Цагаан сарын барилдааны тухай сонирхолтой баримтууд

Монгол түмэн улсын наадмаас дутахгүй сэтгэл догдлон хүлээдэг, шимтэн үздэг барилдаануудын нэг Цагаан сарын барилдаан. Цар тахлын улмаас эл барилдаан сүүлийн хоёр жил өнжсөн. Өнөө жил уламжлал ёсоор зохион байгуулах сар шинийн 58 дахь удаагийн барилдаан хоёрдугаар сарын 1-нд болно. Эл барилдааны тухай сонирхолтой баримтуудыг хүргэе.

-Тухайн үеийн цаг үе, улс төрийн нөхцөд байдлын улмаас сар шинийн барилдааныг долоон удаа сольжээ. Тодруулбал, Нэгдэлч малчдын баярын өдөрт зориулсан үндэсний бөхийн барилдаан (•1963, 1964) Нэгдэлчдийн баярын өдөрт зориулсан Мэдээлэл радиогийн Улсын хорооны нэрэмжит хүчит бөхийн барилдаан (1965-1967), Нэгдэлчдийн баярт зориулсан Мэдээлэл радио, зурагт радиогийн Улсын хорооны нэрэмжит хүчит бөхийн барилдаан (1968), Нэгдэлчдийн баярт зориулсан Мэдээлэл радио, зурагт радиогийн Улсын хороо, Хөдөө аж ахуйн нэгдлийн холбооны Дээд зөвлөлийн нэрэмжит oндэсний бөхийн барилдаан (1969-1970), Нэгдэлчдийн баярт зориулсан Мэдээлэл радио, телевизийн Улсын хороо, Хөдөө аж ахуйн нэгдлийн холбооны Дээд зөвлөлийн нэрэмжит үндэсний бөхийн барилдаан (1971-1972), Нэгдэлчдийн баярт зориулсан Хөдөө аж ахуйн нэгдлийн холбооны Дээд зөвлөл, Мэдээлэл радио, телевизийн Улсын хорооны нэрэмжит үндэсний бөхийн барилдаан (1973-1990), 1991 оноос Сар шинийн баярт зориулсан барилдаан гэсэн нэртэйгээр зохион байгуулсаар ирсэн юм.

-Эл барилдааныг хамгийн анх 1963 оны хоёрдугаар сарын 24-нд хийхэд дархан аварга Ж.Мөнхбат улсын заан цолтойдоо түрүүлж, улсын аварга Ч.Бээжин улсын арслан цолтойдоо үзүүрлэж байв.

-Сар шинийн барилдаанд хамгийн олон удаа түрүүлсэн хүчтэн бол дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ. Тэрбээр эл барилдаанд 13 удаа түрүүлсэн амжилтаар тэргүүлдэг юм.

-Б.Бат-Эрдэнэ аваргын эгэлгүй амжилтыг 1999 онд дархан аварга А.Сүхбат зогсоож, 11 түрүүнд нь завсар оруулсан юм. А.Сүхбат аварга 2001 онд дахин түрүүлсэн.

-Сар шинийн барилдаанд хамгийн олон удаа үзүүрлэсэн амжилтыг дархан аварга Д.Цэрэнтогтох эзэмшдэг. Тэрбээр сар шинийн барилдаанд таван удаа үзүүрлэсэн юм. Цагаан сарын барилдаанд дөрвөн удаа үзүүрлэсэн хоёр хүчтэн байдаг нь Дархан аварга Ж.Мөнхбат, улсын аварга Д.Сумъяабазар.

-Цагаан сарын барилдаанд аймгийн цолтойдоо түрүүлсэн хоёрхон бөх бий. Сар шинийн барилдаанд аймгийн цолтойдоо түрүүлсэн анхны хүчтэн бол улсын аварга Ч.Санжаадамба.

Архангай аймгийн Хашаат сумын харьяат тэрбээр 2010 онд цэргийн арслан цолтойдоо түрүүлж, анхдагч болсон. Дараа жил нь улсын харцага Ш.Мөнгөнбаатар аймгийн арслан цолтойдоо түрүүлж, амжилтыг нь давтсан билээ.

- Цагаан сарын барилдаанд улсын аварга цолтой 14 бөх түрүүлсэн. Тэд бол Дархан аварга Д.Дамдин, Ж.Мөнхбат, Х.Баянмөнх, Д.Цэрэнтогтох, Б.Бат-Эрдэнэ, А.Сүхбат, Г.Өсөхбаяр, даян аварга С.Цэрэн, улсын аварга Д.Хадбаатар, О.Балжинням, Д.Сумъяабазар, С.Мөнхбат, Г.Эрхэмбаяр, Ч.Санжаадамба нар юм.

- Улсын аварга Д.Хадбаатар улсын арслан цолтой байхдаа Цагаан сарын барилдаанд гурван удаа түрүүлэхдээ бүгдэд нь үзүүр, түрүүнд Өвөрхангай аймгийн харьяат бөх (1980 онд улсын заан Д.Долгорсүрэнг, 1984 онд улсын заан Ё.Ишгэнг, дараа жил нь дархан аварга Д.Цэрэнтогтохыг)-ийг давсан байдаг.

-Сар шинийн барилдааны шөвгийн дөрөвт аймгийн цолтойдоо анх удаа шалгарсан хүчтэн бол улсын начин Д.Нэмэхбаяр. Тэрбээр 1981 онд шөвгийн дөрөвт үлдсэн юм.

-Цагаан сарын барилдаанд аймгийн цолтойдоо хоёр удаа үзүүрлэсэн ганцхан бөх байдаг нь улсын харцага О.Хангай. Ховд аймгийн харьяат тэрбээр 2014, улсын харцага цол хүртдэг жилийнхээ буюу 2017 онд сар шинийн барилдаанд үзүүрлэсэн юм.

-Мөн Цагаан сарын барилдаанд аймгийн цолтойдоо үзүүрлэсэн хоёрхон хүчтэн байдаг нь улсын арслан Б.Ганбат (1998), улсын харцага Ц.Магалжав (2000) нар юм.

Цагаан сарын барилдаанд түүнээс гадна хоёр бөх аймгийн цолтойдоо шөвгийн дөрөвт шалгарсан нь Ш.Жаргалсайхан (2008), Ж.Чулуунбат (2011) нар юм.

Цагаан сарын барилдаанд түрүүлж, үзүүрлэсэн бөхчүүд:

1963 он: Улсын заан Ж.Мөнхбат (одоогийн дархан аварга) – Улсын арслан Ч.Бээжин (одоогийн улсын аварга), 64 бөх

1964 он: Улсын арслан Ж.Мөнхбат (Дархан аварга) – Улсын начин Л.Дашдаваа, 64 бөх

1965 он: Улсын арслан Л.Сосорбарам – Дархан аварга Д.Дамдин, 64 бөх

1966 он: Улсын заан Х.Баянмөнх (Дархан аварга) – Дархан аварга Ж.Мөнхбат, 64 бөх

1967 он: Улсын арслан Х.Баянмөнх (д.а) – Улсын арслан Ч.Бээжин (Улсын аварга), 64 бөх

1968 он: Дархан аварга Ж.Мөнхбат – Улсын арслан Х.Баянмөнх (Дархан аварга), 64 бөх

1969 он: Улсын начин Ч.Өвгөнхүү (Улсын харцага) – Улсын арслан Ч.Бээжин (Улсын аварга), 64 бөх

1970 он: Дархан аварга Д.Дамдин –Улсын аварга Х.Баянмөнх (Дархан аварга), 120 бөх

1971 он: Улсын аварга С.Цэрэн – Дархан аварга Д.Дамдин, 128 бөх

1972 он: Дархан аварга Х.Баянмөнх – Улсын заан У.Пүрэв, 128 бөх

1973 он: Дархан аварга Ж.Мөнхбат – Улсын арслан Ж.Хайдав, 104 бөх

1974 он: Дархан аварга Х.Баянмөнх – Дархан аварга Ж.Мөнхбат, 128 бөх

1975 он: Дархан аварга Х.Баянмөнх – Дархан аварга Ж.Мөнхбат, 128 бөх

1976 он: Дархан аварга Ж.Мөнхбат – Улсын арслан Л.Сосорбарам, 160 бөх

1977 он: Дархан аварга Х.Баянмөнх – Улсын арслан П.Дагвасүрэн, 128 бөх

1978 он: Улсын заан Д.Цэрэнтогтох (Дархан аварга) – Дархан аварга Ж.Мөнхбат, 128 бөх

1979 он: Дархан аварга Х.Баянмөнх – Улсын арслан Д.Цэрэнтогтох (Дархан аварга), 128 бөх

1980 он: Улсын арслан Д.Хадбаатар (Улсын аварга) – Улсын заан Д.Долгорсүрэн, 128 бөх

1981 он: Дархан аварга Ж.Мөнхбат – Даян аварга Д.Цэрэнтогтох (д.а), 128 бөх

1982 он: Даян аварга Х.Баянмөнх – Улсын арслан М.Мөнгөн, 128 бөх

1983 он: Дархан аварга Д.Цэрэнтогтох – Улсын заан Д.Амгаа, 128 бөх

1984 он: Улсын арслан Д.Хадбаатар (Улсын аварга) – Улсын начин Ё.Ишгэн (Улсын заан), 128 бөх

1985 он: Улсын арслан Д.Хадбаатар (Улсын аварга) – Дархан аварга Д.Цэрэнтогтох, 128 бөх

1986 он: Дархан аварга Д.Цэрэнтогтох – Улсын аварга М.Мөнгөн, 128 бөх

1987 он: Улсын начин О.Балжинням (Улсын аварга) – Дархан аварга Д.Цэрэнтогтох, 128 бөх

1988 он: Улсын заан Б.Бат-Эрдэнэ (Дархан аварга) – Улсын арслан Б.Ганбаатар, 128 бөх

1989 он: Б.Бат-Эрдэнэ (Дархан аварга) – Дархан аварга Х.Баянмөнх, 128 бөх

1990 он: Улсын аварга Б.Бат-Эрдэнэ (Дархан аварга) – Дархан аварга Д.Цэрэнтогтох, 256 бөх

1991 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Улсын арслан Б.Ганбаатар, 256 бөх

1992 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Улсын арслан О.Балжинням (Улсын аварга), 256 бөх

1993 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Дархан аварга Х.Баянмөнх, 256 бөх

1994 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Улсын арслан О.Балжинням (Улсын аварга), 256 бөх

1995 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Улсын арслан О.Балжинням (Улсын аварга), 256 бөх

1996 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Улсын арслан Д.Мөнх-Эрдэнэ, 256 бөх

1997 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Улсын заан Ц.Цэрэнпунцаг (Улсын гарьд), 256 бөх

1998 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Аймгийн арслан Б.Ганбат (Улсын арслан), 256 бөх

1999 он: Улсын заан А.Сүхбат (Дархан аварга) – Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ, 256 бөх

2000 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Аймгийн арслан Ц.Магалжав (Улсын заан), 256 бөх

2001 он: Улсын заан А.Сүхбат (Дархан аварга) – Улсын заан Д.Сумъяабазар (Улсын аварга), 256 бөх

2002 он: Улсын заан Д.Сумъяабазар (Улсын аварга) – Улсын заан И.Доржсамбуу (Улсын гарьд), 256 бөх

2003 он: Улсын заан Д.Сумъяабазар (Улсын аварга) – Улсын аварга А.Сүхбат (Дархан аварга), 256 бөх

2004 он: Улсын аварга Г.Өсөхбаяр (Дархан аварга) – Улсын заан И.Доржсамбуу (Улсын гарьд), 256 бөх

2005 он: Улсын аварга Г.Өсөхбаяр (Дархан аварга) – Улсын гарьд Д.Сумъяабазар (Улсын аварга), 256 бөх

2006 он: Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ – Улсын гарьд Д.Сумъяабазар (Улсын аварга), 256 бөх

2007 он: Далай аварга Г.Өсөхбаяр (Дархан аварга) – Улсын аварга Д.Сумъяабазар, 256 бөх

2008 он: Улсын гарьд И.Доржсамбуу – Улсын начин Ду.Батбаяр, 256 бөх

2009 он: Улсын заан Б.Ганбат (Улсын арслан) – Далай аварга Г.Өсөхбаяр (Дархан аварга), 256 бөх

2010 он: Цэргийн арслан Ч.Санжаадамба (Улсын аварга) –Даян аварга Г.Өсөхбаяр (Дархан аварга), 256 бөх

2011 он: Аймгийн арслан Ш.Мөнгөнбаатар (Улсын харцага) –Улсын арслан Х.Мөнхбаатар, 256 бөх

2012 он: Улсын аварга С.Мөнхбат – Улсын арслан Х.Мөнхбаатар, 256 бөх

2013 он: Улсын арслан Г.Эрхэмбаяр (Улсын аварга) – Улсын аварга С.Мөнхбат, 256 бөх

2014 он: Улсын гарьд Д.Рагчаа – Аймгийн арслан О.Хангай (Улсын харцага), 256 бөх

2015 он: Улсын заан Ч.Санжаадамба (Улсын аварга) – Улсын заан М.Өсөхбаяр, 256 бөх

2016 он: Улсын харцага Ц.Содномдорж (Улсын арслан) – Улсын аварга Г.Эрхэмбаяр, 256 бөх

2017 он: Улсын аварга Ч.Санжаадамба –Аймгийн арслан О.Хангай (Улсын харцага), 256 бөх

2018 он: Улсын харцага Б.Бат-Өлзий – Улсын арслан П.Бүрэнтөгс (Улсын аварга), 256 бөх

2019 он: Улсын арслан Р.Пүрэвдагва – Улсын арслан Ц.Содномдорж, 256 бөх.