Төрд ажиллахаас залхан айгсдаа нэгнээр нь “намнуулж”, шинээр хайх цонх үетэй золгоно

-Эхлэлийн оронд-

2023 он. Аймгийн засаг даргын яриа.

Төрийн нэргүй, хүндгүй, цаг наргүй ажил хийхээс халширч байна. Ажлаа өгье гэж бодож байгаа. Шударгаар ажил явуулах гэхээр бизнесүүд нь том дарга нартайгаа нийлээд намначихдаг. Хэзээ ч, ямар ч хэрэгт орж мэдэх эрсдэл дунд аймгийн бүтээн байгуулалтуудыг урагшлуулах гэж зүтгэсээр ядарлаа. Хувийн бизнесүүд зогссон, хэцүү байна. Залхаж байна.

2022 он. Дүүргийн засаг даргын яриа.

Цэцэрлэгт багш олдохгүй байна. Цагдаа нар байнга дутагдалтай байна. Төрөөс санхүүжилт татах замаар хувийн эмнэлгийн статусаар ажилладаг өрхийн эмнэлгүүдэд эмч, сувилагч олдохоо байгаад удлаа. Цаашлаад хог тээврийн компаниудад огт ажилтан олдохоо байсан.

2021 он. Хувиараа бизнес эрхлэгчийн яриа.

Гадаадад сургуульд төгссөн охиноо төрийн албаны ажлыг ойлгог. Ажил явуулж сураг гэж бодоод шингээсэн. Гэвч нэг хүлээн авалт дээр очоод, ажлынх нь газрын дарга ямар нахаль, буруу хүн байгааг харж, ой гутаад ажлаас нь гаргасан. Одоо бизнест сургана. Төрд бидний үеийнх шиг зарчимтай, цаас нухдаг хүмүүс цөөрсөн. Овлигогүй, хүн болж төлөвшөөгүй дарга нарын хажууд гадна төгссөн хүүхдүүдээ хүчээр уях хэрэггүй юм билээ.

2020 он. Төрд ажиллаж байгаад, “хөөгдөж” гарсан хүний яриа.

Ээ, гэгээн эх орны минь эрх ашиг минь гээд, элдэв шуналтай дарга нартай үзэлцээд л, үнэнч ажиллаж, ТНБД-ын шалгуур хангах үеэр эрчүүд нь нийлж, хор хутгаад хэрэгт унагасан. Насаараа үнэнч ажиллаж яваад, нэг л өдөр төрийн мөнгө хулгайлсан хэрэгт орж, хөөгдөөд гарсан. Тэр их хортой хүмүүс дунд амьдралынхаа 20 жилийг юуны төлөө үрчих вэ гэж бодсон.

Сэтгүүлчийн хувиар нийгмийн янз бүрийн төлөөллүүдтэй уулзаж явахад сүүлийн жилүүдэд төрд ажиллагсад ер нь залхаж, ядарч байгаагаа учирлах болсон. Эмч, багш нарын зүрхэнд  цалингийн бага байдал, ажлын нөр их ачааллын гомдол байнгын тээгдэнэ. Тэд цаг наргүй их ажлынхаа стрессийг янз бүрээр л үйрүүлэн бутаргаж байгааг харах, мэдрэх.

Боловсролтой, илүү мэдлэгтэй бүхэн гадагшаа дүрвэхийг харсаар ч удлаа. Энэ үзүүлэлтээр Монгол Улс сүүлийн таван жилд дараалан өсжээ. Өндөр дүнтэй тэтгэлэгт тэнцэх гэж махийсаар, түүгээрээ сурч, “Одоо л эх орондоо хийж бүтээнэ” гэж ирсэн ардын хүүхдүүд бүгд төрийн энэ тогтолцоо, үүрлэсэн хүмүүсийнх нь нахаль байдалд ой нь гутаж, намайг сэтгүүлч болохоор хааяа ярьж, сайтар уураа гаргаж авдаг юм.

-Төр ямар мессиж өгөв-

1. Засгийн газрын “Шүүр” ажиллагаа: Цэвэрлэх бас нэгнээр нь нөгөөг хорлуулах так тик

ЗГ-аас эл “Шүүр” ажиллагаандаа зориулан, тухайлсан вэбсайт нээж, “Төрийн алба,  төрийн өмчийг шимэгчдээс шалгах ажиллагаанд нэгдээрэй” гэсэн гарчгаар мэдээлэл өгөх хүснэгт байршуулжээ. Төрийн нэрээр нээгдсэн сайт гарчигтаа “шимэгчлэх” гэсэн үг ашигласан нь ихэд анхаарал татна. Энэ нь мэдээлэл өгөх хувь хүнийг хурцалсан, хатгасан өнцөг гэлтэй. Ямартай ч улсын эмнэлэгт ажилладаг нэгэн эмч “Манай байгууллага цэвэрлэгдэх нь ээ” гэж баяр хөөртэй бичсэн нь нүдэнд тусав.

Мэдээж төрд дарга нарын нэрээр томилогдож ирээд, тухайн байгууллагыг самардаг. Ажилтнуудыг нь хүний, өөрийн болгон хуваадаг. Багаа авч ирдэг гэхчлэн заваан хэлбэрүүд хоногшсон. Ийм ёс зүйн хэм хэмжээг үл хайхран төр лүү шургалсан хүмүүсийг одоо тэрхүү вэбсайтад сайтар ховлох цаг. Эгэл энгийн, эрх ашиг нь зөрчигдөж буй хэн бүхэн сайн ховлоосой гэж сайтын линкийг хавсаргав.

Гэвч нөгөө талд төрийн байгууллагад удаан жил ажиллаж, элдэв хор, лобби, хутган үймүүлэх аргад мэргэшсэн хүмүүс хэчнээн хүнийг энэ сайтад ховлож, тэдгээрийн эрх ашиг зүй бусаар зөрчигдөх бол. Төрийн аль ч шатны байгууллагад тогтчихсон ийм нахаль тогтолцооныхныг “Шүүр” ажиллагаагаар илрүүлэх үү. Эсвэл тэд хамаг дайснуудаа үүгээр дарж авах уу гэдэг хоёр талт асуулт үүсжээ.

Энэ ажиллагааны хүрээнд 6,000-80,000 хүн төрөөс хөөгдөх боломжтой гэж ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясгалан түрүүлээд мэдээлчихсэн. ТАЗ-өөс өгсөн мэдээллээр 15000 орчим ажилтан ковидын хуулийн үйлчлэл зарцсан хийгээд хэмнэлтийн хуулиар ажлаас чөлөөлөгдсөн байна.

2.Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн уриалга: “Төрдөө ажилла, та нар хэрэгтэй байна”

Тэрбээр манайд үйл ажиллагаа явуулж буй олон улсын байгууллагын ажилтнуудтай уулзахдаа тэдний ажилласан хугацааг төрийн албанд ажилласан жилтэй дүйцүүлэх эрх зүйн орчин бүрдүүлнэ гэдгээ зарлав. Олон улсын байгууллагууд цалин өндөртэй. Тэнд хэл усны боловсролтой, гадагшаа холболт сайтай залуус ажиллаж буй.

Ерөнхий сайдын санаа нь “Та нар түр хугацаанд өндөр цалинд татагдаж байхаар эх орныхоо төлөө төрийн албанд ажилла. Гоё түүх болно. Эрх зүйн орчноор тусалъя. Та нар улсдаа хэрэгтэй” гэсэн битүү мессеж тэдэнд өгөв. Одоо бидний үеийн залууст буй, төлөвшиж байгаа үзэл санаа нь “Популист бус байдлаар яг өөрийнхөө салбарт, эсвэл карьер хөөж, улс орныхоо төлөө ажиллах. Үүнд өөрийгөө бэлдэх” гэх хандлага ч тогтсоор байна.

-Төрийн албанд ямар нөхцөл үүсэж байгаа вэ-

Нэг. Бичлэгийн эхэнд дурдагсдын санал сэтгэгдлээс харахад төрд ажиллахаас залхсан байдал хаа сайгүй буй. Томоохон дарга нар, энгийн мэргэжилтэн ч төрд ажиллахаас халширч, төрийн анхан шатны нэгжүүд хэдийнэ шинэ ажилтан хайж байдаг дадалд шилжчихээд байна.

Хоёр. Гадаад, дотоодын их дээд сургууль төгссөн, тархи толгой нь аль сийрэг залуус нь эх орноосоо явах, эсвэл олон улсын байгууллагад ажиллахыг илүүд үзэх болов. Үүнийг Ерөнхий сайдын олон улсын байгууллагад ажиллсадтай хийсэн уулзалт, түүний амлалт гэрчилнэ. Тэдний урсгалыг эргүүлэх нь нэн чухал байна.

Гурав. Төрд ороод мөнгө хийдэг, баяждаг гэсэн ойлголт эдүгээ “Боломжгүй, хараа хяналттай, ил дата задардаг” гэх зэрэг үгсээр солигдож, ажиллагсад нь элдэв зүйлд айдастай, хянамгай болов.  

Дөрөв. Төрийн албанд ажиллагсдын ажлаас гарах, чөлөөлөгдөх байдал нэг хэсэгтээ үргэлжлэх ба энэ цүнх гарсан орон тоонуудыг нөхөхөд амаргүй нөхцөл байдал үүсэхээр байна. Нэг ёсондоо төрийн алба хэсэг унаад, дахин сэргэх диманик үе ирлээ гэж дүгнэж болохоор.

СЭТГҮҮЛЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ: Сангийн яам, Монголбанканд дан том дарга нарын гадаадад төгсөж ирсэн амьдрал мэдэхгүй, цагаан гартай залуус суудаг. Нийтдээ 70 хүнтэй газрын 20 орчим нь л ажил нугалагчид байхад үлдсэн хэсэг нь ажлын цаг дуусаж, хуруугаа уншуулахыг хүлээж суудаг. Ийм нөхцөлийг мэдсээр байх ч салбар удирдахаар очсон сайд нь юу ч хийж чаддаггүй байдалтай болсоор уджээ.

Мөнхүү төрд шигдэхийн тулд ах, авгай нарын фракц үүсгээд, залуу үеэ цэргийн дэглэмээр шахам, сэтгэлзүйн гүн дарамтад оруулж цөхрөөгөөд, ажлаас нь гаргадаг тогтсон хэлбэрүүд төрийн аль ч байгуулагад гүн үүрлэсэн. Сайн мэргэжилтний дээр цүнх барьсан, намын томилгоотой дарга очоод, том дүн дээр л нүд нь бүлтийхээс өөр шидгүй нөхцөлд хамаг ажил нугалагчид ажиллах болсоор удав.

Гэхдээ энэ удаагийн төрийн үргээлгийн давс хачир нь баахан ихдээд. Төрийн албанаас олон арван хүнээ хөөчхөөд, эргүүлээд орон тоогоо нөхөх, зугтагсдын оронд томилгоо явуулах зэрэг дээр нэлээд бэрхшээл, цаг хугацаа туулах бодит нөхцөл байдал үүсжээ. Аливаа юмын тун хэтрэхээрээ бурууддаг. Тэртэй тэргүй төрд ажиллахаасаа бүр залхаад буй сүрэг хүмүүсээ нэгнээр нь “барьж идүүлэх” төрийн аргачлал хэр зөв байв гэдгийг эрүүл ухаанаар бодмоор.

Төрд ажиллагсад цөөрөх цонх үеэ давах тактик төр төлөөлөгсдөд байгаа л гэж сохроор найдъя.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй