СОНГУУЛЬ 2020: Хөгшчүүл жагсаалтаар парламентад тухалж, тойргоос попууд сонгогдох уу

-УИХ-ЫН СОНГУУЛИЙГ ХОЛИМОГ ТОГТОЛЦООГООР ЯВУУЛАХ ТОХИРООГ ХАЛААСАНДАА ХИЙСЭН-

2020 оны УИХ-ын сонгуулийг ямар системээр явуулах вэ гэдэг асуудал олон нийтийн анхаарлыг татаж буй халуун сэдвүүдийн нэг. Сонгууль болгоны өмнө сонгуулийн хуулиа өөрчилж ирсэн манай улс төрчид сүүлийн жилүүдэд сонгуулийн тогтолцоогоо өөрчилдөг зуршилтай болсоор удаж байна. Улс төрийн намуудын рейтинг унаж, иргэдийн итгэл суларсан үед сонгуулийг томсгосон мажоритар, эсхүл холимог системийг илүүтэй хэрэглэх болсон. Өөрөөр хэлбэл, эрх баригч нам өөртөө зориулан тоглоомын дүрмээ тогтоодог байдал уламжлал болон тогтчихоод буй.

2016 оны УИХ, аймаг, нийслэл, орон нутгийн сонгуулийг жижигрүүлсэн мажоритар системээр зохион байгуулсан. Харин ирэх жилийн сонгуульд дээрхээс өөр системийг ашиглахаар эрх баригчид өнгөрөгч хавраас ажиллаж, ярьж эхэлсэн билээ. Улмаар 2020 оны УИХ-ын сонгуулийг холимог системээр эсвэл Монгол улсыг нэг тойрог болгон мажоритар системээр явуулах санал, хэлэлцүүлэг хүчтэй өрнөсөн.

Яг алинаар нь сонгуулиа явуулах вэ гэдэг наймааг одоогоор халаасан дотроо, нууц байдлаар хийж байгаа. Гэхдээ холимог системийг сонгох магадлал илүү өндөр байна. 

Сонгуулийг холимог системээр явуулсан тохиолдолд 38 гишүүнийг тойргоос мажоритар системээр, 38 гишүүнийг намын жагсаалтаар буюу пропорциональ системээр сонгоно гэсэн үг. Уг системээр явуулахын тулд Үндсэн хуульд заавал өөрчлөлт оруулах шаардлага бий болно. Учир нь уг системийг Үндсэн хууль зөрчсөн гэж Үндсэн хуулийн цэцээс үзсэн.

Холимог системийг сонгох сонирхол эрх барьж буй намын удирдлагуудад болон нам доторх хамгийн хүчтэй пракц, бүлэглэлд бий. Өөрөөр хэлбэл топорчид болоод өндөр настай хөгшин улс төрчдийн мөрөөдлийн хувилбар. Ард түмний дунд нэр хүнд унасан, оффшорчид, ждүчид, тэтгэвэрийн хөгшчүүл нь 38 намын жагсаалт нэрийн дор орж ирэх магадлал хамгийн өндөртэй.

Харин холимог системийн тойрогт өрсөлдөх үлдсэн 38 нь голдуу намыг ивээн тэтгэдэг бизнес эрхлэгчид буюу ард түмний саналыг эд бараа, мөнгөөр худалдаж авах боломжтой хөрөнгө чинээтэй олигархууд нь орж ирэх магадлалтай. Иймд холимог системийн цаана өнөөдрийн МАНАН, олигархийн бүлэглэл дахин гарч ирэх эрсдэлтэй гэж хэлж болно.

Ингэхдээ юун түрүүнд сонгуулийн системээ өөрчлөхийн тулд Үндсэн хуулиа яаравчлан өөрчилж эрх баригч нам нь өөртөө ашигтай хувилбарыг оруулж батлуулахаар санаархаж суугаа. Сонгуулийн өмнөх жилтэй давхцсан Үндсэн хуульд сонгуулийн тогтолцоог тусгах асуудал маргаан дагуулж буй. Ерөнхийлөгчийн өргөн барьсан төсөлд “сонгуулийн тогтолцоог холимог хэлбэрээр явуулах”-аар тусгасан. МАН-ынхан чухам энэ асуудал дээр хамгийн их цаг зарцуулж хэлэлцэж, эргэлзсэн. Эцэст нь халаасан дотроо энэ тохироогоо хийж байх шиг.

-МОНГОЛ УЛСЫГ БҮХЭЛД НЬ НЭГ ТОЙРОГ БУЮУ МАЖОРИТАР СИСТЕМЭЭР СОНГУУЛЬ ЯВУУЛАХ САНАА ДЭМЖИГДЭХГҮЙ-

Харин Монгол Улсыг бүхэлд нь нэг тойрог болгож томсгосон мажоритар системээр явуулах хувилбар зарим нь дэмжиж буй газар авахгүй хувилбар болон үлдэх болотой. Учир нь энэ тогтолцоог улс төрийн томоохон хүчнүүдэд ашигтай жижиг намууд дэд бүтэц, намын үүр, дэмжигчид цөөн байдаг учраас сонгуулийн санхүүжилтийн хувьд тэгш бус өрсөлдөөнийг бий болгодог гэж үзэж буй.

Мөн хүмүүсийн санал гээгддэг, хоёр том намын тогтолцоо руу ордог, нас тогтсон, олонд танигдсан, мөнгөтэй, эрэгтэй хүмүүс ихэвчлэн сонгогдож, залуучууд, бүсгүйчүүд, шинэ улс төрийн хүчин гарч ирэх боломж хаагдах учир дутагдалтай.

П.УРНАА

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй