Б.Жавхланг МЭДЭЭГҮЙ байхад Г.Тэмүүлэн өрийн таазаа хуулсан ч зөрүүлээд гадаад өр, бондоо төсвийн зарлагаас хасахаар зэхжээ

"Сангийн сайд Б.Жавхланг мэдээгүй байхад Төсвийн байнгын хорооны дарга Г.Тэмүүлэн нууцаар Монгол Улсын өрийн тааз, шалыг эвдэлсэн" гэх хэрэг мандав.

Тэдний маргааны учир, нюансыг яг ямар учиртайг тайлбарлаж байна. Үүний ард мөн Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулинд ямар өөрчлөлт суухаар буйг уншуулж байна.

Б.Жавхлан сайдын тайлбарлаж байгаагаар бол, 2024.06.05-ны өдөр түүнийг огт мэдээгүй байхад нэг айхтар өөрчлөлт хийгдэж. Үүнийг УИХ-ын гишүүн Н.Батсүмбэрэл "Сонгуулийн өмнөхөн өрийн тааз, шалыг авч хаяжээ, эздийг нь зарлаж өгнө үү" гэж түүнээс асуусан нь нэг төрлийн жүжиг л юм.

Тэд нэрсээ бол мэдэхээрээ нэг мэдэж байгаа. Сонгуулийн өмнөх 2024.06.05-ны өдрийн тус чуулганыг дэд дарга асан С.Одонтуяа удирдсан гэх бөгөөд өнөөх аюултай "улсаа хорлосон" гэх заалтыг УИХ-ын төсвийн байнгын хорооны дарга Г.Тэмүүлэн, Л.Мөнхбаатар, Ж.Батжаргал нарын гишүүд оруулсан гэгдэх.

Тэр аюултай гэх өөрчлөлт нь юу байвI Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 6.4 дэх заалт юм.

"Энэ хуулийн 6.1.2-т заасан тусгай шаардлагыг 2025 оны төсвийн жил хүртэл, 6.1.4-т заасан тусгай шаардлагыг 2025 оны төсвийн жилээс хэрэгжүүлнэ" гэх заалт.

Тэгвэл, уг хуулийн 6.1.2-т нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн тэнцэл нь тухайн төсвийн жилийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хоёр хувиас илүүгүй алдагдалтай, эсхүл ашигтай байх;

6.1.4-т Засгийн газрын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлэгдсэн үлдэгдэл нь тухайн жилийн оны үнээр тооцсон дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 60 хувиас хэтрэхгүй байх гэж заасан.

Махчилж тайлбарлавал, Г.Тэмүүлэн нарын нууцаар хийсэн гэх гол өөрчлөлт нь,

Төсвийн алдагдал: тухайн жилийн ДНБ-ийн хоёр хувиас хэтрэхгүй байх заалтыг 2025 он хүртэл,

Өрийн тааз: ДНБ-ийн 60 хувиас хэтрэхгүй байх заалт 2025 оноос хойш хэрэгжинэ гэж өөрчилжээ.

Тэд ингэж өөрчилснөөрөө уг хуулийн,

• 19.9-д заасан 2024 онд төсвийн алдагдлыг ДНБ-ийн 2.8 хувиас хэтгүүлэхгүй байх,
• 19.3-д заасан 2024 оноос өрийн таазыг ДНБ-ийн 60 хувьд барих заалтуудыг ЭВДСЭН гэж харагдах ч ХҮЧИНГҮЙ БОЛСОН гэх тэмдэглэгээ хийгээгүй орхижээ.

Ингэснээрээ өрийн тааз ба алдагдал дээр Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн өөрчлөгчдсөн 6.1.4 дүгээр заалт нь 19.3, 19.9 дүгээр заалтуудтайгаа ЗӨРЧИЛДӨХ нөхцөл байдал үүсгэж, хуулиа жигдлэхгүй хазгар доголон орхисон нөхцөл байдал үүсгэжээ.

Б.Жавхлан сайд улсын сан хөмрөг түшиж байж, ийм заалт өөрчлөгдөхийг "Мэдээгүй" гэж, одоо ярьж суугаа нь ч тусгаар улсаар бол хилийн цэсээ буу барьсан цэрэг алдсан л гэсэн үг. Байж боломгүй асуудал. Тэгээд засч сайжруулж буй сайн дүрд одоо тоглоод сууж буй нь ч үнэндээ инээдмийн жүжиг юм аа.

Төсвийн байнгын хорооны дарга асан Г.Тэмүүлэн ч ийм өөрчлөлт хийлгэхдээ Сангийн сайдаас, Засгийн газраас тойруулсан гэх агуулга нь анхаарал татах өнцөг юм.

Эдгээр драмын цаана Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг ингэж өөрчлөхөөр тусгаад байна.

• "Нэгдсэн төсвийн суурь зарлага" гэж нийт зарлагаас үнэт цаас болон гадаад зээлээр санхүүжих дүнг хасч тооцох,

• 6.1.4. дэх Засгийн газрын өрийн өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлэгдсэн үлдэгдэл нь тухайн жилийн оны үнээр тооцсон дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 60 хувиас хэтрэхгүй байх гэх өгүүлбэр дэх "Өнөөгийн үнэ цэнээр" гэснийг "нэрлэсэн дүнгээр" гэж засах агуулга багтжээ.

Нэгдсэн төсвийн суурь зарлагаас гаднаас авсан бонд, зээлийн дүнгээ хасч тооцох байдлаар өрийн таазандаа хоосон зай үүсгэж, эргээд үүнийгээ дүүргэх байдлаар гаднаас зээл авах санааг ингэж хавчуулаад байна.

Өөрөөр хэлбэл, өрийн таазаа зохиомлоор буулгаж, төсвөө задалж байгаад, зээл авах боломжоо Засгийн газар үүсгэж байна гэсэн үг. Мэдээж ОУВС болон гадны санхүүгийн байгууллагууд дахиад л "Танайх төсвийн нэгдсэн бодлогоо эвдээд байна" гэдэг сэрэмжлүүлгээ өгнө. Манай талаас харвал том төслүүдээ энэ зайн дээр санхүүжүүлэх гарц нь юм.

Дээрхүүдийг нэгтгэж харахад, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн өрийн таазыг эвдэхгүй гэж, хугацаа тавин хатуу заадаг ч сонгуульд ялсан нам бүр эвддэг. Бүр Сангийн сайд нь мэдээгүй явж байхад хүртэл өөрчлөгдсөн байдаг. Ийм эзэнгүй, авдраа цоожлолгүй мартсан айлын уулгамж эхнэр аятай юмс улс төрчид нь нэгэн рүүгээ дайгаад сууж байдаг болжээ.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй