Х богдын нөлөө: Шашныг эергээр харах нь нийгмийн сэтгэлзүйд тустай

Х Жавзанбдамбын хойд дүр Монголоос тодорсон гэх сэдэвтэй холбоотой ээлжит нийтлэлээ уншигчдадаа хүргэж байна. 2016 оноос эхэлсэн энэ дуулианд Монгол Улс, монголчууд яаж хандсан,  сая хэрхэн сэдэрсэн талаар өмнөх нийтлэлд бичсэн тул энэ удаад шашинд хандах хандлагын талаар хөндлөө.

Х богдтой холбоотой мэдээлэл гарснаас хойш буддын шашныг үгүйсгэх хандлага ажиглагдсан тул энэ сэдвийг сонгосон юм.

Шашны олон янз байдал, тэдгээрт тэгш хандах нь ардчиллын нэг шалгуур мөн боловч энэ байдал нь үндэстнийг хагалах нэг сэжүүр, тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын нэг сул тал болдог шинэ нөхцөл байдал үүссэн учир энэ асуудлыг хэдий чинээ яаралтай шийдвэрлэнэ, монголчуудад төдий чинээ ашигтай.

Монгол Улсад өдгөө шашны 100 гаруй урсгалын олон зуун сүм хийд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна. Дэлхийд хамгийн хүчирхэг нь байсан Чингисийн Их Монгол Улсын үед бол энэ асуудал биш. Гадна дотны олон ашиг сонирхлын бай болсон, байгалийн баялаг, газар нутаг ихтэй, засаглал сул өнөөгийн Монгол Улсын хувьд бол яалт ч үгүй асуудал мөн.

Ёс зүй, үнэт зүйлтэй улс хөгждөг

Улс оронд дэг журам, тогтвортой байдлыг хангахад нийгмийн төлөвшил, ойлголцлыг илэрхийлдэг нийгмийн харилцааны баялгийг бүрдүүлэх явдал чухал байр суурь эзэлдэг. Дэлхий нийтийн жишгээс харахад, ямар нэг үзэл баримтлал дор нэгдэж чадсан үндэстэнд нийгмийн ухамсар, иргэний ёс зүй өндөр байдаг байна.

Ард түмний оюун санааг нэгтгэж байгаа тэрхүү үзэл баримтлал нь улс төрийн цэгц номлол юм уу, шашин байх нь гол биш, гагцхүү үүргээ гүйцэтгэж, нийгмийн ёс зүй ухамсрыг тогтмол дээд түвшинд барих нь л гол.

Практик дээр дийлэнх улсад шашин энэ үүргийг гүйцэтгэдэг байна. Өөрөөр хэлбэл шашин нь хувь хүний ухамсар, ёс зүйн хэм хэмжээг тогтоох замаар нийгмийн ёс зүйг өргөж өгдөг ажээ.

Өмнөх нийгмийн үед шашны нийгмийн ухамсарт гүйцэтгэх үүргийг үгүйсгэж, огт хэрэггүй зүйл мэтээр сурталчилдаг байв. Тухайн нийгмийн гол онолч болох Карл Марксыг “Шашин бол ард түмнийг мунхруулагч хар тамхи юм” гэж хэлсэн мэтээр гүтгэж, сүм хийдийг түйвээн устгаж, лам нарыг алж хядаж байлаа.

Өнөөдөр Монголд нийгмийн ухамсар асар доройтож, мөнгөнөөс өөр үнэт зүйлгүй болж, эд баялгийг олох нь гол, яаж олох нь чухал биш гэсэн мунхаг тачаал ноёлох хандлагатай болжээ. Тиймдээ ч шашныг нүгэл хийчихээд сэтгэлээ хуурах төдий зүйл гэсэн ойлголт ноёрхож байна. Дэвэргэж буй энэ үзэл нь бүх л шашныг үгүйсгэж буй мэт боловч дэвэргэгчид нь ихэнхдээ өөр бусад шашны урсгалынхан байдаг нь "Нийтээр нь муулахад Монголд зонхилох шашинд илүү хохиролтой" гэсэн тооцоонд суурилсан мэт санагдах нь бий.

Ийн, султал ухуулга их байгаагийн дээр иргэдийн өөрсдийн шашны талаарх ойлголт ийм ухвар мөчид, өнгөц байгаа нь бас нийгмийн ухамсар доройтоход нөлөөлж буй. Бусдад тусалж буян үйлдэх, хуваалцаж амьдрахын оронд хувьдаа суварга бариулдаг аминч үзлээс нь илт харагддаг. Ийм байдлаас болж буддын шашин “Бусад шашин өгдөг, буддын шашин авдаг” гэсэн ярианы сэдэв болж шүүмжлүүлж буй.

Эндээс Монголын зонхилох шашин бусад шашинд байр сууриа алдаж байгаагийн гол шалтгаан нь яг буддын шашны сургаалийг таньж мэдсэн, тухайн шашныхаа сургаалийг судалж боловсорсон сүсэгтэн бараг байхгүйд оршиж байна гэж дүгнэж болно. Тиймээс шашны боловсролыг олгох замаар иргэдийн ёс зүй ухамсрыг дээшлүүлж, далимд нь амар амгалан нийгэм байгуулах нь чухал.

Шашны боловсрол олгоно гэдгийг шашны сургууль нээж хүүхэд элсүүлэн лам бэлдэх бус, буддын шашны нигүүлсэнгүй, шударга, хүлээцтэй байх сургаалийг олон нийтэд таниулан сурталчлах гэж хэлсэн гэж ойлговол зохино. Үүнд хэвлэл мэдээлэл ч чухал үүрэгтэй.

Өнөөдөр нийгэмд олныг цочирдуулсан хэрэг байсхийгээд л гарч байна. Энэ бол магадгүй, сүүлийн 30 жил бид Марксизм, Ленинизмийг орлуулчих, нийгмийг нэгтгэн зангидах нэгдмэл үзэл баримтлалгүй явж ирсний үр дагавар гэж харж байна.

Хувьсгал гэдэг угаасаа их бага хэмжээгээр хаос дагуулж, тэр нь хэдэн жил ч үргэлжилдэг. Нийгэм ийм эмх замбараагүй үед олон нийтийн оюун санааг зангидах үүрэг шашинд үлддэг жамтай. Харамсалтай нь манайх эрхийг нь нээж өгсөн ч бусад асуудлыг орхигдуулснаас, нөгөө талаар гаднын шашин, ашиг сонирхол хэтэрхий хүчтэй орж ирснээс болж одоогийн энэ байдалд хүрлээ.

2020 оны байдлаар Монгол Улсад шашны 50 гаруй урсгалын 848 байгууллага, шашны чиглэлээр 40 гаруйн олон улсын төрийн бус байгууллага, өөр зорилго, үйл ажиллагааны хэлбэрээр халхавчлан цөөнгүй шашны байгууллагууд үйл ажиллагаа эрхэлж байна.

Тиймээс шашны нийгэмд гүйцэтгэх үүргийг дахин авч үзэх, тэр дундаа зонхилох шашны одоогийн нөхцөл байдлыг тодорхойлж, зохих арга хэмжээ авах цаг болсон.

Х богдыг тодруулах нь энэ чиглэлд хийх том дэвшил болно. Гэхдээ албан ёсоор гүйцэтгэж болохгүй олон шалтгаан байгааг дараагийн нийтлэлд хөндөх болно.

Улс оронд зонхилох шашин гэж заавал байх ёстой, тэр нь бусад шашнаасаа заавал үлэмж давуу байх учиртай бөгөөд энэ нь улс орны аюулгүй байдалтай нягт холбоотой байдаг. Сүүлийн жилүүдэд энэ сул тал олон улс дээр харагдсан учир өдгөө төрөөс өөрийн улсдаа зонхилох нэг шашныг сонгон дэмжих хандлагатай байна.

Шашин бол хүн төрөлхтний бий болгосон соёл, ухамсар, гоо зүй, гүн ухаан, ёс суртахууны хэм хэмжээтэй хүйн холбоотой байдаг. Арван хар нүгэл, зовлонгийн шалтгааныг мэддэг хүн хүслээ эс тэвчин балмад хэрэг үйлдэх үү гэдэг талаас нь харж, шашны сургаалийг зөвөөр таниулан сурталчилж чадвал нийгэм одоо байгаагаас хамаагүй амар тайван болж, ёс зүйн хэм хэмжээ өндөрсөнө гэдэгт эргэлзэхгүй байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй