг гэж дурдсан. Харин та хоёр и-мейлээр Г.Ганбатын тухай ярилцсан байсан. Ийм и-мейл харилцаа үүссэн нь үнэн үү?

-Би иргэн Г.Ганбатын яриаг сонсоод Е.Симоновоос “Таних уу. Ийм зүйл ярьж явна” гэж асуусан. Е.Симонов “Зүс таних хүн байна. Д.Ганболд илүү мэдэх байх” гэж хариулж байсан санагдана. Д.Ганболд бол “Хил хязгааргүй гол мөрөн” ТББ-ын гол зохицуулагчдын нэг. Ийм харилцаа болсон нь үнэн.

-Эгийн голын УЦС-ын төсөл хоёр орны харилцааны эмзэг сэдвүүдийн нэг. Танай байгууллагыг ОХУ-ын санхүүжилтээр төслийг эсэргүүцдэг гэж харддаг цөөнгүй хүн байна?

-“Хил хязгааргүй гол мөрөн” ТББ ОХУ-аас санхүүжилт авдаггүй. Үүнийг нотлох баримтуудыг холбогдох албаны хүмүүст гаргаж өгсөн байгаа. Мөн би өөрөө “Хил хязгааргүй гол мөрөн” эвслээс цалин авдаггүй. “Оюу толгойн хяналт” ТББ-ын удирдлагын хувьд эндээс цалин авдаг.

-Энэ төсөл хэрэгжвэл манай улс ОХУ-аас эрчим хүчний хараат байдлаа задална гэж үздэг. Монгол хүний хувиар та энэ төсөлд ямар байр суурь илэрхийлдэг юм бэ?

-Түрүүнд хэлсэнчлэн, “Хил хязгааргүй гол мөрөн” эвслийн ажил бол нээлттэй мэдээлэл цуглуулж, анализ хийн өөрсдийн байр суурийг илэрхийлэх явдал. Тиймд “Эсэргүүцдэг” гэсэн үг ашиглах нь тохиромжгүй бөгөөд мэдээллээр хангах зүй ёсны шаардлагыг л тавьдаг.

Нөгөө талаар, Монгол Улсын гол мөрний урсац маш бага. Наад захын Wikipedia-гаас хайж үзвэл дэлхийн 1000-аас дээш куб.м/сек урсацтай гол, мөрнийг бүртгэн жагсаасан байгаа. Харин манай Сэлэнгэ мөрөн Эг тэргүүтэй бүх жижиг голуудын урсцаа нийлүүлээд 432 куб.м/сек-ийн урсацтай. Маш бага. Үүний сав газарт УЦС байгуулах нь экологид сөрөг нөлөөтэй. Байгаль нуурын дэргэд барьсан УЦС олон жил ажилласны дараа сая нэг экологийн тэнцвэр тогтож байна. Гэтэл тийш цутгадаг Сэлэнгэ мөрний ай сав газарт дахин УЦС барих нь дахин том асуудал дагуулна, арай гэж тогтож буй тэнцвэрийг алдагдуулна. Дэлхий нийтээр усны хомстолд орох эрсдэлийг тооцож, УЦС-аас татгалзаж байна. Улс орнууд эрсдэлийн үнэлгээг хийж, шаардлагатай төслүүдийг шууд зогсоож байна. Зөвхөн “Хил хязгааргүй гол мөрөн” биш ийм чиглэлд ажилладаг цөөнгүй олон улсын байгууллагуудын сүлжээнүүд байна.

Харин манай улс баруун бүсийн эрчим хүчний систем нь 45 орчим МВт байгаа бөгөөд  Дөргөн, Тайшир УЦС ашиглан эрчим хүчээр хангадаг. Энэ утгаар баруун бүсийн хувьд ОХУ-аас хараат бус л даа. Харин 90 МВт бүхий Эрдэнэбүрэнгийн УЦС БНХАУ-ын санхүүжилтээр баригдвал баруун бүс Орос гэхээсээ илүү бүр бүхэлдээ Хятад улсаас эрчим хүчний хараат улс болох болно. Түүнчлэн Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-аар уул уурхайн төслүүдийг эрчим хүчээр хангана хэмээж буй. Их нууруудын хотгорт газрын тос олборлох гэж байгаа. Усны хомстолд орох эрсдэлтэй ийм нөхцөлд уул уурхайн төслийг УЦС-ын эрчим хүчээр хангана гэдэг утгагүй. Хэзээ ч дэмжихгүй.

-Е.Симонов нутагтаа “Гадаадын тагнуул” нэр зүүсэн хүн. Мөн саяхан тагнуул хэмээн баривчлагдаж, шүүхэд давж заалдаж буй иргэн Ч.Мөнхбаяр Е.Симоновтой харилцаа холбоотой байсан нь ил болсон. Тагнуул гэж дуудагдсан хүмүүстэй та хамтарч ажилладаг юм шиг байна?

-Е.Симонов гэж хүн зөвхөн Монгол Улсын гол мөрний талаар ярьдаг хүн биш. Өөр олон оронд ажилладаг. Одоо гэхэд Гүржийн Ненскра мөрний дэргэд УЦС барих төсөлд байр сууриа илэрхийлж байгаа. Мөн ОХУ-даа ч эрсдэлтэй төслүүдэд сөрөг байр суурь илэрхийлж явдаг. Энэ үүднээс тэндээ “Гадаадын тагнуул” гэсэн бүртгэлтэй. Түүнчлэн 2014 онд Эгийн голын УЦС-ын төсөлд холбогдох нээлттэй байх учиртай мэдээллүүдийг авах хүсэлтийн нь хариуд, “Тагнуул” гэх хэрэг үүсгэсэн. Нээлттэй байх ёстой мэдээллийг нууцалчхаад, “Улсын нууцад халдах гэлээ” гэж Е.Симоновыг буруутгасан байдаг. Харин Ч.Мөнхбаярын өмгөөлөгч, ар гэрийн хэвлэлд өгч буй ярилцлага, мэдэгдлийг харахад түүнийг тагнуулч гэх нотолгоо байхгүй нь ойлгогдож байна.

-Гэнэт ийм мэдээллүүд цацагдаж эхэлснийг та хувьдаа хэрхэн харж байгаа юм бэ?

-Томоохон төслүүдэд төслийн нэгж байгуулагдаж, ажилладаг. Төслийн нэгж олон улсын зээл тусламжаар санхүүждэг. Ажилчид нь өндөр хангамж, өндөр цалин авдаг. Ийм төслийн нэгжүүдэд ажиллаж, амьжиргаагаа залгуулдаг хэсэг хүмүүс бий болсон. Эгийн голын УЦС-д ч ийм төслийн нэгж байсан. Хөгжлийн банкны асуудалд ч нэр холбогдсон. Тэднийг хоолноосоо салахгүйн тулд ийм мэдээллүүдийг зориуд цацдаг болов уу гэж би ойлгодог. Нөгөө талаар энэ үйл явдал БНХАУ-ын Гадаад хэргийн сайд Ван-Игийн айлчлалтай давхцаж байна. Айлчлалаар Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-ын төслийг БНХАУ-ын санхүүжилтээр барих асуудлыг шийдвэрлэлээ. Энэ төсөл “нийгмийн лиценз”-ээ авч чадахгүй байгаа. Увсын иргэд эсэргүүцлээ илэрхийлж, БНХАУ-ын талд ч сөрөг байр суурьтай буйгаа мэдэгдсэн. Харин БНХАУ-ын талаас “Дотооддоо хүлээн зөвшөөрүүлж чадаагүй төслийг дэмжихэд хүндрэлтэй байна” хэмээн хэвлэлд мэдээлсэн. Иймд дотоодын стратегийн төслүүдийг “гацаавал” хариуцлага хүлээнэ шүү гэсэн сануулгыг өгч байгаа мэт дүр зураг харагдаж байна. ХЗДХ-ийн сайд Х.Нямбаатар стратегийн төслүүдийг зориудаар гацаавал хуулийн байгууллагаар шалгана, алдагдсан боломжийг нөхөн төлүүлнэ гэж мэдэгдсэн. Атал энэ нь Хүний эрхийн конвенцоор хүлээсэн үүргүүдээсээ татгалзаж буй явдал гэдгийг НҮБ онцолчхоод байна. Эхнээсээ шалгагдаад эхэлсэн хүмүүс бий.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй