Нэг монгол хүнд 32 сая төгрөгийн өр ноогдож байна. Гэхдээ...

Монгол Улсын нийт хүн амын тоо өнөөдрийн /2022.10.05/ байдлаар 3,449,768 байна. Харин Монгол Улсын нийт гадаад өр өнгөрөгч зургадугаар сарын байдлаар 33.3 тэрбум ам.доллартай тэнцжээ. Улсын нийт гадаад өрийг хүн амын өнөөгийн тоондоо хувааж үзвэл 9,652 ам.доллар. Үүнийг монгол банкны өнөөгийн нэрлэсэн ханш болох 3,335 төгрөгөөр үржвэл 32.1 сая төгрөг гарч буй. Өөрөөр хэлбэл,

Яг өнөөдрийн байдлаар НЭГ монгол хүнд 32.1 сая төгрөгийн ӨР ногдож байна.

ӨРӨӨР АЙЛГАХ ТЕХНОЛОГИЙГ ЭНГИЙНЭЭР ТАЙЛБАРЛАЯ

МАН 2012-2016 оны парламентад сөрөг хүчин байхдаа "Нэг монгол хүнд ногдох өр 15 сая төгрөгт хүрлээ" гэх пи-араар олон нийтийг айдаст автуулж байв. Гэвч энэ он тоо тэднийг ЗУРГААН жил дараалан засгийн эрх барих хооронд ХОЁР дахин өсчээ.

Яг шинжлэх ухаанчаар хандах аваас дээрх 32 сая төгрөгт хүрсэн үзүүлэлт айдаст автах шалтгаан болох үндэслэлгүй. Учир нь, Улсын НИЙТ гадаад өр болох 33.3 тэрбум ам.долларыг задалбал,

• 21.3 тэрбум ам.доллар нь хувийн ААН-үүдийн,
• 8.1 тэрбум ам.доллар нь Засгийн газрын,
• 2.5 тэрбум ам.доллар нь Төв банкны,
• 1.4 тэрбум ам.доллар нь арилжааны банкуудын өр юм.

Нэг ёсондоо ААН-ийн эзэн Дорж, төр засаг, арилжааны банктай Дулмаа, Төв банк сэлтийн өр нийлээд, тусгаар улсын нийт өрөнд бичигдсэн гэсэн үг. Тэд авсан зээлээ өөр өөрсдөө л зах зээлийн жамаар хариуцах учиртай. Шууд утгаараа гудамд яваа иргэн Туяа тэдний өрийг төлөх үүрэг хүлээхгүй билээ.

ГЭХДЭЭ ӨР АСУУДАЛ МӨН ҮҮ ГЭВЭЛ МӨН

2023 оны улсын төсвийн төсөлд 1.2 их наяд төгрөгөөр гадаад зээлийн ашиглалт төлөхөөр тусгажээ. Улсаараа чардайж, 2023 онд 19.5 их наядын орлого олоод, түүнийхээ 1.2 их наядыг нь гадаад өрийнхөө хүү, төлөлтөд "сул" явуулчихна гэсэн үг. Ядахад, нийт гадаад өрийн ДИЙЛЭНХ хувь нь ам.доллараар олгогдсон.

Утгачилбал, валютын ханш чангарах тусам гадаад өрийн улсын төсөвт үзүүлэх дарамт чангарсаар байна гэсэн үг. Улсын нийт өрөөс Засгийн газрын өрийг салгаж авч үзвэл,

• 2022 оны эхний хагас жилд 28.5 их наяд,
• 2022 оны сүүлчээр 35.6 их наяд төгрөгт хүрнэ гэж тооцоолжээ.

Эл 35.6 их наяд нь ДНБ-ийн 56.6 хувьд хүрэх төсөөлөл юм. Улмаар Засгийн газрын өр 2023 онд 39.6 их наяд төгрөгт хүрэх хүлээлттэй байна.

Уг нь МАН 2016 онд Сангийн сайдаар Б.Чойжилсүрэн ажиллаж байх үед ОУВС-гийн хөтөлбөрт орохдоо өрийн таазыг 2021 онд ДНБ-ийн 60 хувьд барихаар хуульчилж байв. Үүнээс хойш тогтмол буулгах нарийвчлалыг хуульдаа тусгасан түүхтэй.

Гэвч 2021 оны төсөвт тодотгол хийхдээ Сангийн сайд Б.Жавхлангийн үед өрийн таазаа 70 хувь болгон тэлсэн юм. Ингэснээр “Засгийн өрийн үлдэгдлийн ДНБ-д эзлэх хувь хэмжээг 2021, 2022 онд 70 хувь, 2023 онд 65 хувь, 2024 онд 60 хувиас хэтрүүлэхгүй” гэсэн Төсвийн тогтвортой байдлын 19.3 дугаар заалт өнөөдөр хүчин төгөлдөр хэрэгжиж буй юм.

Утгачилбал, хуучин хуулийн зохицуулалтаараа явсан бол өрийн тааз ирэх жилүүдэд даваад давхичих эрсдэлтэй нүүр тулах байв.

БОНДЫН ТӨЛӨЛТ ТОЛГОЙ ӨВТГӨХ ТУЛ ШИНЭЭР ЗЭЭЛ АВАХ ГЭЖ "ШУНАХГҮЙ"

Засгийн газар 2022 оны сүүлээр 30 тэрбум иенийн "Самурай" бонд, 2023 онд "Гэрэгэ" бондын 533.1 сая ам.доллар, 2024 онд "Хуралдай" бондын 600 сая ам.долларын зээл төлөх учиртай. Зөвхөн "Самурай" бондын төлөлтийг хийхийн тулд Хөгжлийн банкны дуулианаар дотоодын ААН-үүдээ сайтар агнаж, бөөн үймээн дэгдээхэд хүрсэн.

Тэгэхээр үлдсэн бондын төлөлтүүд ч асар чанга явагдах хүлээлттэй байна. Дайн, ковид, дотоодын ААН-үүдийн гүн сулралаас үүдэж, ирэх жилүүдэд ер нь эдийн засаг нэлээд хүндрэхээр. Ийм нөхцөлд нэмж гадаад зээлийн өр үүсгэхээр шунахгүй. Үндсэн бондын өрөө төлөх цагаар төсвийн алдагдал багатай байх аргачлал хэрэглэнэ гэдгээ Сангийн сайд тодотгосон.

Нөгөө талд зээлжих зэрэглэл тогтвортой юм шиг мөртлөө Төв банкаа хэт улс төрийн нөлөөллөөр удирдаж, валютын нөөцөө багасгаад буй ийм улсад зээл өгөхөөр сарвайх гадны агент ч ховор олдоно. Бондын төлөлтүүдтэй зэрэгцэж, улс төрийн сонгууль болох цаг ч тулчихна.

Хамаг бүхэн зэрэгцсэн энэ цагуудад Засгийн газрын гадаад өрийн хэмжээ зүй ёсоор анхаарал татах сэдвүүдийн нэг байсаар байх юм.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй