Ц.Оюунгэрэл: Хотын дарга бус АН-ын дарга болох амбиц надад бий

УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлтэй Ардчилсан намын даргын сунгаа болон цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-АРДЧИЛСАН НАМЫГ “СӨНӨЧИХЛӨӨ, СҮЙРЧИХЛЭЭ” ГЭЖ ДҮГНЭЖ БАЙГАА ХҮМҮҮСТ “БҮҮ ЯАР” ГЭЖ ХЭЛМЭЭР БАЙНА-

-Ярилцах урилга хүлээж авсанд баярлалаа. Та хэвлэлд нээлттэй хүн юм. Ойрд хаагуур, ямар ажлууд амжуулж яваагаас тань ярилцлагаа эхлүүлье?

-Ойрын үед нэлээдгүй хэдэн ажил амжуулахаар ажиллаж байна. “Жорлонгоо өөрчилье” төслийн санхүүжүүлэгч нартаа улирлын тайлан өгөх ажил дээр төвлөрч байна. Энэхүү төслийн гурван жилийн үйл ажиллагааны үр дүнгийн хэлэлцүүлэг тун удахгүй болно. Үүнд зориулсан нэгтгэлүүдийг хийж байна. Мөн монгол гэрийн үүдний амбаарт зориулсан “showroom” гаргахаар бэлдэж байгаа. Хагас “пассив хаус” буюу дотроо 00, дулаалгатай, агааржуулагчтай, угаадасны системтэй, эрчим хүчний хэмнэлттэй зуухтай байшинг гурван айлд барьж туршилтын хэмжилтүүдээ эхлэх гэж байна даа. Нарны эрчим хүчийг оролцуулсан хуурай жорлонтой ажлын байрны загварыг гаргах гээд хөрөнгө мөнгө босгох ажлаа эхлүүлээд хамтарч ажиллах хүмүүсээ эрж хайж байна.  Товчхондоо бол өвлийн бэлтгэл хийж байна гэх үү дээ. /инээв.сурв/

-Таныг УИХ-д нэр дэвшээсэй гэсэн хүлээлт иргэдийн дунд байсан. Сонгуулийн өмнө та “Дэнчингийн бохирыг мэдсээр байж 2000, 2008, 2012, 2016 онуудад дөрвөн удаа төлөлцсөн” гэж бичиж байсан. Дэнчингийн мөнгөнөөс болж улстөрөөс хойш суусан гэх ойлголттой яваа минь зөв үү?

-Сонгуулийн тухай одоо ярих нь нэг их ач холбогдолтой биш байх. Тухайн үед хэлэхийг хүссэн бүх зүйлээ нууж хаалгүй хэлж л байсан.

-Өөрийн тань бичсэнчлэн “Бохир дэнчингээр” С.Эрдэнэ дарга Ардчилсан намын бодийг хөтөлчихсөн гэдэгтэй санал нийлэх үү?

-Манай нам ялдагдал хүлээсний дараа удирдлага шинэчлэгдэх шаардлагатай байгаа тухай мэдэгдэл хийсэн. Улмаар намын даргад өөрөө өрсөлдөнө гэдгээ зарласан. Миний араас олон залуучууд нэр дэвшинэ гэдгээ мэдэгдсэн. Манай намд үе солигдох маш сонирхолтой мөчлөг ирж байгаа гэх үү дээ. Ардчилсан намыг “алга болчихлоо, сөнөчихлөө, сүйрчихлээ” гэж дүгнэж байгаа хүмүүст “Бүү яар” гэж хэлмээр байна. Энэ намд нөөц, шинэ үе бий. Шинэ үеийг гаргаж ирэх школ бидэнд байсангүй. Институцын байдлаар хэрхэн дараа дараагийнхаа үеийг бэлтгэх ёстой юм бэ гэдэг анхны даваагаа бид давах гэж байна. Энэ даваагаа давахад би гар бие оролцохоор намын даргын сунгаанд нэрээ дэвшүүлсэн. Ялангуяа орон нутгийн сонгуульд АН-ын цоо шинэ үе, залуучууд нэр дэвших ёстой.

-АРДЧИЛСАН НАМ ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН ХАЛААСАНД ОРООГҮЙ-

-Ардчилсан намын даргын үүрэг гүйцэтгэгч Ц.Туваан саяхан олон жижиг намуудтай нийлээд УИХ-ын сонгуулийн үр дүнгийн талаар гоморхсон мэдээлэл хийсэн. Уржигдар нийслэлийн Ардчилсан нам МАХН, “ШИНЭН”-тай нийлээд орон нутгийн сонгуульд оролцохоо зарлачихлаа. Танай нам шинэ намуудтай зэрэгцэх хэмжээний бүтцийн жижиг нам болж, лидэргүй, хүний нөөцгүй, тактикгүй болсон гэдгээ харуулаад байх шиг?

-Аливаа юм хоёр талтай. Том нам учраас сонгуульд дангаараа оролцоно гэж биеэ тоож болохгүй. Зуугийн доторх натурал тоо бол зуугийн дотор л үлдэнэ шүү дээ. Ямар ч мундаг нам байгуулаад 100 хувиас илүү гарч тийчгэнэж чадахгүй. Санал хуваах бутархай тоо, хувь болгон Ардчилсан намын амжилтаас уруу татна. Тиймээс санал хуваалтыг багасгана гэдэг чинь өөрөө улстөрийн ажил. Саналын хуваалтыг багасгахын тулд Д.Пүрэвдаваа дарга бусад намуудтай яриа, хэлэлцээр хийж байгаа нь эрүүл үзэгдэл гэж хувьдаа дүгнэж байна. Ардчилсан намыг жижгэрүүлэх үзэгдэл гэж харахгүй байна л даа. Саналын хуваагдал аль болох багасаж, олон суудал авч чадвал тоогоо зөв бодож чадна. Улстөрд олон оронтой, хэдэн арван бутархайтай, олон интегралтай нарийн төвөгтэй тоо боддоггүй. Харин 100 доторх тоо боддог. УИХ-ын сонгуулийн дүнг бүгд харлаа. МАН 30 гаруйхан хувийн саналаар 62 суудал авчихлаа. Үлдсэн 70 хувь нь хэнд өгсөн болоод МАН ийм олон суудал авчхав гэдэг асуудал гарч байгаа юм. Үлдсэн 70 хувийг нь бусад жижиг намууд маш сайн хуваачихсантай л холбоотой байхгүй юу. Одоо орон нутгийн сонгуульд санал хувааж байснаас хаана, ямар нам нь суудлаа баталгаатай олж авах вэ гэдэг нь улстөрийн бодлого болно. Ардчилсан нам жижиг намуудтай нийлээд жижгэрээд байгаа юм шиг харагдаж байгаа боловч цаанаа том тоо бодож буй улстөрийн үйлдэл гэж би хувьдаа бодож байна. Улстөрчийнхөө хувьд маш сайн нүүдэл хийж байна гэж харж байна. Д.Пүрэвдаваа харин маш хожуу нийслэлийн намын даргын ажлыг авлаа.

-Орон нутгийн сонгуульд намдаа итгэх итгэл тань нэлээд өндөр байгаа байх нь ээ?

-Намын гишүүний хувиар нэлээдгүй итгэж, дэмжиж байгаа. Шинэ залуучууд гараад ирвэл дэмжиж ажиллана.

-Танай намыг Ерөнхийлөгчийн халаасанд орчихлоо гэж харах, бичих хэвлэлүүд цөөнгүй байна?

-Манай нам Ерөнхийлөгчийн халаасанд ороогүй. Яалт ч үгүй сонгуулиар нэр дэвшигч нар өөрсдөө санхүүжүүлдэг. Яалт ч үгүй тэд гэр бүл, найз нөхөдтэйгөө ярилцаад халааснаасаа мөнгө төгрөг гаргаж, сонгуульд оролцоно. Энэ утгаараа хэний ч халаасанд ороогүй. Харин ч орон нутгийн сонгуульд нэр дэвших залуучуудад маш их найдвар тавьж байна. Ардчилсан намыг хэн нэгний халаасанд орчихлоо гэж харж байгаа бол “үгүй” гэдгийг нотлох үйл явдлууд гарна. Би намын даргад нэр дэвшиж, өрсөлдөөд “Ардчилсан намд жирийн иргэн, өөрийн үзэл бодлоороо явж байгаа улстөрч амжилтад хүрч болно, ийм зам байдаг, энэ намд эрүүл өрсөлдөөн байдаг” гэдгийг залуучуудад харуулахыг зорьж байна. Ардчилсан нам доторх өрсөлдөөн үгүй болоогүй байгаа нь хэний ч халаасанд ороогүйн илрэл.

-МАШ ОЛОН ХҮНИЙГ ЛИДЕРИЙН ЭГНЭЭНЭЭС ХУУЛИЙН ЗАМААР ХАССАН НЬ АН-ЫГ СЭТГЭЛЗҮЙН ШОКОНД ОРУУЛЖ БАЙНА-

-Ардчилсан нам дахин сэргэж үндэсний хэмжээний том нам болж чадна гэдэгт хэр итгэлтэй байгааг тань асуухыг хүссэн юм. Гэтэл таны ярианы өнгө аясаас хариултаа авчих шиг боллоо?  

-Би итгэлтэй байна. Яагаад гэвэл Ардчилсан нам гучин нас хүрчихлээ. Яг энэ насанд улстөрийн үе солигдох хүнд цаг үе бүх улстөрийн хүчинд тохиодог. Өнөөдрийн шинэхэн намууд 30 нас хүрэхэд ч ийм хүнд үетэй нүүр тулах нь гарцаагүй. Тэгэхээр манай намд үе солигдох хүнд цаг нь өнөөдөр ирчихлээ. МАН гучин нас хүрэхдээ нэг нэгнийгээ айхтар ихээр буудан хороож байж, үе сольсон байдаг.

Харин манай намын үе солигдох энэ цаг мөчид улстөрийн маш олон баривчилгаа явагдаж байгаа нь миний сэтгэлийг өвтгөж байна. Үүнээс арай зөөлнөөр, ямар нэгэн хэлмэгдэлгүйгээр явагдсан бол хүмүүс өнөөдөр надаас чинийх шиг асуулт асуухгүй байсан байх. Маш олон хүмүүсийг лидерийн эгнээнээс хуулийн замаар хасчихлаа. Энэ нь Ардчилсан намыг сэтгэлзүйн хувьд шокийн байдалд оруулж байна. Гэхдээ жам бол жам, үе бол үе, залуучууд бол залуучууд. Дараа үеийн залуучууд гарч ирэх цаг нь болсон. Харин бидний туршлагатай үеийнхэн шинээр гарч ирж буй залуучуудыгаа төлөвшүүлэх юм. Үнэт зүйлийг нь үе дамжуулан хүргэж өгөх нь асар чухал. Энэ чухал ажлыг ойрын гурав дөрвөн жилийн дотор яаралтай хийх ёстой. 2024 онд Ардчилсан намыг хараарай. Тэр үед өнөөгийн Ардчилсан нам өнгөлөг, эрч хүчтэй, үнэт зүйлтэй, суурьтай, шинэ үетэй болчихсон байх ёстой.

-Ардчилсан нам эмэгтэй даргатай болчихвол нэгдүгээрт түүхэн үйл явдал болно. Нөгөө талаар шинэ даргыг маш хүнд ачаа, том сорилт хүлээж байгаа. Товчхондоо ардчиллын хувь заяа ихээхэн шалтгаална. Та мэдээж энэ бүхнийг тооцоолсон л байх, тийм үү?

-Би ямар ч ачааг үүрэх, том сорилтыг хүлээж авахад сэтгэл зүйн хувьд бэлэн байна. Тийм ч учраас нэрээ дэвшүүлсэн. Яагаад нэрээ дэвшүүлсэн юм бэ гэж асуух байх. Түүхэн цаг үед эмэгтэй хүн орж ирмээр байгаа гэхээс илүү Ардчилсан намыг институц болгон ажиллуулахад хувь нэмрээ оруулахыг хүсэж зүтгээд байгаа юм л даа.  Ганц хоёр хүний манлайлал, ганц хоёр хүний зангаргаас илүү институц болж ажиллаасай. Харизматик удирдагч нарын харизм дор манай нам явж ирлээ. Цөөхөн хэдхэн хүний хүчтэй харизм дор 30 гаруй жил явж ирсэн намыг нийт гишүүдийн тогтолцоон дээр явдаг нам болгох хүлээлт бий болчхоод байгаа. Номыг нь үзэж, ногоотой шөлийг нь уусан хүний хувьд энэхүү тогтолцоог нь зөв хийгээд өгчихсөн гэж бодож сууна.  

-Ардчилсан намын дотоод ардчилал алдагдсан гэж яригдаж байгаа. Үүнд ямар бодлого, шинэчлэл хэрэгтэй байгаа гэж бодож байна вэ?

-Яг үнэн. Маш их бодлого, шинэчлэл хэрэгтэй байгаа. Хамгийн наад зах нь гишүүдийн оролцооны асуудал. Ямар асуудалд бүх гишүүд нь оролцох ёстой юм, хэдийд нь санхүүжүүлэгч гишүүд оролцох ёстой юм, татвар төлсөн төлөөгүйгээс үл хамааран ахмад гишүүд хэзээ дуугарах ёстой юм гэхчлэн. Санхүүжилт их хэмжээгээр өгсөн хүнд л намын хаалга нээлттэй, бусад хүмүүст хаалттай тогтолцоогоор олон жил явж ирлээ. Ийм тогтолцоогоор ганц хоёр сонгуулийг аргалж болох ч, хол явахгүй, удаан тэсэхгүй. Олон зуун жил тогтвортой оршин тогтнох иституци болъё гэвэл яалт ч үгүй дүрэмдээ өөрчлөлт оруулж, гишүүдийнхээ оролцоог нэмэгдүүлэх ёстой. Улстөрийн нам сонгодог утгаараа дотоод сонгууль, дотоод үйл ажиллагаандаа гишүүдээ татвар харгалзахгүйгээр оролцуулдаг байх ёстой. Харин намаа төлөөлөх хүнийг сонгох, томилох ажил дээр санхүүжүүлэгч гишүүдийн эрх давуу байх нь зохимжтой байдаг. Иймэрхүү байдлаар эрх чөлөөний болоод хариуцлагын түвшинг ялгаж, зааглаж өгөх нь чухал. Эрх чөлөөний түвшин болоод дотоод ардчиллын суурийг нь өргөн байлгах зэргээр өөрчлөлтүүд хийх шаардлагатай.

-АН ЭМЭГТЭЙ ДАРГАТАЙ БОЛОХОД БЭЛЭН, ЭМЭГТЭЙ ХҮН ХЭРЭГГҮЙ ГЭЖ ЭСЭРГҮҮЦСЭН НЭГ Ч ХҮН АЛГА-

-Ардчилсан намын сунгаанд танаас өөр ямар хүмүүс өрсөлдөх сурагтай байна вэ?

-Дотоод сонгуулийн хороонд нэрээ өгсөн 11 хүн байгаа гэж сонссон шүү. Эмэгтэйчүүдээс би л байгаа юм билээ. Сунгаа хэлбэрээр явагдах уу, их хурлаар сонгох уу гэдэг нь одоогоор тодорхойгүй байна. Ямар ч хэлбэрээр зарлагдсан оролцоно гэж бодож байна.

-Эмэгтэй даргатай болоход хэр бэлэн байгаа бол?

-Ер нь бэлэн байгаа шүү. /инээв.сурв/ “Эмэгтэй хүн нэр дэвшчихлээ, эмэгтэй хүн хэрэггүй” гэж эсэргүүцсэн нэг ч хүн алга. Харин эсрэгээрээ “Эмэгтэй хүн нэр дэвших хэрэгтэй, цаг нь болчихжээ” гэж бичиж буй хүн маш олон байна.

-Та “жорлонгоо өөрчилье” төсөл хэрэгжүүлж эхэлснээсээ хойш улстөрөөс нилээдгүй хөндийрсөн байх. “Энэ нам болохоо байлаа” гэсэн зовнил магадгүй таныг намын даргын сунгаанд нэрээ дэвшүүлэхэд хүргэв үү?

-“Жорлонгоо өөрчилье” төсөл дээр ажилласнаасаа хойш олон хүний оролцоотойгоор институцийн өөрчлөлт хэлбэрээр томоохон өөрчлөлт гардаг гэдгийг харлаа. Энэ ажлыг хийхдээ олсон туршлагаа намын дотоод ардчиллыг өөрчлөхөд ашиглая гэсэн итгэлтэй болчхоод сууж байна. Нөгөө талаар өөрийн чинь хэлснийг бодсон нь үнэн. Надаас илүү мундаг гэж бодож байсан маш олон хүн намын дотоод ажилд оролцох боломжгүй болчихлоо л доо. Шинэ үеэ гаргаж ирэхийн тулд өмнөх үеийнхний туршлага зайлшгүй хэрэгтэй. Үе солигдох түүхэн мөчид намдаа тусалъя л гэж бодсон. Түүнээс биш өөртөө болон өөрийнхөө танил тал, найз нөхөд, гэр бүлдээ албан тушаал авч өгөхийн төлөө биш юм. Залуу үед хаалгыг нь яаж илүү томоор онгойлгож өгөх вэ гэдэг зорилгоор л орж байна.

-ХОТЫН ДАРГЫН СУНГААНД ОРОЛЦОХГҮЙ, ТӨРИЙН АЛБАН ТУШААЛД ОЧИХ СОНИРХОЛ АЛГА-

-Хотын захирагчийн сунгаанд Ардчилсан намаас таныг, харин МАН-аас НМХ-ын дарга Л.Эрдэнэчулууныг нэр дэвшиж байгаа гэх шуум дэгдээд байгаа юм л даа. Энэ хэр үндэслэлтэй мэдээлэл юм бэ?

-Таамаг төдий мэдээ. Хотын даргын сунгаанд нэр дэвших талаар ярьсан хэлсэн, бодсон зүйл алга. Хотын дарга болох сонирхлыг хэнд ч илэрхийлээгүй. /инээв.сурв/ Харин Ардчилсан намын даргад өрсөлдье, болъё гэдэг ганцхан амбиц л бий. Нилээн их бодол шингээж байж энэ амбицаа гаргасан. Түүнээс биш ямар нэгэн төрийн албан тушаалд очих сонирхол байхгүй.

-Улстөр дэх эмэгтэйчүүдийн оролцоо жил ирэх тусам нэмэгдэж байна. Одоогийн энэ нөхцөлд сайн улстөрч эмэгтэйг нэрлэ гэвэл та хэнийг нэрлэх вэ?

-С.Одонтуяаг нэрлэнэ. Яс, чанар сайтай. Улстөр дэхь эмэгтэйчүүдийн манлайллыг харуулаад явж байна. Мөн Д.Сарангэрэл гишүүнийг нэрлэнэ. Эмэгтэй хүн парламентад сонгогдоно, Засгийн газарт ажиллана, иргэдийн хуралд орж ирнэ гэдэг нь маш сайн үзүүлэлт.

-Шинэ парламент дахь эмэгтэй гишүүд хэр ажил хэрэгч санагдав?

-Ер нь дажгүй шүү. Эмэгтэй гишүүд бүлэг байгуулчихлаа. Үүнийг маш сайн үзүүлэлт гэж дүгнэж байна.

-Нийгмийн ямар сэдвийг олж харж, барьж авч ажиллаасай гэж хүсч байна вэ?

-Зардал, хөрөнгө оруулалт багатайгаар хийчих ажлуудыг олж хараасай.

-Цаг зав гарган ярилцсанд баярлалаа. Сүүлийн асуултыг танд үлдээе.

-Баярлалаа. Орон нутаг даяар сонгуульд өрсөлдөх гэж байгаа хүмүүст битгий шантраарай гэж хэлмээр байна. УИХ-сонгуулийн дүнд битгий сэтгэлээр уна. Ардчилал бол мөнхийн процесс. Энэ процесс сонгууль бүрээр бэхжиж, нэг алхам урагшилж байдаг. Тэгэхээр Ардчиллыг нэг алхам урагшлуулахад та бүхний оролцоо чухал. Мөн орон нутгийн сонгууль бол өөр тоглоом. Багаараа хүчтэй оролцоорой гэж уриалмаар байна.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй