Л.Пагамсүрэн: Хэрэв уран зохиолыг сонгосон бол би хэтийдтэл живэх төрлийн хүн

Саяхан "Улбар" хэвлэлийн газраас БНСУ-ын зохиолч Жү Нам Жүгийн "1982 оны Ким Жи Ён" романыг орчуулж, хэвлэлтээс гаргаад байна. Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийн өмнөхөн уншигчдын гарт очсон эл зохиол феминист сэдэвтэй. 1980-аад оны бүсгүй, БНСУ-ын нийгэм дэх эмэгтэй хүнийг дордчилж үздэг тогтсон хандлагад хэрхэн өртөж буй талаар зохиол өгүүлнэ.

Харин орчуулагч нь "Юнител" группийн Эрсдэлийн удирдлага, комплаенс хариуцсан газрын захирал Л.Пагамсүрэн. Тэр МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг дүүргээд, хожим АНУ-ын Вашингтоны их сургуульд магистрын зэрэг хамгаалжээ. Бизнес, хууль эрх зүйн салбарт ажилладаг мөртлөө уран зохиол орчуулсан нь ихээхэн анхаарал татсан хэрэг. Тэр өөрөө ч бас 1980-аад оны гэж тодорхойлогдох эмэгтэй. Дотор сэтгэлдээ урлаг, уран зохиолын гүн мэдрэмжтэй, харин ахуй амьдралдаа хуульч бүсгүйн чанд төрхтэй, тэгж баланс барьж чаддаг Л.Пагамсүрэнтэй таныг уулзуулж байна.

Одоохондоо дахиж уран зохиол орчуулах зориггүй болчихлоо

-Хэзээ нэгэн цагт уран зохиол орчуулна гэж бодож байв уу?

-"Орчуулбал гоё байх даа" л гэж. Харин зориг хүрдэггүй байлаа. Эргэн тойронд минь гайхалтай орчуулагч нар олон. Тэдний дэргэд миний орчуулна гэж юу байх вэ дээ л гэж боддог байсан. Манай Уянгаа (“Улбар” хэвлэлийн газрын захирал Ч.Бат-Уянга) ийм нэг ном бий, уншаад үзээч гээд надад анх “1982 оны Ким Жи Ён”-ыг санал болгосон юм. Уншаад үзэхэд, агуулга нь миний дотроо бодож явдаг байсан зүйлстэй давхцаж байсан гэх үү дээ.

Жаахандаа уншдаг байсан уран зохиолууд баатарлаг дүртэй, тэр нь адал явдал туулж, унаж босдог. Эсвэл сайн, муу баатартай. Яагаад ч юм сүүлийн үед ийм зохиол хэтэрхий драматик, бодит амьдралаас хол санагдах болсон. Харин "1982 оны Ким Жи Ён" амьдралыг яг л байгаагаар нь дэлгэж тавьсан, элдэв дүгнэлт хийх гэж оролдоогүй учраас таалагдсан.

Хэдий эмэгтэй хүний өнцгөөс л бичсэн болохоос эрэгтэй хүнд ч тулгарч болох, ер хүн бүхэн хэзээ нэгэн цагт учирч, дотроо жаахан эгдүүцээд л өнгөрдөг тийм сэдвийг хөндсөн байсан. Мөн тэр үед би хувийн амьдралын, сэтгэл зүйн хэцүүхэн үеийг туулж байсан. Тийм үед хүн ахуйгаас арай хол, утга учирлаг зүйлээс зүүгдэх хэрэгтэй шүү дээ. Тэр нь энэ зохиол байж таарсан. Ажлын ачаалал ихтэй учраас ном орчуулж сууна гэдэг амаргүй л байлаа.

-Орчуулахаар шулуудахад агуулга нь илүү нөлөөлсөн гэж үү?

-Агуулга нь миний дотроо бодож явдаг зүйлсийг гогодсон гэж болно. Харин хэлбэр нь хөнгөн, барьж авч болмоор санагдсан. Тэр ч бас зориг өгсөн байх. Тэгэхгүй бол айхавтар мундаг зохиолыг би барахгүй шүү дээ.

-Чөмөг дундлам ажил гэдэг, хэр хүнд хөдөлмөр санагдсан бэ?

-Маш хүнд. Мэргэжлийн орчуулгыг бол маш олон удаа хийсэн. Тэнд тогтсон хэлбэр бий, дадчихдаг гэх үү дээ. Хэзээ дуусах нь мэдэгдэхгүй, урт урт өгүүлбэртэй (Инээв). Гэтэл энэ зохиол богино богино өгүүлбэрүүдтэй, тэр бүрийг монгол хэлнээ буулгах нь хэцүү санагдсан шүү. Бас зохиолчийн өнгө аяст автах хэрэгтэй болсон. Үүний тулд эх зохиолоо хэд ч уншсан юм, мэдэхгүй. Зүгээр л байнга уншаад байсан, мэдрэх гээд, автах гээд. Тэгэхгүй бол бага багаар орчуулж байгаа учир энд тэндээс цуглуулаад, хүчээр нийлүүлчихсэн юм шиг эд болчих вий гэж эмээсэн.

Товчхондоо хаширсан. Дадлагажиж, туршлагаждаг ажил байх л даа. Гэхдээ цаг гаргаж, маш их бодож хийх ёстой л эд юм билээ. Хэвлэгдсэн хойно нь харахад ч яс хавталзахын наахнуур юм болж байна шүү дээ (Инээв).

-Хаширсан гэхээр, дахин уран зохиолын орчуулга барьж авахгүй гэж шийдсэн юм биш биз дээ?

-Одоохондоо тийм зориггүй болчихлоо. Ямар ч юманд ам гарч болохгүй л дээ. 60 орчим нас гараад ч юм уу, хотоос гадуур, цэцэг ногоо тарьсан шигээ амьдарч, ахуйд санаа зовох зүйлгүй болсон хойноо орчуулга мөлжвөл сайхан санагдсан.

"Ном уншдаггүй байсан бол бид ер яаж амьдрах байсан бол оо"

-Жендерийн асуудлыг хувь хүний даван туулах, бие даах, ухамсарлах асуудалтай илүү холбож боддог. Гол дүр төгсгөл рүү дөхөх тусмаа хэтийдтэл эмзэг зан араншин гаргаж байх шиг санагдсан.

-Зовж, шаналж байгаа нь илтэд харагдаж байвал хүмүүс тоодог. Нэг бол, тал талаас нь хайрлаж, халамжлаад байгаа нөхцөлд эмэгтэй хүнийг сэтгэл зүйн хувьд эмзэглэл тээх боломжгүй гэж хараад байдаг, нийгмийн тогтсон ойлголт нь. Энэ үнэний хувьтай эсэхийг сайн мэдэхгүй л дээ, мэргэжлийн хүн биш учраас. Надад тэгж анзаарагддаг.

Миний эргэн тойронд хань ижлээ алдсанаас эхлээд хүнд хэцүү асуудлыг даван туулж яваа хүмүүс олон бий. Туулж, дайрахаас л өөр аргагүй учраас тийм зэргийн том давааг хүн давчхаж чаддаг байх. Харин юу хүнийг хэмлэдэг вэ гэхээр, аар саархан ч юм шиг мөртлөө гомдоллох боломжгүй зүйлс. “Би ингээд байна” гээд хэлье гэхээр хэлэх, гомдоллохын учиргүй ийм зүйлс өдөр өдрөөр, урт хугацаанд хуримтлагдаад тэсэрдэг юм шиг.

Зохиол дээр нөхөр нь эхнэрээ халамжлаад л байдаг шүү дээ, уг нь. Хамтдаа даван туулах гэж хичээдэг. Гэтэл хадмын талаас ч, гэр бүлээс ч, ажлын орчноос ч бага багаар ирэх дарамтууд зүү шиг шивсээр гол дүрийг хоолой нь боогдох мэт мэдрэмж рүү аваачсан болов уу.

-Та орчуулагчийн хувьд, нийгмийн аль хэсэгт хүрч уншигдаасай гэж бодсон бэ. Өнөөдөр Монголд эмэгтэйчүүдийн гэхээсээ эрчүүдийн эрхийг хөндөж ярих нь илүү чухал болж гэцгээдэг. Феминизм угтаа аль, аль хүйсийн тэгш байдлын тухай ойлголт шүү дээ?

-Феминизмийн тухайд, бид заавал нэг хүйсийг нөгөө хүйсийн эсрэг тавьж ойлгох гээд байдаг. Гэтэл энэ хоёр хүйс түүхэндээ хэзээ ч "байлдаж" явсангүй. Ямар нэгэн байдлаар зохирч, уусан нэгдэж л ирсэн. Харин манайхан нэгийнх нь тухай ярихдаа нөгөөг нь дэвсэх ёстой юм шиг хандсаар байна, наад зах нь сошиалаас харагддаг шүү дээ. "ХЗДХЯ дотроо фитнесс заалтай байхад эмнэлэг ийм тохижилт муутай" гээд л шүүмжилдэг, заавал харьцуулдаг. Ажилчдадаа фитнесс заал тохижуулсан нь ХЗДХЯ-ны буруу биш шүү дээ. Угтаа төсвийг хуваарилж буй бодлогын тухай асуудал болов уу даа.

Эрэгтэй байна уу, эмэгтэй байна уу, трансжендер байна уу, бидний өөр мэдэхгүй олон янз байдал байна уу, бүгд л адилхан хүн. Хүн учраас ижилхэн өвддөг, баярладаг, хүний л мэдэрдгийг мэдэрдэг. Харин ийм суурь мөн чанарын асуудлыг хойш тавьж байгаад зүгээр л хүйсээр, харагдаж буй байдлаар ялгаварлах нь олонтой байна.

Би анх “1982 оны Ким Жи Ён”-ыг орчуулахдаа айхтар бестселлер болно, БНСУ-д хэвлэгдсэн шигээ хөдөлгөөн, тэмцэл өрнүүлнэ гэж бодоогүй. Зохиогчийн эрхийг нь авахаас эхлээд маш их хөрөнгөөр боссон ажил л даа, санхүүгийн ашиг бараг гарахгүй л байх. Гэхдээ ганцын ч болов хүн уншаад, өөрөө өөрийгөө буруутгахаа болиосой, бусдыг бас тэгж шүүхдээ бодолтой ханддаг болоосой гэж бодсон. Өдөр бүр тааралдах, зөрөөд өнгөрөх бүх бүрд дотроо тээж яваа өөрсдийн гэсэн асуудал бий гэдгийг бодолцоосой л гэж хүссэн.

Гэхдээ манайд эмэгтэйчүүдийн эрхийг харьцангуй их ярьдаг болоод байгаа нь үнэнн ч бас л хүн гэдгийг нь орхигдуулж, санхүү, нийгмийн статусын асуудалтай холбоод байдаг л даа. Яг эмэгтэй хүний эмзэг нарийн сэтгэл зүйн асуудлыг мөн л орхигдуулаад байх шиг.

-Хэдий өөр салбарт ажилладаг ч уран зохиол уншдаг дадалтай бол энэ нь арай амжилттай ч гэх үү явахад нь нөлөөлдөг шиг санагддаг. Таныхаар, уран зохиол хүнд юу өгдөг, юуг бий болгодог вэ?

-Би бүр цэцэрлэгт байхаасаа хойш нөхөрлөсөн найзтайгаа яг энэ сэдвийн талаар ярилцаж байсан юм. Шилжилтийн нийгмийг туулж, гэрийн түлхүүрээ хүзүүндээ зүүгээд гадаа тоглодог, аав ээжийн анхаарал сул өссөн 1980-аад оны залуус л даа. “Хоёулаа ном уншдаг байгаагүй бол юу хийж, яаж амьдрах байсан бол оо” гэж. Азаар тэр үед айл бүр орос серванттай, түүндээ дээр үеийн ном хэд гурваар ч болов хадгалдаг байлаа шүү дээ. Аав маань надад их ном уншуулдаг, ярьж өгдөг, ярилцдаг байсан. Номонд дурлах, уншдаг болоход минь их нөлөөлсөн.

Нөгөө талд, уран зохиол хүнийг хүн болгодог, хүн байлгадаг шиг санагддаг. Номон дээр бүх төрлийн дүр бий. Дүрүүдийн ил харагдах үйлдлээс гадна сэтгэл доторх зөрчлийг нь ч уншиж болдог. Амьдрал баян, юмс заавал хар эсвэл цагаан биш гэдгийг ойлгуулдаг байх гэж боддог.

-Танд ном уншдаг, уншдаггүй хүмүүсийн ялгаа мэдрэгддэг үү?

-Бичсэн текстээсээ, аливаа асуудалд хандаж буй хандлагаасаа мэдрэгддэг шүү. Яахын аргагүй ялгаатай байх аа.

Хэрэв уран зохиолыг сонгосон бол автан живчихүйц хүн

-Таны хүүхэд ахуйд үлдсэн тод дурсамж юу вэ?

-Яг энэ гээд онцолж хэлэхүйц бага насны дурсамж орж ирэхгүй байна. Гэр бүлтэй минь холбоотой дурсамжууд л. Би нэг тийм хэрсүүдүү, жижигхэн эрх шар охин л байсан юм болов уу, одоо бодоход. Огт санаанаас гардаггүй нэг юм дурсамж гэвэл, таван настай байхад эмээ маань өөд болсон юм, тэр хүртэл эмээгийн хүүхэд байлаа л даа. Тэгтэл аав “Эмээ нь бурхны орон руу явж байхад уйлж болдоггүй юм, миний охин” гээд хэлчихсэн. Яах ч аргагүй л нулимс асгараад байсан үе. Тэгэхээр нь хаалга очиж мөргөөд, "Хаалга мөргөчихлөө" гээд уйлж байж билээ

Эрх хэр нь ээ жаахан хэрсүүдүү л амьтан байсан юм уу.

Хүүхэд насны үед ер нь би гэхээсээ гэр бүл, хайртай хүмүүс л хорвоо ертөнц байдаг юм байна шүү, чиний асуултыг эргээд бодсон чинь.

-Амьдралын хаанаас та гоо сайхныг олж хардаг вэ?

-Их завгүй явсаар гадуур алхахаа больчихжээ. Хавар, нялх нахианы зөөлхөн, эмзэг ногоон, эсвэл намрын нилдээ шар өнгөнөөс, ерөнхийдөө байгалаас гоо сайхныг мэдэрдэг юм болов уу. Бас тухайн үеийн мэдрэмжээс шалтгаалдаг байх аа. Заримдаа модны мөчир дээр шувууд ирээд сууж байгаа нь л үзэсгэлэнтэй харагддаг шүү дээ. "Үзэсгэлэн зөвхөн үзэгчийн нүдэнд л бий” хэмээх шүлгийн мөрт бий. Үзэсгэлэн тухайн объектдоо биш, субъектдээ байдаг байх.

-Яагаад ч юм гоо сайхны талаар та сонирхолтой яриа өрнүүлэх юм шиг санагдаад. Харин хариултад прагматик болон мэдрэмжлэг аль аль тал нь тэнцчих шиг. Хуулийн салбарыг сонгосноор та мэдрэмжлэг дотоод хүнээ бага багаар алдсан уу?

-Алддаг шүү. Өдөр тутам асар их ахуйлаг зүйлстэй хутгалдаж байгаа. Заримдаа өөрийгөө тэндээс хэргээр татаж авчирдаг. Шүлэг уншихгүй удчихлаа даа, гоё юм уншиж догдлохгүй зөндөө явчихлаа даа гээд. Тэгэхгүй болчихвол ер аймаар шүү дээ. Тийм үед хэрэг гарган нойроо хасаж байгаад, номуудаа ухаж гаргаж ирээд л уншдаг. Заримдаа хотоос гарч, бүгж байгаад жинхэнэ өөрийгөө дотроосоо чирч, ухаж гаргаж ирдэг. Яг ажлаа хийж байгаа Пагмаа, чамтай одоо ярилцаж байгаа Пагмаа их өөр шүү.

-Энэ нь амьдралын хэмнэл, хийж буй ажилдаа бүрэн дүүрэн сэтгэл ханамжтай бус явдаг гэсэн үг мөн үү?

-Үгүй ээ, бас тийм биш. Би хэрэв уран зохиолыг сонгосон бол аймаар хурдан живээд, алга болчих төрлийн хүн. Харин энд ахуй байна. Түүнээс зуурах ёстой. Ахуй хэт давамгайлж, хатуу, яг таг болоод ирэхээр дотоод хүнийхээ эмзэг, зөөлөн, намайг хүн болгосон мэдрэмжүүдээ татаж авчрах шаардлагатай болдог гэх үү дээ. Аль алинд нь хэтийдтэл автахгүйн тулд л тийм баланс барих хэрэгтэй болдог. Тэгэхгүй бол хэт хахир нэгэн болчих вий гэж айдаг.

-Ажлаа хийж байхдаа яг ямар Пагмаа байдаг юм бэ?

-Мэдээж онхи өөр биш л дээ. Арай зарчимч дүр төрх гэх үү. Уг хүн маань зөөлөн боловчиг би тодорхой ажлын шаардлагууд дээр их хатуу болдог. Тийм хэрэгцээ гардаг. Тэр үед дотор байгаа өрөвч ч юм шиг хүнээсээ их өөр зан чанарыг гаргаж ирэх шаардлагатай болдог.

-Харин уран зохиолоор явсан бол живчихмээр гэж тодорхойлсон төрөлх зан чанараа та хаанаас мэдэрсэн бэ?

-Хайртай бүх хүнээсээ хол, АНУ-д суралцаж байхдаа их мэдэрсэн санагдана. Би чиь нар салхи, байгалаас их хараат хүн. Тэнд ер нар гардаггүй газар байсан. Тийн амьдарч байхдаа хүнтэй дуугарахгүй, нийгмийн харилцаанд орохгүй нэлээд хэд хоносон юм аа. Сэтгэлийн хүчгүй болоод. Тэр үедээ Харүки Мүраками, Казүо Ишигүрог уншиж ч таарсан. Уран зохиол уншихаараа түүндээ автаж, өөр дээрээ буулгаж хүлээж аваад байдаг юм билээ. Тэгээд бараг өөр ертөнцөд өөрийгөө төсөөлж, түүндээ живж эхэлсэн. Баланс л барьж явахгүй бол төсөөлөлдөө төөрчих шинжтэй.

-Зүүдэлдэг үү?

-Тийм шүү. Заримдаа аймшгийн, адал явдалтай зүүд зүүдэлж өгнө. Зүүдэлж байгаа мөртлөө л тэр үедээ “Сэрээд зохиол болгоод биччихвэл гоё доо” гэж боддог (Инээв).

30 гаруй нас таалагдаж байна

-Яагаад хуульч болсон бэ?

-Уншиж л “мэддэг” байсан болохоор. Хуульч хүн уншина, оюун дүгнэлт хийнэ, бичнэ, тэгээд ярина. Арай нэг дөхүү зүйл маань энэ байсан байх аа. Бас аливааг “Яагаад” гэж нягталж, шалгааж хардаг төрлийн хүүхэд байсан. Харин айхавтар шударга ёс тогтоох гээд хуульч болсон уу гэвэл үгүй, арван хэдэн настайд тийм бодол байхгүй.

-Өөр хувилбарууд байсан уу, сэтгүүлч ч юм уу?

-Сэтгүүлч болно гэж бодож байсан шүү. Оюутан байхдаа бүр сургуулиа хаяж, сэтгүүл зүйн салбар луу орно гэж бодсон удаатай. Начир дээрээ сэтгүүлч хүн ямар амьдрал туулдгийг, сэтгүүлчийг сонгосноор яг хэн болохыг судлаагүй, мэдээгүй л явсан. Тэр үед нэг хүн надад “Чиний карьер тэгээд юу юм, оройны мэдээний хөтлөгч юм уу” гэж хэлсэн. Нээрэн ч гайхсан. Удалгүй хуулийн хичээлүүд маань ч сонирхолтой санагдах болсон. Тэгээд л хуульч болчихсон.

-Таны төсөөлж, хүсэж байсан зүйлс хуулийн салбарт байсан уу?

-Хүн нэг юмаа хийж, ард нь гарах хэрээр урам орж, дурладаг шүү дээ. Хийсээр ирсэн учраас би дурласан. Уран зохиолоос авдаг шигээ, их гоё хуулийн тайлбар, гаргалгаа олж уншихаараа маш догдолдог. Энэ бол өөр жаргал мөн.

-Сургууль төгсөөд ямар ажлын талбар дээр очсон бэ?

-Эрх зүйн магадлан дүгнэлт гэж нэрлэдэг, маш их гэрээн дээр л ажилладаг байсан. Уул уурхайн бүүм болж байсан цаг. Компанийн судалгаа хийж, гэрээ контрактыг нь бэлдэж өгөөд л. Тэр үед ямаршуу юм, яажшуухан хийдэг байсан бол доо гэж одоо ичдэг шүү.

-Та АНУ-д суралцахдаа мөн хууль, эрх зүйн салбараа сонгожээ. Энэ салбартаа дурласных л байх.

-Хуулийн салбарын сайхан нь олон чиглэлд хөрвөдөг. Би сүүлийн хоёр, гурван жилийн хугацаанд "Compliance" чиглэлийг барьж авч байна. Компани зөвхөн ашигтай ажиллахаас гадна байгаль орчинд хэрхэн өгөөжтэй байх, яаж засаглалын хувьд зөв төлөвшлийг бий болгох талаар.

АНУ-д хууль гэхээсээ олон улсын тогтвортой хөгжлийн эрх зүйн хөтөлбөрт хамрагдсан л даа. Энэ нь бизнес гэдэг тогтвортой байхдаа буюу тухайн компанийн асуудал төдий бус, цаашлаад нийгэмдээ, нийгмийн гишүүн бүрд хүрч буй өгөөж, нөлөөлөл нь юу байх вэ хэмээх салбар асуудлуудыг нь судалдаг гэсэн үг.

Өмнө нь илүүтэй гэрээ хэлцэл дээр ажилладаг байсан бол одоо компаниудын засаглал зөв байгаасай. Мөнгөний урсгал зөв чиглэж, тэр нь бодлогын нөлөөлөл авчирдаг байгаасай гэсэн үзэл санааны хүрээнд ажиллаж байна. Энэ бүхэн арын ардаа мөнгөн дээр уягддаг. Харин үүнийг зөв зохицуулбал олон зөв зарчмыг түгээх боломжтой. Зүгээр нэг компанид цалин аваад л суух нь урьд өмнөх асуудал болжээ. Одоо нийгэмдээ яаж зөв компанийн жишгийг тогтоох вэ, түүгээр дамжуулж олон хүний амьдралд нөлөөлөх вэ гэж боддог болсон байна.

-Нийгэмд чиглэсэн, эх оронч ч гэмээр эмзэглэл байдаг эсэхийг тань яг асуух гэж байлаа?

-Төрийн бодлого алдаатай байж болно, гэхдээ том зургаараа бид хурдтай урагшилж буй. Тэр өнцгөөс нь харвал, “Үр минь үлдэх хорвоо шүү дээ” гэдэг шиг, бага ч болов зүйлс өөрчлөгдөөсэй, дэвшээсэй гэсэн эрмүүн бодол бий.

Монгол хүний ондоошил тодорхой бий болж, энэ тухайд монголчууд өөрсдөө тогтсон ойлголттой болоосой гэж боддог. Үүнийг эх оронч үзэл гэж тодорхойлж болох уу, мэдэхгүй байна. Түүнээс хэдийтдэл "Монгол бол..." гэж хэц хэнгэрэг дэлддэггүй. Угтаа бид дэлхий дээр амьдарч буй олон тэрбум хүн дунд цэг, таслалын дайны л. Гэхдээ ялгаатай. Тэр ялгаагаа ойлгож, барьж авах хэрэгтэй.

Би АНУ-д суралцах хүртлээ Цагаан сард ач холбогдол ер өгдөггүй байлаа, аягүй төвөгтэй баяр юм шиг санагддаг байсан. Гэтэл бүүдгэр хүний нутагт гав ганцаар амьдарч байхдаа л Цагаан сараар аав ээждээ очиж золгодог, баярын ширээгээ засдаг, дээл хувцсаа өмсдөг соёлын үнэ цэнийг ойлгосон, эх орноо санасан. Аав нь махаа огтлоод хүүхдүүддээ өгч байгаа нь хүртэл сайхан. Арай нэг өөр ёс жаяг бүхэн хүний нутагт зуураад үлдмээр зүйл болдог юм билээ.

-1980-аад оны үеийнхнийхээ нийгмийн статус, гэр бүлийн харилцаа, амьдралын хэв маягийг хараад та ямар нэг эмзэглэл тээдэг үү?

-1980-аад оныхон гээд шууд нэг сагсанд хийчих хэцүү. Хэчнээн нэг цаг хугааны мөчлөгт төрж өсөцгөөсөн ч хувь хүн бүр өөр. Гэхдээ нэг тийм үл хайхрагдсан бүлэг юм уу даа. Айхтар их юм сураагүй ч гэх үү. Хөгжиж чадаагүй. Өөрсдийнхөө хүчээр өөрсдийгөө хөгжүүлж яваа хүмүүс, шинэ үеийнхэнтэй харьцуулахад. Нэг бодлын маш хүчирхэг, нөгөө бодлын үл хайхрагдсан учраас сэтгэл зүйн хувьд өөрсдийгөө ч, хүнийг ч хайрлахад жаахан дутуу. Магадгүй. Гэхдээ энэ үеийг бүхэлд нь тийн хэлж болохгүй.

-Дараа үеийнхэндээ юу захих вэ?

-Би чинь захиас захиж, сургааль айлдахаар хүн биш шүү дээ (Инээв). Өөрийнхөө туулж, давсан амьдрал, туршлага, алдаагаа л бодож байж хариулах байх. Тэгээд бодвол, жаахан уужуу л байвал зүгээр юм шиг. Залуудаа хүн адгадаг, яардаг, барддаг. Эргээд харахад уужуу байхгүй дээ гэж боддог ш дээ. Нэг их яарах, адгах шаардлагагүй юм шиг. Тэдгээр зүйлс цагийн аясаар болчих байсан юм шиг.

-1980-аад оны эмэгтэйчүүд бие даах хүсэл их, ахуйгаас чөлөөлөгдмөөр, өөрийнхөөрөө нисмээр байгаа нь нийтлэг анзаарагдаад байх шиг санагддаг. Танд хувь эмэгтэй хүний ертөнцөөр амьдрахад тэмүүлэх хүсэл хэр төрдөг вэ?

-Бид 30 нас гарчихлаа. 20 гаруй насан дээр санхүүгийн хувьд ч боогдмол цаг үе таардаг шүү дээ. Харин хүүхдүүд жаахан гараас гараад, өөрийн гэсэн тогтвортой ажилтай, эрх чөлөө нь байг гэхэд тогтвортой санхүүгийн нөхцөл байдалд хүрсэн үед тийм зүйл бодох сөхөө гарч байгаа хэрэг болов уу.

Энэ бүгд миний яг хүссэн сонголт мөн үү, тухайн үеийн шаардлага байв уу гэдгийг эргэж харах боломж, сөхөө гарч байгаа учраас л тэр. Түүнээс 1980-аад оныхон илүү тэгж бодоод байгаа хэрэг биш байх. Бас завгүй ч учраас юунд цаг зарах, хүрээлэлдээ хэнийг байлгах зэрэг оршихуйн асуултуудад голч сонголт хийхийг хичээх хэрэгтэй болдог байх л даа.

Надад 30 гаруй нас их таалагдаж байна. Зоригтой ч болдог юм байна. Арай жаахан бодож байгаад зоригтой шийдэх боломжтой, тэр нь эргээд үнэн ч байх юм шиг. Тэртэй тэргүй алдсан ч, оносон ч би л үүрэх юм чинь гэж бодох болж дээ.

Энэ мэдээнд өгөх таны үнэлгээ

Хуваалцаарай Жиргээрэй