Сурвалжилга: Буудахгүй гэх хуультай ч, 887 саяын тендерээр устгуулахаа хүлээх эзэнгүй муур, ноход

Нийслэлийн хэмжээнд 300 мянга орчим золбин нохой, муур байна гэх судалгаа бий. Үүнтэй холбоотойгоор хүүхдүүд нохойд хазуулж, гэмтэх тохиолдол их гардаг байна.

Тодруулбал, 2024 оны байдлаар Монгол Улсын хэмжээнд нийт 4610 хүн нохойд хазуулж гэмтсэн бөгөөд үүний 77.2 хувь буюу 3558 нь нийслэлд бүртгэгджээ. Улмаар нохойд хазуулсан шалтгаант өвчлөлийн 46.4 хувь буюу 1651 нь 0-19 насны хүүхдүүд байгаа бөгөөд дийлэнх нь 5-9 насныхан байгаа тухай ГССҮТ-өөс мэдээллээ.

Нийслэлээс золбин нохой муур устгалын ажилд жил бүр 1-1.8 тэрбум төгрөг зарцуулдаг. Ойролцоогоор 100 мянга орчим нохой муурыг устгах болов ч золбин нохой муурын тоо ерөөс буурахгүй явсаар өдийг хүрэв.

Эзэнгүй нохой муурын тоо буурахгүй байхад хэд хэдэн шалтгаан бий.

Хураангуй

• Нэгт. Гэр хорооллын айлууд нохой, муурынхаа үржлийг хянадаггүй, замбараагүй үржүүлж буй нь
• Хоёрт. Амьтныг гэр бүлийнхээ гишүүнээр бус сатаарах тоглоом болгон худалдан авдагт
• Гуравт. Нохой, муурыг буудаж хөнөөх нь хэзээ ч тоо толгойг бууруулахад нөлөөлж чадахгүй байна.

Дэлгэрэнгүй

Нэг. Нохой муур устгах ажлыг зохион байгуулахгүй бол золбин амьтдын тоо хоёр дахин нэмэгдэнэ гэж үздэг ч нэг нохой жилд хоёроос гурван удаа үржилд орж, нэг төрөлтөөр дунджаар 3-8 гөлөг гаргадаг.Харин муур нохойноос ч илүү буюу жилд 20-24 мянга болтлоо үрждэг. Гэтэл гэр хорооллын айлууд нохой, муурынхаа үржлийг хянадаггүй, гөлөглөх үед нь гудамжинд гаргаад төөрүүлчихдэг. Ингэж явсаар гудамжны нохой муурын тоо толгой нэмэгдэхэд хүргэдэг байна.

Хоёр. Хүүхдийн хичээлийн амралт эхлэх үеэр нохой муур худалдан авах нь ихэсдэг байна. Ерөнхийдөө хүүхдээ уйдаахгүй байх, гэрт нь ганцааранг нь үлдээхгүй гэх худалдан авалт. Гэтэл тухайн нохойныхоо хоол, бусад хэрэглээ, асаргаа, товлолт вакцин зэргээс хамааран хурдан уйдаж гудамжинд гаргаад хаячихдаг байна.

Гурав. Олон улсын SpayUSA байгууллагын судалгаагаар эр эм хоёрхон нохой зургаан жилийн дотор 67 мянга болтлоо үрждэг гэж тооцоолсон. Нохой 14 насалдаг гэж үзвэл амьдралынхаа хугацаанд эр эм нэг нохой 100 гаруй мянга болтлоо үржих боломжтой гэсэн үг. Муур бол түүнээс ч их үржих боломжтой. Үүнээс үзэхэд бид нохой муурыг буудаж хөнөөгөөд хэзээ ч тоо толгойг нь гүйцэхгүй. Иймд үржил хаах мэс ажилбар л эзэнгүй амьтдын тоог бууруулах  хамгийн энэрэнгүй бөгөөд оновчтой арга болоод цөөнгүй хугацаа өнгөрлөө.

-Гэрийн тэжээвэр амьтны хуульд Эзэнгүй нохой, муурын тоо толгойг буудаж устгах замаар бууруулахыг хориглоно гэж заасан-

Гэрэл зургийг О.Улсболд
Байршил: СХД

Гэтэл бид золбин нохой муурын тоо толгойг бууруулж чаддаггүй буудаж хөнөөх хэрцгий аргаасаа салаагүй байна.

• Сонгинохайрхан дүүргийн худалдан авах ажиллагааны газраас 642 сая төгрөгөөр Золбин муур, нохойны тоо толгойг бууруулах тендер
• Баянгол дүүргийн худалдан авах ажиллагааны албанаас 245 сая төгрөгөөр Эзэнгүй золбин нохой, муурын устгалын ажил хийлгэнэ гэх тендерийг зарлаад байна.

Тодруулбал, СХД-ээс зарласан 642 сая төгрөгийн төсөвтэй Золбин муур, нохойны тоо толгойг бууруулах тендер есөн хоногийн өмнө буюу энэ оны дөрөвдүгээр сарын 08-ны өдөр зарлаж, материалыг энэ сарын 30-ны өдөр хүртэл хүлээн авах аж.

Ингэхдээ Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн ажилтан нэг, Гэрээ хариуцах мэргэжилтэн нэг, Жолооч хоёр, Буу эзэмших зөвшөөрөлтэй анчин хоёр байна хэмээн заасан байна. Харин үйлчилгээ үзүүлэхэд ашиглагдах үндсэн тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслийн хувьд

• Нохой муур тээвэрлэх битүү бүхээгтэй ачааны автомашин хоёр
• Цагдаагийн байгууллагад бүртгэлтэй буу хоёр
• Нохой, муур барих тор дөрөв
• Нохой, муур барих уурга дөрөв байна хэмээн тусгасан байна.

Тус ажлын хүрээнд эзэнгүй 26,766 муур, нохой устгана хэмээсэн байна. Тооцоолон үзвэл нэг нохой, муурыг устгахад 24,000 төгрөг зарцуулна гэсэн үг.

Харин Баянгол дүүргээс зарласан 245 сая төгрөгийн өртөгтэй эзэнгүй нохой муур устгалын ажлын тендерийг энэ оны дөрөвдүгээр сарын 03-ны өдөр зарласан бөгөөд материалыг энэ сарын 24-ний өдөр хүртэл хүлээн авах юм байна.

Үйлчилгээ үзүүлэх хүний нөөцийн хувьд, анчин гурав, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй хариуцсан ажилтан нэг, туслах ажилтан гурав, жолооч гурав байна хэмээн тусгажээ.

Техникийн хувьд Нохой, муур тээвэрлэх битүү бүхээгтэй ачааны автомашин тав, Нохой, муурын сэг зэм тээвэрлэх ачааны автомашин /битүү бүхээгтэй/ гурав, Нохой, муур барих тор 10, Нохой, муур барих уурга тав, Цагдаагийн байгууллагад бүртгэлтэй зөвшөөрөл бүхий галт зэвсэг /буу/ таван ширхэг байна гэж заасан байна.

Хийгдэх ажил нь

• Нохой, муурыг битүү тасалгаа бүхий ачааны авто машинаар тээвэрлэх
• Золбин нохой, муурыг устгах
• Ариутгаж, булшлах ажлыг хийж гүйцэтгэнэ хэмээжээ.

Тоо толгойн хувьд 10,208 эзэнгүй нохой муурыг дээрх өртгөөр устгах юм байна. Тооцоолон үзвэл нэг муур, нохойг устгахад 23,900 төгрөг зарцуулах аж.

Бид гэрийн тэжээвэр амьтны хуультай болно гэж олон жил ярьж явсаар өнгөрөгч онд батлагдаж, Гэрийн тэжээвэр амьтны тухай хууль 2024 оны нэгдүгээр сарын 01-ний өдрөөс хэрэгжиж эхэлсэн.

Тус хуулийн дөрөвдүгээр бүлэгт эзэнгүй амьтантай холбоотой харилцааг дурдсан байдаг. Ингэхдээ

• 12.4.Эзэнгүй нохой, муурын тоо толгойг буудаж устгах замаар бууруулахыг хориглоно гэж хуульчилсан.

Гэтэл энэ хуулийнхаа эсрэг үйл ажиллагаа явуулах гэж буйг дээр зарлагдсан хоёр тендерийн мэдээллээс бид харлаа.

Уг нь спей буюу үржил хаах мэс ажилбар л эзэнгүй амьтдын тоог бууруулах хамгийн энэрэнгүй бөгөөд зөв аргад тооцогддог. Гэтэл 24 мянган төгрөгийн өртөгтэй хуулиар хориглосон буудах аргыг тэргүүнд тавьсаар байна.

Нохой, муурын үржил хаах мэс ажилбар буюу спей хэдэн төгрөгийн өртгөөр хийгддэг болохыг Чингэлтэй дүүрэгт байрлах "Жонон" амьтны эмнэлгээс тодруулахад "Муурт үржил хаах мэс засал хийхэд 130 мянга, харин нохойны хувьд биеийн жингээс нь хамаарч өөр өөр үнэлэгддэг. Дундаж жинтэй нохойнд ойролцоогоор 300 мянган төгрөгөөр мэс ажилбар хийдэг" хэмээсэн юм.

Үүнээс харахад Сонгинохайрхан болон Баянгол дүүргээс эзэнгүй нохой, муурыг устгана хэмээн зарласан 887 сая төгрөгөөр 3000 нохойд үржил хаах мэс ажилбар хийх боломжтой. Эсвэл 6826 муурт эл ажилбарыг хийх боломжтой гэх тооцоолол гарч байна.

-Тэрбумаар золбин нохой муур цуглуулж, талыг нь буудаж, үлдсэнийг нь гудамжинд хаясан амьтны асрамжийн газар-

Үүнээс гадна өнгөрсөн жил нийслэлээс хэрэгжүүлсэн эзэнгүй нохой, муурны асрамжийн газар байгуулах ажил үр дүнд хүрээгүй.

2024 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс Тэжээвэр амьтны тухай хууль хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбоотойгоор эзэнгүй нохой, муурыг барьж, нийслэлийн төвийн зургаан дүүрэгт түр асрамжлах байр байгуулахаар болсноо нийслэл сурталчилж, үйл ажиллагаа эхлүүлсэн. Харин тус ажилд тусгайлсан төсөв байхгүй бөгөөд нийслэлийн урсгал зардлаас санхүүжүүлнэ гэж мэдэгдэж байв.

Ингээд эхний ээлжид Хан-Уул дүүргийн 17 дугаар хороо, Шувуун фабрикт байрлах хар үнэгний аж ахуйн байрыг түр асрамжлах байр болгоно. Улмаар 2024 оны нэгдүгээр сарын 22-ноос үйл ажиллагааг нь эхлүүлж, хоёрдугаар сарын 15-н гэхэд бүрэн ажиллуулна. Цаашлаад нийслэлийн зургаан дүүрэг амьтан асрах байр байгуулна. Эзэнгүй нохой, муурыг түр асрамжлах, хадгалах байранд аваачих самналтыг Нийслэлийн захирагчийн ажлын албанаас зохион байгуулахаар болсон гэх мэдээллүүдийг албаныхан өгч байсан юм.

Уг ажлын гол зорилго нь нийтийн эрүүл мэндийг хамгаалах, гэрийн тэжээвэр амьтныг бүртгэх, асран хамгаалах, түр харах, үржүүлэх, хүчирхийллээс хамгаалах, эзэнгүй амьтны тоо толгойг бууруулах байсан.

Гэтэл энэ ажлын хүрээнд Баянзүрх дүүргээс 23, Сүхбаатар дүүргээс 158 орчим эзэнгүй муур, нохойг барьж түр асрамжлах байранд хүргүүлсэн. Мөн бусад дүүргүүдээс нийтдээ 600 орчим нохой, муур барьсан гэх тоо бий. Улаанбаатар хотын эзэнгүй нохой, муурыг барьж, түр асрамжлах байранд хүргэж хооллож ундална гэсэн боловч үнэн хэрэгтэй "аврах" нэртэй аллагын байр байгуулж, эзэнтэй болон эзэнгүй муур нохдыг өмнөх жилүүдийн адил буудаж устгасаар дууссан түүхтэй.

Үүнийгээ НЗДТГ Асрамжлах байр хараахан бэлэн болоогүй байгаа тул бага жижиг нохой болон гөлгийг л түр асрамжлах байранд аваачаад үлдсэнийг нь өмнөхийн адил буудан хөнөөж байгаа" гэх хариултыг өгч байсан. Үүний дараа өнгөрсөн оны зургаадугаар сард амьтан асрамжлах байранд байсан нохойг буцаан эзгүй тавьсан байдаг. Үүнийгээ нийслэл “тус муур, нохойг амьдрах байраар хангах, хооллоход зарцуулах тусгайлсан төсөв байхгүй” гэж хэлээд өнгөрсөн.

Одоогоор тухайн асрах байр хаалттай байгаа бөгөөд нэг тэрбумын төсвөөр эзэнтэй, эзэнгүй муур нохойг цуглуулаад талыг нь буудаж, талыг нь гудамд дахин гаргаад өнгөрсөн байгаа юм.

Харин золбин нохой муур устгалын талаар иргэд ямар байр суурьтай байгааг тодрууллаа.

-Иргэд: Ямар ч аргаар хамаагүй золбин нохой, муурыг устгах нь зөв-

Сонгинохайрхан дүүргийн иргэн Цэрэндорж: Золбин нохой муур хаа нэг үзэгддэг. Устгах хэрэгтэй шүү дээ. Яагаад гэвэл гудамжинд тэнүүчилсэн ноход догшин ширүүн авиртай, өвчтэй байдаг тул хүнд хөнөөлтэй. ГССҮТ-д л гэхэд жилдээ 3000-4000 мянган хүн нохойд хазуулсан байдалтай ирж эмчлүүлдэг. Орон нитгийнхний хувьд нохойд хазуулснаа бүртгүүлдэггүй байх. Ихэнх нь хүүхдүүд. Миний хувьд насаараа ГССҮТ-д эмчээр ажилласан хүн л дээ.

Нохойд уруулсан шарх их идээлдэг, удаан эдгэдэг. Үүнээс гадна ноцтой хазуулсан тохиолдолд хөдөлмөрийн чадвар алдах, эд эрхтнээ алдах зэрэг эрсдэл үүснэ. Устгах өчнөөн арга бий. Заавал галт зэвсэг гэхийн оронд галзуурсан нохдод эм уулгах эсвэл тариа тарих байдлаар устгаж болно. Мөн үржил хаах мэс засал хийх юм бол золбин нохой муурын тоо өсөхгүй шүү дээ.

Ганц нэг золбин нохой мууртай таардаг. Хүүхэд хазах, хазуулсан хүүхэд хүндээр өвдөх эрсдэл үүсдэг тул ямар нэгэн аргаар тоо толгойг нь бууруулах ажлыг зохион байгуулах хэрэгтэй. Гэхдээ хуульд заасан дүрэм, журам, энэрэнгүй байдал зэргийг ч мөн харгалзан үзэх шаардлагатай хэмээн бодож байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй