АН сөрөг хүчний дигнитигээ хамгаалах эсвэл популизмын тойрогтоо үлдэх гэсэн сонголтын босгонд ирлээ

МАН доторх хагарал хурцдаж байгаа нь дотоодын фракцын зөрчил, албан тушаалын өрсөлдөөн төдий биш бөгөөд эрх баригчдын сахилга бат алдагдаж, бодлогын шугамд нь доголдол үүссэний илрэл юм.

Зүгээр ч субъектив хэрүүл, зодоон бус намын бодлогын хямрал нь дээд цэгтээ тулж буй нь энэ. Хэдийгээр өнөөдөр хэн нэг этгээдийн нэрийн төдий тэмцэл мэт харагдавч үүний цаана намын удирдлагын шинэчлэл хийх цаг нь ирснийг ч харуулж байна. Харин өнөөдөр сөрөг хүчин нэрийн дор оршин тогтнож яваа Ардчилсан намд МАН-ын алдаж байгаа боломжуудыг засаж, өөрчлөөд урагшлах боломжууд ирчихсэн. Тэд удирдлагын шинэчлэлээ хийж, парламентад институцжсан сөрөг хүчин болох чадавхтай эсэхээ сорих боломжийн шийдлийн цонхтой нүүр тулж байгаа нь энэ.

2025 оны намрын чуулган, 2026 оны төсөв, Үндэсний баялгийн сан, Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний тухай хууль гээд хамгийн өндөр ач холбогдолтой агуулгууд дээрээ сөрөг хүчний хяналт болон альтернатив бодлогыг олон нийтийн өмнө жинлэж чадах цор ганц индэр нь болох боломжтой.

МАН доторх лидерүүдийн зөрчилдөөн нь олон жилийн хамгийн эмзэг цэгтээ тулж, намынх нь дотоод легасид доргилт өгч байгаа нь улам бүр илрэн гарсаар байгаа. Ийм нөхцлийг ойлгож харвал, дараагийн хүн нь хэн бэ гэдэг ерөөс чухал биш буюу ямар бодлогын шугам, ямар засаглалын шинэчлэл хэрэгтэй вэ гэдэг системд эргэлзэх нөхцлийг өдөөж байгаа хэрэг.

Уг нь МАН өнөөдрийг хүртэл ирсэн суурь легасигаараа бол намын дорторх энэ хагаралын мэдрэг үедээ төрийн, бодлогын залгамж чанарыг хамгаалах хамгийн хүчтэй мессежээ илэрхийлэх ёстой атал сүүлийн хэдэн сард энэ чадамжаа бүрэн алдаж, энэ хэрээрээ сөрөг хүчиндээ бамбарыг атгах боломжийг олголоо.

Ардчилсан нам улс төрийн энэ цаг үед ямар дүр рольд байх юм гэдгээ зөв мэдэрч чадвал, өөрөөр хэлбэл шинэчлэл, өрсөлдөөний сууриа сайн бэхжүүлбэл тэдэнд 2026 оны сонгуульд ч олонхийн суудлыг атгах шаанс ирнэ. Тэд цаашид институтицын тогтвортой байдал, парламентын сайн тактик буюу бодлогын сайн хувилбар, улс төрийн сахилга баттай байж чадвал 8-р сард намын даргаа батламжилсанчлан шинэчлэлийн бодлогоо батжуулж чадна гэсэн үг.

Яг одоо тэд ямар хэмжээний сөрөг хүчин байх юм бэ гэдэг бодит чадвараа харуулахаар дэнжигнэж явна.

Сөрөг хүчний бодит чадвар гурван чухал талбар дээр буюу байнгын хороо, УИХ-ын чуулган, түр болон хянан шалгах хороо гэсэн агуулгуудаар хэмжигдэж болно. Эдгээр дээр Ардчилсан нам эрх баригч намын халаасанд багтах уу, тэдний тоглоомын нэг хэсэг байх юм уу эсвэл сөрөг хүчний байр сууриа цэвэр хадгалж, хяналтын оролцоогоор олон нийтийн нүд, чих болох юм уу гэдгээ батлах боломж.

Засах, өөрчлөх стратегийн дагуу сөрөг хүчин дан ганц ярих, шүүмжлэх биш ямар өөрчлөлт санал болгосон гэдгээрээ үргэлж жин дарж байдаг. Хэдий бодлогын санал болж чадахгүй ч гарц, шийдэлтэй шүүмжлэл оновчтой хэвээр л байх болно.

Төсвийн хэлэлцүүлэг дээр гэхэд ил тод байдлыг үргэлж шаардаж, зөв тооцооллын хатуу зарчмыг нэхдэг, сануулдаг, хянадаг байх дээр манлайлал үзүүлэх ёстой. Гэтэл чуулганы танхимд Ардчилсан намын бүлгээс УИХ-ын дэд дарга Д.Пүрэвдорж хуралдааныг даргалах үедээ хий хоосон шүүмжлэл, улиг болсон популизм хийж харагдсаар байгаа нь сөрөг хүчний амбицыг сулруулж буй л хэлбэр.

Намууд энэ онд дүрмээ шинэчилж, УДШ-д бүртгүүлэх ёстой. Ардчилсан намын хувьд шинэ даргатай болж, бодлогын шинэчлэлт хийж байгаа энэ цаг үеэ үнэ цэнтэй болгож, наад зах нь ёс зүйн жишиг харуулж намын санхүүжилтийн ил тод байдлаараа үлгэрлэж, бусад намуудад стандарт тогтоох ч боломж бий.

Монгол Улсын гавьяат хуульч, ШЕЗ-ын дарга асан нь "парламент бол орлошгүй зүйл биш. Өдгөө парламент орлошгүй зүйл биш болсон. Улстөржсөн, талцсан, хууль бус аргаар сонгогдсон парламентыг тараах ч бага хэрэг. Орлуулах боломжтой" гэх ухааны юм ярьж байгаа нь сүүлийн нэг жилд парламентын хяналт хэрэггүй гэх сурталдсан ойлголтуудын олшрох болсны жишээ юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт УИХ-ын түр хороо байгуулах саналыг чуулган дээр унагаасан явдалд Ардчилсан намын ганцхан гишүүн хоолойгоо сөөтөл орилоод өнгөрсөн. Угтаа энэ бол Ардчилсан нам бүлгээр, намын бодлогоор парламентын цөөнхийг дуу хоолойг боомилохыг эсэргүүцэх ёстой байсан дүр зураг.

Монголын улс төрд, ялангуяа МАН-д эрх мэдлийн задрал явагдаж байна. Ардчилсан намд УИХ-ын сонгуулийн ялалт ирэхгүй байлаа ч парламентын чадамжийг тунхаглах, бодлогын итгэлцэл үүсгэх, ёс зүйн манлайллыг тогтоох боломж ирсээн гэсэн үг.

Эрх баригчдын алдаа бол ердөө процесс. Харин сөрөг хүчний хариу үйлдэл үр дүнг тодорхойлж болно. Иймээс Ардчилсан нам өнөөдөр МАН-ын бялууг хүртэж популизмын жижиг тойрогтоо үлдэх үү ёс зүйн болоод улс төрийн манлайллыг үзүүлж сөрөг хүчний дигнитигээ хамгаалах уу гэдэг сорилттой тулж байна.

Ц.ТАМИР

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй