П.Батчулуун эмчийн охин Хонгорзул: Аав уулзах бүрдээ “Шүүх үнэн зөв шийднэ, битгий санаа зов” гэж хэлсээр байгаа

ЭМЯ-ны Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн Эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг зохицуулах албаны даргаар ажиллаж байсан П.Батчулууныг хүний эд эрхтэнийг зөвшөөрөлгүй авсан үйлдэлд гэм буруутайд тооцон анхан болон давж заалдах шатны шүүхээс 2.6 жилийн ял оноосон. Харин одоо УДШ-ээр хэлэлцэхээр болоод байна.

Үүнтэй холбогдуулан түүний охин Б.Хонгорзултай ярилцлаа.

-Асуудлыг УДШ хэлэлцэхээр боллоо. Үүний өмнөхөн ХЗДХ-ийн сайд О.Алтангэрэл эрүүл мэндийн байдал нь хорих ялаас чөлөөлөх үндэслэлтэй талаар ярьсан. Үүн дээр аав нь ямар байр суурьтай байна. Уучлал хүсэх гэдэг шиг гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч буйтай агаар нэг ойлгогдоно шүү дээ?

-Магадлангаар суллагдах, уучлал хүсэх, өршөөлд хамрагдахын аль аль нь гэм буруутай гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн агуулга. Аав маань анхнаасаа алдаа гаргаагүй гэдгээ хэлж, байр сууриндаа хатуу байж ирсэн. Одоо ч өмнөх шатны хурлуудад барьж ирсэн байр суурь нь өөрчлөгдөөгүй. Тийм ч учраас Дээд шүүхэд гомдлоо гаргасан, энэ хүсэлтийг нь хүлээн авч хэлэлцэхээр болсон. Магадлангаар суллах, уучлалын тухай яригдсаар ирсэн үү гэвэл тийм. Гэхдээ дээр хэлсэнчлэн аль ч нөхцөл нь гэм буруутайн дараа яригддаг. Анхан шатны хурлын дараагаас ялыг биеэр эдлэх боломжгүй тул магадлангаар чөлөөлөгдөх боломж бийг манай хуульчид болон бид мэдэж байсан. Угаас аавын биеийн байдал гэнэт муудсан юм биш ээ. Чихрийн шижингийн хүндрэл, зүрхний шигдээсийн дараах зүрхний дутагдал, түүний дагах хүндрэлийн улмаас мэс засалчаараа ажиллахаа болиод 12-13 жил болж байна. Биеийн хүчний ачаалал авах боломжгүй болсон хэдий ч оюуны ачаалал авах хэмжээнд буюу зохицуулалтын, бичиг цаасны энэ ажилдаа шилжээд ажиллаж байсан.

Ерөөсөө шинжлэх ухааны чухал ололт болсон энэхүү салбарын суурийг анхнаас нь зөв тавьж эд эрхтний наймаа, өөр бусад төрлийн асуудал гаргахгүй байхын тулд олон улсын туршлагад суурилсан арга барилыг нэвтрүүлсэн. Энэ бол шат шатандаа тусдаа үүрэг чиглэл бүхий багууд байх, энэ нь хуульд заагдсан байх. Тийм ч учраас тархины үхэлтэй бодит донор болох боломжтой эсэхийг тооцох баг гэж бий, энэ оношийг тавихын тулд маш олон удаагийн, олон төрлийн шинжилгээ хийдэг. Энэхүү багийг тухайн өвчтөнийг хүлээн авсан эмнэлгийн Эмчилгээ эрхэлсэн орлогч даргаар ахалж байдаг. Яг энэ тохиолдол дээр ГССҮТ-ийн баг хамт олон байсан гэсэн үг. Үүний дараа ар гэртэй уулзан зөвшөөрөл авах буюу тухайн үед манай ааваар ахлуулсан багийг дууддаг. Зөвшөөрөл авсны дараа эд эрхтнийг harvest хийх баг орж ирнэ. Энэ хооронд реципиентийг сонгох, бэлтгэх багууд мөн тусдаа ажиллаж байдаг. Ингэхээр тус тусдаа ажил үүргийн хуваарьтай багуудаас тогтсон, цогц үйл ажиллагаа. Харин аав маань ар гэртэй уулзан зөвшөөрөл авах үйл ажиллагааг хариуцдаг. Ар гэр нь ч уг зөвшөөрлийн хуудастай танилцан, зөвшөөрч, гарын үсгээ зурсан байсныг сэтгүүлчийн ил болгосон нийтлэл, материалаас харсан.

Эрүүл мэндийн манаанд байгаа ямар ч эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэн хүн ардаа эрүүл саруул байгаасай гэж хүсэж ажилладаг. Харамсалтай нь Монгол Улсад жилд дунджаар 17 мянган нас баралтын тохиолдол бүртгэгдэж байгаагийн тэргүүлэх шалтгаанд Зүрх судасны тогтолцооны өвчин, хавдар, осол гэмтэл, гаднын шалтгаант, хоол боловсруулах тогтолцооны эмгэг, амьсгалын тогтолцооны эмгэг байна. Эдгээрээс тархины үхэлтэй хэмээн оношлогдсон тохиолдлуудаас маш олон нарийн шалгуурын дагуу, бодит донор болох боломжтой эсэхийг тогтоосны дараа талийгчийн ар гэртэй уулзах асуудал яригдана. ЭМХТ-өөс жил бүр гаргадаг эрүүл мэндийн үзүүлэлтийн статистик мэдээллээс харахад, 2018-2023 оны хоооронд эмнэлгүүдээс 7000 орчим мэдээлэл авснаас 259 нь тархины үхэлтэй боломжит донор хэмээн тогтоогдсон. Дахин нарийвчилсан шинжилгээ хийхэд 64 нь бодит донор болох боломжтойд тооцогдсон байна. Ингээд ар гэртэй нь уулзахад 26 нь зөвшөөрсөн гэсэн мэдээлэл байна. Ийм буянтай донор, түүний ар гэрийг маш их хүндэтгэн, үргэлжид талархаж хандана шүү дээ.

Нөгөө талаас аавыг шийтгэсэн хуулийн заалт өөрөө амьд хүн дээр яригдах агуулгатай. Гэхдээ одоо бүгдээрээ ойлгож байх шиг байна. Ер нь энэ том шинжлэх ухааныг нутагшуулахдаа салбар дамнасан ойлголцлыг анхаарч үзэх ёстой юм байна. Эмч нар нь чадавхажлаа гэхэд хууль эрх зүй, сэтгүүл зүйн салбарынхан болоод холбогдох бүхий л салбарынхан адилхан хөгжих учиртайг ойлголоо. Уг нь аавын багийнхан цагдаа, хуулийн байгууллага дээр сургалт явуулдаг байсан. Гэхдээ л цаг нар, санхүүгийн чадамжаар хязгаарлагдмал учир сургалт, мэдээллийн хүртээмжийн асуудал бас байдаг байх. Эрүүгийн цагдаагийн албатай хүртэл хамтарч, эрхтний наймаатай холбоотой мэдээ, мэдээллийн мөрөөр орж таслан зогсооход гар бие оролцож ажилладаг байсан юм билээ.

-Аавынх нь биеийн байдал одоо ямар байна вэ. Сүүлд уулзахад УДШ-ээр хэлэлцүүлэх болсныг сонсоод юу гэсэн бэ. Нэгдүгээр сарын сүүлээс хоригдлоо, энэ хугацаанд сүрьеэ ч туслаа. Гэтэл ШШГЕГ-ын дарга нь гарч ирээд “Сүрьеэ тусаагүй” гээд л мэдэгдсэн. Яг ямар байдалтай байгаа юм бэ?

-Аав одоо ч хуулийн байгууллагад итгэж байгаа. УДШ-ээр хэлэлцэнэ гэдгийг сонсоод баярлан хүлээн авсан. Долоо хоногт нэг удаа 20 минутаар уулзах эрхтэй байдаг. Одоогийн байдлаар эмнэлэгт байгаа. ШШГЕГ-аас сүрьеэ тусаагүй гэж мэдэгдэл хийж байсан. Гэхдээ сүрьеэгийн онош батлагдсан. Монголчуудын 70 орчим хувь нь сүрьеэгийн нян тээгч учраас яг хаанаас халдвар авсан, эсвэл тээгч байж байгаад халдвар нь идэвхэжсэн үү гэдгийг тодорхойлох боломжгүй. Тухайн үедээ сүрьеэгүй гэдэг ойлголт түгээчих шиг болсон. Гэхдээ одоо сүрьеэгийн бас нэлээд хүнд эмчилгээг хийлгэж байгаа нь үнэн.

-Биеийн байдал нь тогтворжиж байна уу?

-Өглөө бүр даралт нь унаж, өдрийн турш хэлбэлзэж байгаа. Зүрхний үйл ажиллагаа нь 33 хувьтай, үүнээс муудна уу гэхээс сайжрахгүй гэсэн. Судас чөлөөлж стент тавьсан ч зүрхний өөрийнх нь булчингийн үйл ажиллагаа сул байна. Хөдөлгөөн хязгаарлагдмал байх хэрээр л булчингийн үйл ажиллагаа улам сулардаг. Дээрээс нь бөөрний дутагдлын эрсдэл гарч ирсэн нь бидний санааг зовоож байгаа.

-Яаралтай хийх шаардлагатай мэс ажилбар зэрэг бий юу?

-Би зүрхний эмч биш болохоор зүрхний булчингийн үйл ажиллагааг дэмжих бусад төрлийн мэс засал, эмчилгээний талаар нарийн мэдэхгүй. Гэхдээ миний ойлголтоор, зарим нэг судас бөглөрөлтэй хэвээр байгаа. Одоо эмийн тусламжтайгаар зүрхийг дэмжиж, тогтоон барьж байна. Өдөрт 30 гаруй төрлийн эм ууж байгаа. Даралт нь тогтворгүй, эмийн хүчээр л  барьж байх шиг байна. Нөгөө талаас сүрьеэгийн эмчилгээ өөрөө хүнд, зүрхний үйл ажиллагаатай нь харшилдаад байгаа бололтой.  

-Сэтгэл зүйн хувьд?

-Мэдээж асар их хүлээлттэй байгаа. Шантарч, сэтгэлээр унасан үе зөндөө л бий байх. Долоо хоногт ганцхан удаа уулздаг болохоор тэр бүгдээ бидэнд харуулдаггүй. “Битгий санаа зовоорой” л гэж хэлдэг. Биднийг бас хүчтэй байгаасай гэж хүсээд байгааг нь мэдрээд л байгаа.

-УДШ-ийн өмнө өмгөөлөгч нарын бүрэлдэхүүн, бэлтгэл ямар байгаа вэ?

-Анх үндсэн гурван өмгөөлөгчтэй байсан. Манай өмгөөлөгч нар бүгд пробоно буюу сэтгэлийн дуудлагаар энэ хэрэг дээр ямар нэг төлбөргүй ажиллаж байгаа. Давж заалдах шатанд эмч нар нийлээд анагаахын салбарын мэргэшсэн хуульч, өмгөөлөгчйг санал болгосон. Одоо нийт таван өмгөөлөгчтэй болсон. Нэг зүйлийг онцлон хэлэхэд, манай өмгөөлөгч нар муу ажиллаагүй. Зарим нэг хүмүүс пробоно учраас сайн ажиллахгүй байна гэсэн яриа гаргаад байгаа. Тийм зүйл байхгүй, бид өмгөөлөгч нартаа итгэж байгаа. Ганцхан энэ шинэ тутам, анхны кэйс дээр хаана хаанаа ойлголт, хэрэглээний бөгөөд бүрэн бус хуулийн асуудал байна л даа. Гэхдээ энэ удаад нэлээд тодорхой болчихвол дараа дараагийн олон асуудалд зам чиг нь болж өгөх учиртай гэж харж байна.

-Зарим хүн УДШ-ийн хуралдаанд стратеги, үндэслэлээ өөрчилж ордог. Та бүхний хувьд хэвээрээ юу?

-Цагаатгах, хэрэгсэхгүй болгох гэдэг үндэслэлээ л тавьж байгаа. Огт өөрчлөөгүй.

-Үйл явдал өөрөө хоёр жилийн өмнө, 2023 онд болсон. Гэтэл эмч нар хэвлэлийн бага хурал хийж, ар гэр нь хэвлэлд ярилцлага өгч эхлэхэд анхан шатны шүүхийн шийдвэр хэдийнэ гарчихсан байлаа. Энэ хугацаанд яагаад олон нийтийн ойлголтыг нэмэгдүүлэх, процессын нарийн зааг ялгааг таниулах үйлдэл хийгээгүй юм бэ?

-2023 оны наймдугаар сард энэ үйл явдал болсон. Харин есдүгээр сараас сошиалд сэвэгдэж эхэлсэн. Тэр хүртэл бид юу ч мэдээгүй. Сошиал дээр мэдээлэл цацагдахад аав “Ойлголтын зөрүү гарсан, санаа зовох зүйлгүй”  л гэж байсан. Үнэнийг хэлэхэд би Zarig.mn-ий анхны лайвыг ч үзэж чадаагүй. Тэр сэтгүүлчийн аавтай минь яаж харилцаж байгааг хараад үнэхээр бүтэн үзэх зүрх хүрээгүй. Анхан шатны шүүх хурлын дараа ухрааж үзсэн. “Бос доо, уучлалаа гуй. Алгаа хавсраад гуй” гэж байгаа байхгүй юу. Гэтэл аав донорын ар гэрт улсаас өгөх ёстой 3.5 сая төгрөг очоогүйд л, өөрөө төрийн албан хаагч тул төрийнхөө өмнөөс уучлал хүссэн. Харин гарчиг нь “Эрхтэн тоносноо эмч хүлээн зөвшөөрлөө” байсан. Ингэж болохгүй биз дээ. Мэс засалд нь оролцдог хүн нь ч аав биш шүү дээ.

Хэлж, хэрэлдэж уралдаж болох байсан ч аавыгаа буруугүй, тухайн үед сэвж байсан зүйл нь байж боломгүй худал гэдгийг мэдэж байсан болохоор аавынхаа “Алдаа гаргаагүй тул тайван бай. Үнэн зөв шийдэгдэх нь гарцаагүй. Адилхан авирлаад яах вэ” гэсэн үгэнд итгэн орхисон. Аав цагдаа руу байн байн хэргийн материал бүрдүүлж өгч байгаа гээд л яваад байсан. Нэг мэдсэн чинь хилийн хориг тавигдаад л, удалгүй анхан шатны шүүх хуралдчихсан.

-Уг нь ар гэрийн гомдсон анхны шалтгаан болох 3.5 сая төгрөг бол таны аавын асуудал биш шүү дээ?

-Уг нь тийм. Өгөх ёстой газар нь тусдаа. Тэгээд ч анх 2022 онд тэр журмыг батлуулах гэж хөөцөлдсөн хүн чинь миний аав өөрөө, түүний баг хамт олон шүү дээ. Өвчлөл, үхэл улам бүр залуужиж байгаа цаг үед ийм буянтай үйл хийж, бусдад амьдрал бэлэглэж байгаа донорын ар гэрт төр хүндэтгэл үзүүлэх ёстой гэсэн утгаар хөөцөлдөж байсан. Тэгэхдээ тэр мөнгө нь ар гэрийн гарт бэлнээр өгөх бус оршуулгын зардалд зарцуулагдахаар буяны байгууллагад шилждэг журамтай. Донорт өгнө гэсэн агуулгыг аль нэг шатандаа даатгуулагч гэж өөрчилснөөр, оршуулгад нэмэрлэдэг тэр мөнгийг өгөх боломжгүйд хүрч, энэ байдал үүссэн юм билээ.

-Арай ч яллачихгүй байх гэж итгэж байсан байх л даа...

-Нэгдүгээрт тийм. Буруутай зүйл хийгээгүй юм чинь зөвөөр шийдэгдэнэ гэж байтал алх цохисон. Ингээд л бужигнасан. Шүүх хурал хаалттай ч явагдсан. Хоёрт, сайд өмгөөлөгчийг маань дуудаад “Олон нийтийг оролцуулсан, хэвлэл мэдээллээр турхирсан элдэв зүйл хийхгүй байх нь зүйтэй. Ингэвэл хууль шүүхийн байгууллага руу дайрсан мэт болно, би дэмжиж ажиллана” гэж хэлсэн. Сайд нь салбарынхаа төлөө алхам хийнэ гээд түүний үгэнд итгэсэн. Давж заалдах шатны шүүх хурал хүртэл юу ч дуугараагүй. Эмч, эмнэлгийн байгууллагынхан маань буруу ойлголт дэврээд байна, тайлбарлая гээд хэвлэлийн бага хурал хийх гэж байхад нь болиулсан хүн би өөрөө. Ар гэрийнхнээ чимээгүй байж бай гэж хэлсэн хүн ч би өөрөө. Харин одоо сайд маань яг яаж тусалсныг олж харахгүй л байна.

Нөгөө талаас донорын асуудал өөрөө ил тод сурталчилж болдог сэдэв бас биш юм. Цусны донорыг сурталчилж болно. Гэтэл амьд, амьгүй донор бол эмзэг сэдэв. Үүнийг ойлгодог болохоор аав маань ухаан алдан унаж, зүрх нь 15 минут зогссон тэр хүнд өвчнөөс сэрсний дараа салбартаа зүтгэсээр л үлдсэн. Хэрэв хувиа хичээсэн бол донорын асуудлаас аль эрт гараад явчих байсан биз.

Одоогийн энэ хууль бол анх цусны донорын асуудлыг л зохицуулж байсан. Дараа нь эд, эрхтний асуудлыг нэмж оруулсан. Тийм учраас эмзэг нандин бүх процессыг хамаарч чадаагүй. Төгсөөр нь шийдэх боломж гараагүй. Одоо шинэ хуулийн төсөл яригдаж байна, хэлэлцүүлгийг маш өргөнөөр хийгээсэй, олон талыг харж тусгаасай л гэж хүсэж байна.

-Донорын ар гэр одоо гомдолгүй гээд байгаа юм биш үү?  

-Хэн тэгж байна?

-Н.Өнөрцэцэг сэтгүүлч бичсэн...

-Нэгдүгээрт, би тэр хүнд итгэдэггүй. Хоёрдугаарт, гомдолгүй гэсэн ч процесс үргэлжилдгээрээ үргэлжилдэг хуультай гэж ойлгож байгаа. Гуравдугаарт, гомдлоо татсан гэж бодохгүй байна. Донорын ээж бол аавыг шоронд суухаар болсонд нь харамсаж байгаагаа л ярьсан байсан. Гомдолгүй гэж хэлсэн тухай би дуулаагүй.

-Шүүхийн мэдээнд ийм өгүүлбэр бий. Хоосон зөвшөөрлийн хуудаст гарын үсэг зуруулчхаад, дараа нь элэг, бөөр, шөрмөс гэж нөхөж бичсэн гээд. Энэ бол шүүхийн мэдээ учраас хүмүүс гарцаагүй нотолгоо хэмээн итгээд байна. Энд асуудал байгаа юм биш үү?

-Уг нь тийм биш юм байна лээ. https://shuukh.mn/cases дээр ил тавигдсан мэдээллээс харахад энд хоёр өөр зөвшөөрлийн хуудас яригдаж байгаа юм билээ шүү дээ. Хамгийн эхний буюу аавын маань бөглүүлснийг Н.Өнөрцэцэг сэтгүүлч өөрөө дуудаж уншсан. Түүнд бол элэг, бөөр, шөрмөс гээд биччихсэн байгаа. Харин аав зөвшөөрлийн хуудсыг зуруулчхаад явсны дараа ГССҮТ-ийн эмч өвчтөний түүх баяжуулах шалтгаанаар дахин нэг хуудас бөглүүлсэн байсан. Ингэхдээ эд, эрхтэний хэсгийг бөглөлгүй, хоосон зуруулаад, дараа нь нөхөж бичсэн. ГССҮТ-ийн эмчийн өөрийн хэлсэн үгээр энэ асуудал шүүхийн материалд нээлттэй тавигдсан байна лээ. Үүнийг л ярьж байгаа болов уу.

-ГССҮТ-ийн эмч шаардлагагүй, илүү үйлдлийг давтаж хийсэн юм биш үү?

-Дараа нь дахиж ийм хуудас зуруулсныг аав тухайн үед мэдээгүй байсан. ГССҮТ-ийн эмч өөрөө санаачилсан, зуруулсан гэдгээ хэлсэн байна лээ.

-Т.Мөнхсайхан сайд дараа нь уулзаад, “Одоо ер нь тэгээд тэр нэмэртэй юм уу?” гэсэн утгатай үг хэлсэн гэсэн. Энэ яг үнэн юм уу?

-Таван хүний 10 чих сонссон үг л дээ.

-Түүнийг та хэвлэлд нээлттэй ярьсан. Үүнээс хойш ямар нэг асуудал үүссэн үү. Таныг хүн дагаад байгаа гэсэн шүү дээ?

-Анх гуравдугаар сарын 31-нд ийм тохиолдол гарсан. Түүнээс хойш хэд хэд давтагдсан. Өөдөөс гарч ирж зураг авчхаад л гүйгээд явчих жишээтэй. Учир битүүлэг олон зүйлс гарч байгаа.

-Энэ асуудлаар цагдаагийн байгууллагад хандсан уу?

-Цагдаад өгсөн. Энэ этгээдүүдийг олоогүй, хайж байгаа л гэж хариу өгсөн. Өгөөд сар болох гэж байна.

-Юм хоёр талтай байдаг болохоор энэ үйл явдлын сайн тал нь нийгмийн ойлголт нэмэгдсэнд байх шиг. Хэдий амаргүй нөхцөлд байгаа ч аав нь өөрийн биеэр олон хүнд буян болж байна шүү дээ?

-Аав болон эмч, эмнэлгийн ажилтнууд буруутай үйлдэл хийгээгүйг баттай мэдэж байгаа. Дээр ярьсанчлан, энэ том шинжлэх ухааныг эмч нар нь чадвартай, техник технологи нь боломжтой байгаад нутагшуулсан бол дагаад бусад салбар хөгжих ёстой. Эмч нарын маань чадвар бол дэлхийн хэмжээнд үнэлэгддэг шүү дээ. Олон нийт ойлгож, ойлголт нь эерэгээр өөрчлөгдөж байгаад маш их талархаж байгаа. Асуудлыг томоор нь харвал бөөрний дутагдал, элэгний церроз зэрэг өвчин улам л залуужаад байх шиг байна. Элэгний шалтгаант нас баралтаар дэлхийд тэргүүлээд байдаг. Харин маш том гарц бол энэ салбар шүү дээ. Иймд бид ухармааргүй байна, арай гэж нутагшиж, хөгжиж байсан юмаа засаж сайжруулаад л урагшилмаар байна. Үүн дээр дэлхийн эрхтэн шилжүүлэн суулгах салбарын эмч, мэргэжилтэн, профессорууд ч анхаарч хүлээж байгаагаа мэдэгдээд байгаа.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй