ТОЙМ: У.Хүрэлсүх Ерөнхийлөгч “болж”, МАН Т.Доржхандад шанг нь өгөөд Ардчилалд салах ёс хийлээ

Энэ долоо хоногт УИХ-ын чуулган, байнгын хороод хуралдсангүй. Гол үйл явдал нь УИХ-ын гишүүн Ц.Анандбазарт холбогдох дуулиан болон Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг 2021 оны сонгуульд дахин нэр дэвших боломжтой эсэхийг дүгнэх ҮХЦ-ийн Дунд суудлын хуралдаан хоёр байлаа.

Ш.ЦОГТООГ ЧӨЛӨӨЛЖ, Д.СОЛОНГЫГ НЬ ҮЛДЭЭЖ БАЙГААД...

2019 онд Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт орсноор Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зөвхөн нэг удаа, зургаан жилээр сонгогдон ажиллах эрх зүйн зохицуулалттай болсон. Энэ үеэс л Х.Баттулга 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших эрхтэй эсэх асуудал сөхөгдөж, үл эцэслэгдсээр ирсэн. Хуульчид хоёр өөрөөр тайлбарлаж байв.

Харин энэ хавар УИХ-ын гишүүн Т.Доржханд, хуульч О.Мөнхсайхан нарын иргэд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуульд “Одоо Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байгаа хүн нэр дэвших боломжгүй” гэдэг агуулгыг нэмж, түгжиж өгөх ёстой гэдэг мэдээллийг ҮХЦ-д хүргүүлсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл Үндсэн хуульдаа нийцүүлж, Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуулиа нарийвчлаач гэсэн мэдээллийг хүргүүлсэн.  Гэтэл үүнийг нь ҮХЦ-ийн гишүүн Д.Солонго хэлэлцэх маргааны хэмжээнд аваачсан нь маргаан дагуулсан. Д.Солонгын энэ үйлдэл өөрөө хууль бус гэж үзэх хэсэг ч байв.

Ингээд маргааныг ҮХЦ-ийн Бага суудлын хуралдаанаар хэлэлцсэн боловч хоёр ч удаа хуралдаад нэгдсэн шийдвэрт хүрч чадаагүй. Энэ хооронд ҮХЦ-ийн гишүүнээс Ш.Цогтоог чөлөөлж, Ж.Эрдэнэбулганыг шинээр томилсон билээ.

Уг нь Ш.Цогтоо, Д.Солонго нарын ҮХЦ-ийн гишүүнээр ажиллах бүрэн эрхийн хугацаа дуусаад 1.6 жил орчим болсон. Чөлөөлөгдвөл тэд хоёул чөлөөлөгдөх ёстой. Гэвч гэнэт Ш.Цогтоог нь чөлөөлж, томилсон хэр нь ээ Д.Солонгыг нь байлгаж байгаад Ерөнхийлөгчийн асуудлыг хэлэлцэж эхэлсэн. Д.Солонго анх цэц дээр маргаан үүсгэсэн гэдгээрээ Ерөнхийлөгчийн эсрэг, харин Ш.Цогтоо нь Ерөнхийлөгчийн хүн гэж ил яригддаг байв.

МАН-ЫН НӨЛӨӨЛӨЛТ ҮХЦ Х.БАТТУЛГЫГ ДАХИН НЭР ДЭВШИХ ЭРХГҮЙ ГЭЖ ҮЗЭВ

Ингээд ҮХЦ-ийн бүрэлдэхүүнд орсон өөрчлөлт Ерөнхийлөгчийн эсрэг илтэд чиглэж эхэлсэн. Дээрх маргааныг хэлэлцэхээр Дунд суудлын хуралдаан зарлаж, тэр нь өчигдөр хуралдлаа. Хуралдах процесс ч бас асар сонин болж өнгөрөв.

Өглөө 09.30 цагт хуралдах байтал бүрэлдэхүүнд томилогдсон гишүүн Ц.Нанзаддорж оролцохгүй гэдгээ гэнэт мэдэгдсэнээр Дунд суудлын хуралдаан түр хойшлов. Ц.Нанзаддорж нь Ерөнхийлөгчийн талынх гэгддэг. Гэтэл өдөр нь Ц.Нанзаддоржийн оронд шууд шинэ гишүүн Ж.Эрдэнэбулганыг томилоод, хуралдааныг 15.00 цагт хийсэн. Ингэхээр таван хүний бүрэлдэхүүн шууд Ерөнхийлөгчийн эсрэг тал руу хэлбийж буй.

Яг ч энэ ёсоор тэд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хууль Үндсэн хууль зөрчиж байна гэсэн дүгнэлт гаргалаа. Өөрөөр хэлбэл Үндсэн хууль дахь “Нэг л удаа, зургаан жилээр” гэдэг агуулгыг Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуульд оруулж, одоогийн Ерөнхийлөгчийг дахин нэр дэвших боломжтой эсэхийг нарийвчлан тусгаагүй - эс үйлдэхүй нь хууль зөрчсөн гэж үзсэн. Тэгэхээр үндсэндээ Х.Баттулгыг дахин нэр дэвших боломжгүй хэмээн дүгнэсэн гэсэн үг.

Одоо процессын хувьд Улсын их хурал ҮХЦ-ийн Дунд суудлын хуралдаанаас гаргасан дүгнэлтийг 24 цагийн дотор хүлээн авч, 15 хоногийн дотор хэлэлцэнэ. Хэрэв зөв гэж үзвэл хуульд өөрчлөлт оруулах асуудлыг ярих юм. Мэдээж парламент бол МАН олонх гэдгээр Ерөнхийлөгчийн хахин хавчиж, эзэрхийлж хууль баталдаг болоод удаж буй.

АСУУДЛЫН ХОЁР ТАЛ: МАН-ЫН ҮЙЛДЭЛ НЬ РЕФОРМ БАС ДАРАНГУЙЛАЛ

Асуудал хоёр талтай. Нэгэнт Үндсэн хууль гэдэг хамгийн түрүүнд үлгэр болгон дагаж мөрдөх баримт бичиг. Аливаа хуулийн гарц гаргалгаа хайвал Үндсэн хуулиа л сөхөж хардаг.

Тэр утгаар Шүүхийн тухай хууль, Авлигын эсрэг хуулиудад яг Үндсэн хуульд орсон нэмэлт өөрчлөлтийн дагуу л өөрчлөлт оруулж, шинэчлэн баталсан. Харин Үндсэн хууль өөрөө Ерөнхийлөгчийг ноогдсон бүрэн эрхээсээ гадуур эрх эдлэхийг нь хориглож, түгжсэн байгаа. Нэг ёсондоо Үндсэн хуулийг л хэрэгжүүлэх реформын шинжтэй үйл ажиллагааг МАН хийгээд байгаа нь сайшаалтай ч үүгээр Ерөнхийлөгч л “боомилогдсоор” буй. Саях үйл явдал ч, Үндсэн хуулиа барья л гэдэг агуулга болсон. Үе үеийн нэр бүхий Ерөнхийлөгчид Үндсэн хуульд ноогдсон бүрэн эрхийнхээ ГАДУУР, бусад хуулиуддаа дулдуйдан шүүх эрх мэдэл, АТГ-ын удирдлагуудыг томилон, шууд удирдах хэлбэрээр эрх мэдлийн хуваарилалтыг алдагдуулж байсан кэйс бий билээ.

Нөгөө талд бүх процесс эргээд Ерөнхийлөгч Х.Баттулга гэдэг хүнийг дахин нэр дэвших эрхгүй болгож авах, ингээд өөрсдийн хүнээ гаргаж ирэх гэсэн асар эзэрхийлэлт ажиллагаа болж харагдаж байгаа юм. Олонх гишүүдээрээ түрэмгийлэн хууль баталж, ҮХЦ-ийн томилгоонд нөлөөлж, эцсийн эцэст яг хүссэнээ авч чадаж байгаа нь Монголд Монгол ардын нам нэгэнт ноёлсныг, бүх эрх мэдлийг гартаа авсныг илтгэнэ. Энэ үүднээс нөгөө чөлөөт эдийн засаг ярьдаг, ардчилсан үзэл баримтлал нэгэнт байхгүй болж буй нь өчигдрийн үйл явдлаар харагдлаа.

Т.ДОРЖХАНД МАН-Д ХАЛААСЛАГДСАНААР НЭГ НАМЫН ТОГТОЛЦООНД Л ЗАМ ЗАСАВ

Одоо Ерөнхийлөгчийн сонгуульд МАН-аас У.Хүрэлсүх нэр дэвшинэ гэж нэлээд баттай ойлгогдож байгаа. Хэрэв АН-аас Х.Баттулга дахин нэр дэвшсэн бол тэр хоёрын хооронд хүчтэй өрсөлдөөн явагдах байлаа. Харин Х.Баттулга хасагдчихвал АН хэчнээн эвсээд, эвсээд түүний зэрэгт дүйж У.Хүрэлсүхтэй өрсөлдөх эрхмээ гаргаж ирж чадахгүй л болов уу. Нэг ёсондоо Х.Баттулга л биш бол өөр хэн ч байсан У.Хүрэлсүх илүүрхэж, Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялалт байгуулах асар өндөр боломжтой юм.

Х.Баттулга цэц дээр унасанд З.Энхболд бол баяртай байгаа гэх. Харин Х.Баттулга хэрэв ингэвэл өөрийнхөө оронд Н.Алтанхуягийг зүтгүүлэхээр тооцсон гэдэг баталгаатай бус мэдээлэл байна. Н.Алтанхуяг нэр дэвшвэл мөн багагүй өрсөлдөөн бий болгох бололцоотой.

Энэ хооронд ХҮН-ын дарга Т.Доржхандын эзэлж буй байр суурь хамгийн дур гутам нь байв. Түүнийг эрх баригчдын эсрэг дуугарах, сөрөг хүчний сайн төлөөлөл орж ирлээ гэж ард түмэн, тэр дундаа залуу үе ихээхэн дэмжиж угтсан. Гэвч МАН-ын түрэмгийлэгч үйл ажиллагаанд гардан гүйцэтгэгч болж хувирсан нь харамсалтай. Хөшигний ард түүнийг МАН-аас их хэмжээний бэлэн мөнгө авч, Х.Баттулгыг дахин нэр дэвших эрхгүй болгох асуудалд гар бие оролцсон гэдэг мэдээлэл байгаа билээ.

Сөрөг хүчин болж, эрх баригчдын эсрэг ардчилсан үзлээ баримтлан дуугарах бололцоотой томоохон намын дарга байж өөрөө эрх баригчдын халаасанд орсон нь хамгийн бурангүй л үйл явдал боллоо. Энэ мэтээр намууд халааслагдсаар байвал Монгол Улс нэг намын тогтолцоо руу л шууд утгаараа шилжих болно.

Процесс ингээд эцэсдэгдээгүй. АН хэрхэн эвсэх, Х.Баттулга ямар нүүдэл хийх, УИХ ҮХЦ-ийн дүгнэлтийг хэрхэн хүлээж авах эсэх процесс хүлээгдэж байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй